Γράφει ο Αντώνιος Βασιλείου , Αντιστράτηγος (εα), Πολ. Μηχ/κός – MSc in Management Science – τ. Military Advisor at CFE OSCE – τ. Military Scientist at NC3A NATO
Η τρέχουσα κατάσταση στον Λίβανο αποτελεί μια προειδοποίηση για όλες τις χώρες που αντιμετωπίζουν διείσδυση από το Σώμα της Ισλαμικής Επαναστατικής Φρουράς του Ιράν και τα διάφορα παρακλάδια της πολιτοφυλακής.
Ο Λίβανος βρίσκεται επί του παρόντος στη χειρότερη οικονομική κρίση στην ιστορία του. Υπάρχουν καθημερινές ελλείψεις καυσίμων και ηλεκτρικής ενέργειας, χρόνια έλλειψη ιατρικού εφοδιασμού και απουσία βασικών φαρμάκων στα νοσοκομεία. Περίπου το 77% των λιβανέζικων νοικοκυριών δεν είναι σε θέση να αγοράσουν επαρκή τρόφιμα. Η λιβανική λίρα έχει χάσει το 90% της αξίας της τα τελευταία δύο χρόνια. Εν τω μεταξύ, οι πολίτες του Λιβάνου εμποδίζονται να κάνουν ανάληψη περισσότερα από 100 $ την εβδομάδα, καθώς τα συναλλαγματικά αποθέματα μειώνονται δραματικά. Η κατάσταση φτάνει σε σημείο χωρίς επιστροφή, με την πραγματική πιθανότητα εκτεταμένης πείνας. Ο Λίβανος είναι σήμερα από όλες τις απόψεις ένα παράδειγμα αποτυχημένου και καταρρέοντος κράτους.
Πώς έχει φτάσει η χώρα σε αυτό το σημείο; Πριν από λιγότερο δύο δεκαετίες, ο Λίβανος αναβάθμισε την εικόνα του ως κέντρο εμπορίου και τουρισμού στις ακτές της Μεσογείου. Το κίνημα της «14ης Μαρτίου», που πήρε το όνομα του από τη λαϊκή κινητοποίηση που ανάγκασε τη Συρία να αποσυρθεί το 2005, ήταν στα επάνω του. Παρουσιάστηκε ως μία από τις λίγες επιτυχίες της στρατηγικής περιφερειακού εκδημοκρατισμού της αμερικανικής κυβέρνησης. Ο εμφύλιος πόλεμος ήταν ήδη μια πικρή ανάμνηση. Αυτό που απέμεινε τουλάχιστον, μεταξύ των Σουνιτών και των Χριστιανών, ήταν ένα είδος φόβου για την πιθανότητα να επιστρέψει η πολιτική βία. Η κανονικότητα φαινόταν εφικτή.
Αυτό όμως που πήγε στραβά ήταν ήδη ορατό από πριν και αυτό λόγω της ύπαρξης δύο δυνάμεων στον Λίβανο. Η μία δύναμη που εκπροσωπείτο από το κίνημα της «14ης Μαρτίου», η οποία ήταν φαινομενικά προσανατολισμένη προς το μέλλον, προσανατολισμένη προς τη Δύση, προς το εμπόριο και προς την ομαλότητα. Η άλλη δύναμη ήταν αυτή του Ιράν, μέσω του παλαιότερου παρακλαδιού του κινήματος της Χεζμπολάχ. Αυτή η δεύτερη δύναμη είχε τη δική της στρατιωτική δύναμη που ξεπερνούσε εκείνη του κράτους και επισκίασε τις άλλες παραστρατιωτικές παρουσίες στη χώρα. Είχε επίσης τη δική της οικονομία, τις δικές της πηγές εισοδήματος, τις δικές της οδούς λαθρεμπορίου.
Το σχέδιο του ιρανικού στοιχείου ήταν οι δύο Λίβανοι πρέπει να συνεχίσουν να υπάρχουν επ’αόριστον. Ο πρώτος Λίβανος ήταν για να παράσχει ένα βολικό κάλυμμα κανονικότητας και νομιμότητας κάτω από το οποίο ο δεύτερος Λίβανος (Χεζμπολάχ) θα μπορούσε να συνεχίζει τα καθήκοντα του στον μακροχρόνιο πόλεμο της Τεχεράνης εναντίον του Ισραήλ. Οι υποστηρικτές του έργου της «14ης Μαρτίου» είχαν την τάση να αποφεύγουν τη συζήτηση για ζητήματα απόκτησης σκληρής ισχύος έναντι της Χεζμπολάχ και αυτό αναδρομικά αποδείχθηκε θανατηφόρο.
Κάθε πιθανότητα ο Λίβανος της «14ης Μαρτίου» να μπορέσει να υπερασπιστεί το όραμα του για τη χώρα έληξε στα γεγονότα του Μαΐου και του Ιουνίου 2008. Σε μια σύντομη σύγκρουση στους δρόμους της Βηρυτού, οι δυνάμεις της Αμάλ και της Χεζμπολάχ παρεμπόδισαν την στρατιωτική κινητοποίηση των δυνάμεων των Σουνιτών και των Δρούζων που επρόσκειντο στην «14η Μαρτίου».
Από αυτό το σημείο και μετά, η κύβος είχε ριφθεί. Ήταν σαφές ότι δεν θα υπάρξει περαιτέρω προσπάθεια πραγματικής αντίστασης στο ιρανικό σχέδιο στο Λίβανο. Η ιρανική προσέγγιση ταίριαζε απόλυτα στην επιθυμία των Λιβανέζων να αγνοήσουν την πραγματικότητα.
Από το 2008 και μετά τα γεγονότα ακολούθησαν μια καθοδική πορεία. Ο εμφύλιος πόλεμος της Συρίας έφερε περίπου 1,8 εκατομμύρια πρόσφυγες στο Λίβανο, επιδεινώνοντας περαιτέρω την εύθραυστη υποδομή της χώρας. Ο πόλεμος έπληξε τον τουριστικό τομέα, ο οποίος αντιπροσώπευε περίπου το 7,5% του ΑΕΠ του Λιβάνου. Η αυξανόμενη δυσαρέσκεια των Σαουδάραβων και των ΗΠΑ για την παρουσία της ιρανικής δύναμης στη χώρα βρέθηκε στο προσκήνιο το 2015 – 2016. Στις αρχές του 2016, το Ριάντ ανακοίνωσε την απόσυρση των καταθέσεων του από την Κεντρική Τράπεζα του Λιβάνου. Αυτό ακολούθησε την ακύρωση βοήθειας ύψους 4 δισεκατομμυρίων δολαρίων στις ένοπλες δυνάμεις και τις δυνάμεις ασφαλείας του Λιβάνου.
Ο «νόμος για την πρόληψη της χρηματοδότησης της Χεζμπολάχ» των ΗΠΑ το 2015 έπληξε σκληρά τον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, ένα άλλο βασικό στοιχείο στην οικονομία του Λιβάνου. Η Σαουδική Αραβία, το Μπαχρέιν, το Κουβέιτ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα εξέδωσαν συμβουλές κατά του ταξιδιού στον Λίβανο εκείνη την εποχή. Αυτό τελείωσε τον παραδοσιακό ρόλο της χώρας ως τον παράδεισο για τους επισκέπτες που αναζητούν μια ευχάριστη ανάπαυλα από τους περιορισμούς του Κόλπου.
Σε αυτό το στάδιο, ο Λίβανος προσπαθούσε να διαχειριστεί ένα δημόσιο χρέος 69 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ήτοι 150% του ΑΕΠ. Όμως, καθώς η επίσημη οικονομία ναυαγούσε, η παράλληλη σκιώδης οικονομία Ιράν / Χεζμπολάχ ευημερούσε. Τα διάτρητα ή επιτηρούμενα από τη Χεζμπολάχ σύνορα μεταξύ Λιβάνου και Συρίας επέτρεψαν το λαθρεμπόριο εισαγωγών πετρελαίου και τη μεταπώλησή τους στη Συρία, προς όφελος της Χεζμπολάχ. Τα διάφορα ναρκωτικά που κατασκευάζονταν στη Συρία, εύρισκαν τον προορισμό τους σε ευρωπαϊκές πόλεις ή στον Κόλπο μέσω διαδρομών υπό την επίβλεψη της Χεζμπολάχ. Περιττό να πούμε ότι κανένα από τα κέρδη από αυτόν τον αναπτυσσόμενο τομέα δεν πήγε στην εξυπηρέτηση του εθνικού χρέους ή προς όφελος της καταρρέουσας δημόσιας υποδομής του Λιβάνου.
Τον Μάρτιο του 2020, στο πλαίσιο εθνικών διαδηλώσεων κατά της διαφθοράς, της κακής δημόσιας υπηρεσίας, της ανεργίας των νέων και της κακοδιαχείρισης, ο Λίβανος αθετούσε για πρώτη φορά τις πληρωμές του χρέους του. Ένα σχέδιο μεταρρύθμισης εγκρίθηκε από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, αλλά μετά την παραίτηση της κυβέρνησης λόγω της έκρηξης στο λιμάνι της Βηρυτού τον Αύγουστο του 2020, οι διαπραγματεύσεις σταμάτησαν. Η οικονομία του Λιβάνου μειώθηκε κατά 20% το 2020.
Αυτό είναι το υπόβαθρο της τρέχουσας σοβαρής κρίσης στον Λίβανο. Τα στοιχεία όπως οι κυρώσεις των ΗΠΑ, απόσυρση της βοήθειας και των επενδύσεων από τη Σαουδική Αραβία και τη διεθνή αγορά, η επακόλουθη χρεοκοπία και η απώλεια εμπιστοσύνης, η υποτίμηση του νομίσματος, η παραοικονομία που ωφελεί μόνο τον εαυτό της και ένα παραλυμένο πολιτικό σύστημα, είναι όλα άμεσα ανιχνεύσιμα στο στρεβλωτικό αποτέλεσμα που η παρουσία του διεισδυτικού ιρανικού σχεδίου στο έδαφος του Λιβάνου έχει επιφέρει.
Από αυτήν την άποψη, η τρέχουσα κατάσταση αποτελεί μια σοβαρή προειδοποίηση για όλες τις χώρες που αντιμετωπίζουν διείσδυση από το Σώμα της Ισλαμικής Επαναστατικής Φρουράς (IRGC) και τα διάφορα παρακλάδια της πολιτοφυλακής. Αυτοί είναι καλοί στην οικοδόμηση των παραστρατιωτικών πυρήνων και τη μετατροπή τους σε πολιτική δύναμη. Δεν έχουν καμία γνώση ή ενδιαφέρον για τα οικονομικά. Ως αποτέλεσμα της απόκτησης de facto εξουσίας σε μια χώρα θα είναι η τελική καταστροφή και η φτώχεια αυτής της χώρας. Ο Λίβανος είναι τώρα η μελέτη περίπτωσης αυτής της διαδικασίας.
Ο Λίβανος ήταν το πρώτο αραβικό κράτος που υπέστη εσωτερική κατάρρευση και κατά συνέπεια το πρώτο που έλαβε τις προθέσεις της πολιτικής-στρατιωτικής εξαγοράς του IRGC (Islamic Revolutionary Guard Corps). Λαμβάνοντας υπόψη τις τοπικές παραλλαγές, παρόμοιες ιρανικές προσπάθειες βρίσκονται σε εξέλιξη στο Ιράκ, τη Συρία και την Υεμένη. Ο Λίβανος είναι το πρώτο αραβικό κράτος που έχει καταστραφεί από αυτό το σχέδιο. Το Ιράν είναι υπεύθυνο για τον αργό θάνατο του Λιβάνου.
Ελπίζω ο Ελληνισμός να έχει πάρει τα μηνύματα από αυτόν τον αργό θάνατο του Λιβάνου και να αποφύγει τα λάθη του.
Με πληροφορίες από jpost.com
* Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ (www.antoniosvasileiou.gr).
