Ο ανθυπασπιστής στην στρατιωτική ιεραρχία κατέχει θέση ενδιάμεση μεταξύ των βαθμών των υπαξιωματικών και των αξιωματικών.
Έρευνα, κείμενο για τον Σ.Ξ. και την Π.Α., Γεώργιος Τασιάς
Έρευνα για το Π.Ν. και σχέδια διακριτικών, Νικόλαος Πάνος
Ασπίς: κυκλοτερές αμυντήριον όπλον.
Ασπίζω: υπερασπίζω, βοηθώ.
Ασπιστές: οι δια ασπίδος οπλισμένοι πολεμιστές.
Υπασπισταί: οι φέροντες ασπίδα, οπλοφόροι, θεράποντες. Στον Μακεδονικό στρατό αποτελούσαν διακεκριμένο σώμα. Το συνθετικό «υπό» εδώ δηλώνει το επικαλυμμένο ή περιβεβλημένο υπό τινός πράγματος.
Ανθυπασπιστής: αντί-υπασπιστής. Η πρόθεση «αντί» ενδεχομένως να τίθεται σε αυτήν την λέξη για να τονίσει την ομοιότητα ως προς το πρότυπο.
Ο όρος ανθυπασπιστής, απαντάται για πρώτη φορά στο στρατιωτικό βαθμολόγιο του «…κατά Γήν Στρατού» το 1833. 1
Ο βαθμός του ανθυπασπιστή στην στρατιωτική ιεραρχία κατέχει θέση ενδιάμεση μεταξύ των βαθμών των υπαξιωματικών και των αξιωματικών.
‘Εως το 1968, έτος κατά το οποίον ορίστηκε ως κοινή ονομασία 2 για όλους τους κλάδους των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, 3 αυτή η ενδιάμεση και ομόλογη βαθμολογική κατάσταση για τους στρατιωτικούς του Π. Ναυτικού 4 και της Π. Αεροπορίας, 5 ονομαζόταν Αρχικελευστής και Αρχισμηνίας αντιστοίχως. Οι ανθυπασπιστές, ως στρατιωτικοί αυτής της βαθμολογικής κατάστασης, γίνεται αντιληπτό από τους ορισμούς των κανονισμών και από τον Ν. 268/68, 2 δεν λογίζονται ούτε ως υπαξιωματικοί, αλλά ούτε και ως αξιωματικοί.
Οι σύγχρονοι κανονισμοί στολών (σε έντυπη και ψηφιακή –σήμερα– μορφή) συμπεριλαμβάνουν τις περιγραφές των διακριτικών και των στολών όλων των βαθμών 6 (αξ/κών, ανθ/στών, υπαξ/κών και οπλιτών). Στο παρελθόν όμως, οι περιγραφές των διακριτικών και των στολών των ανθυπασπιστών του Στρατού Ξηράς (εφ’ εξής Σ.Ξ.), συμπεριλαμβάνονταν στους κανονισμούς στολών των αξιωματικών (π.χ. «Κανονισμός στολής των αξιωματικών και ανθυπασπιστών»).
Για το Ναυτικό (Β.Ν.) και την Αεροπορία (Ε.Β.Α.), δεν ίσχυε το ίδιο, όπου τα διακριτικά και οι στολές των Αρχικελευστών και των Αρχισμηνιών, περιγράφονταν μαζί με των υπαξιωματικών (π.χ. «Στολές Αρχικελευστών, Κελευστών, Υποκελευστών»).
Ποια ήταν η μορφή των σχετικών διακριτικών στην αρχή του 20ου αι. και ποια η εξέλιξή τους για να καταλήξουμε στα σημερινά σε χρήση διακριτικά;
Από το 1833 οι στολές των ανθυπασπιστών (Σ.Ξ), ήσαν πανομοιότυπες με εκείνες των αξιωματικών.
Το 1908 ο Σ.Ξ., υιοθέτησε τις χακί στολές. 7 Το πρωτοφανές σύστημα διακριτικών βαθμού που υιοθετήθηκε κατά την ιστορική περίοδο (1908-1910), είχε ως μορφολογική αφετηρία τα επώμια των ανθυπασπιστών. (Βλέπε Εικόνα Σ.Ξ. 1)
Έκτοτε, η κατάσταση ήταν σταθερή και ξεκάθαρη για τα διακριτικά και τις στολές του Σ.Ξ., οπότε οι Ανθυπασπιστές έφεραν στολή αξιωματικού με επωμίδες όπως των κατωτέρων αξ/κών χωρίς κανένα άλλο διακριτικό επί αυτών. (Βλέπε Εικόνα Σ.Ξ. 8, 9)
Από το 1942, στον Σ.Ξ. (τότε Β.Ε.Σ.Μ.Α.) στην Μέση Ανατολή χορηγήθηκαν στολές από τον Βρετανικό Στρατό πού ήσαν κοινές για όλους (αξ/κούς, υπαξ/κούς και οπλίτες). Εύλογα προέκυψε πρόβλημα διάκρισης για τους Ανθυπασπιστές ελλείψει ιδίου διακριτικού εμβλήματος βαθμού. Ως πρόχειρη λύση διάκρισής τους, ορίστηκε οι Ανθυπασπιστές να προσθέσουν στον διαμήκη άξονα των επωμίων τους ταινία (όπως αυτήν που ήταν σε χρήση για τα διακριτικά των υπαξιωματικών του Βρετανικού Στρατού). (Βλ. Εικ. Σ.Ξ. 15, 16)
Με αυτό τον τρόπο έγινε εμφανής διάκριση, ενώ παράλληλα αποτελούσε υπόμνηση του σκληρού επωμίου των στολών Υπ. Αριθ.2 («…με την χρυσή ταινία άνευ αστέρος»).
Αυτό το διακριτικό έφτασε να χρησιμοποιείται έως και το 1968 με διαφοροποίηση στο υλικό κατασκευής του. (Βλ. Εικ. Σ.Ξ. 18)
Το 1968, επιλέχθηκε νέο διακριτικό (Βλ. Εικ. Σ.Ξ. 19, 20) για να φέρεται επί των επωμίων, το οποίο όμως, έμελλε να τροποποιηθεί πολύ σύντομα παραχωρώντας την θέση του στο σημερινό γνωστό μεταλλικό διακριτικό (Βλ. Εικ. Σ.Ξ. 21, 22) το οποίο είναι αισθητικά και μορφολογικά συγγενές με τα διακριτικά των Αρχικελευστών και των Αρχισμηνιών. (Βλέπε Εικόνα Π.Ν. 7, και Π.Α. 1.)
- Junker-Adjutant (Φ.Ε.Κ. Αρ.5, 1833)
- Νόμο Ν. 268/68 (Φ.Ε.Κ. Αρ.13 Τ.Α΄ Περί ιεραρχίας, προαγωγών και άλλων τινών διατάξεων των μονίμων Υπαξιωματικών και Ανθυπασπιστών των Ενόπλων Δυνάμεων. )
- Οι ισόβαθμοι των ανθυπασπιστών του Λιμενικού Σώματος στα άλλα δύο Σώματα Ασφαλείας, της Ελληνικής Αστυνομίας και Πυροσβεστικού Σώματος, ονομάζονται ανθυπαστυνόμοι και πυρονόμοι αντιστοίχως.
- Βασιλικό Ναυτικό (1833-1924 και 1935-1973) και Πολεμικό Ναυτικό (1924-1935 και 1973- )
- Πολεμική Αεροπορία (1930-1935 και 1973- ) και Ελληνική Βασιλική Αεροπορία [Ε.Β.Α.] (1935-1973)
- Για πρώτη φορά, έγινε αυτό το 1932 στον Κανονισμό Στολών της Πολεμικής Αεροπορίας και, το 1939, ακολούθησε ο αντίστοιχος του Βασιλικού Ναυτικού.
- Βρετανοί είχαν πρωτοφορέσει στολές από ελαφρύ χακί ντρίλινο ύφασμα στην Ινδία και στην Αφρική από την εποχή της Ινδικής Ανταρσίας του 1857. Το 1902 υιοθετήθηκε μία βαθύτερη απόχρωση χακί για τις στολές εκστρατείας που προβλέπονταν για υπηρεσία εντός των βρετανικών νησιών. Ο όρος «χακί, προέρχεται από την Ινδική διάλεκτο Urdu όπου Χακ (khak) σημαίνει σκονισμένος.
