Η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να διορίσει επικεφαλής της CIA τη διαβόητη «αρχιβασανίστρια της CIA»Τζίνα Χάσπελ, ξανάφερε στην επιφάνεια τις βρόμικες μεθόδους της αμερικανικής υπηρεσίας τον καιρό του Ψυχρού Πολέμου.
Τις δεκαετίες του ’50 και του ’60 με την ανοχή της καναδικής κυβέρνησης, η CIA διεξήγαγε πειράματα πλύσης εγκεφάλου στην ψυχιατρική κλινική «Αλαν Μεμόριαλ» του Μόντρεαλ, υπό την επίβλεψη του Σκοτσέζου ψυχιάτρου Γιούαν Κάμερον. Οπως περιγράφει ένα εκτενές αφιέρωμα του «Guardian», οι άτυχοι ασθενείς υποβάλλονταν σε βαριά ηλεκτροσόκ, τους έριχναν σε χημικό κώμα για εβδομάδες και τους πότιζαν μεγάλες ποσότητες LSD, καταστρέφοντας τη νοημοσύνη και αλλοιώνοντας την προσωπικότητά τους. Σκηνές από Γκούλαγκ και «Κουρδιστό Πορτοκάλι», αλλά πέρα για πέρα αληθινές.
Ολα αυτά στο πλαίσιο του προγράμματος MK Ultra, που εφαρμόστηκε σε ΗΠΑ και Καναδά, με στόχο οι Αμερικανοί επιστήμονες να κατανοήσουν τους μηχανισμούς πλύσης εγκεφάλου, στους οποίους φέρονται να είχαν υποβληθεί Αμερικανοί αιχμάλωτοι στον πόλεμο της Κορέας (1950-53). Πράγματι, μερικές δεκάδες Αμερικανοί στρατιώτες που επέστρεψαν από την Κορέα άρχισαν ξαφνικά να εγκωμιάζουν τον κομμουνισμό και να καταγγέλλουν τις ΗΠΑ, σαν να τους είχε βάλει κάποιος μια κασέτα στο μυαλό.
Για να διερευνήσουν το φαινόμενο οι υπηρεσίες και οι επιστήμονες του «ελεύθερου κόσμου» δεν δίστασαν να αντιγράψουν τις μεθόδους των ναζί και των «κόκκινων» ολοκληρωτικών καθεστώτων, χρησιμοποιώντας αθώους πολίτες ως πειραματόζωα.
Ενα από αυτά ήταν η Βέλμα Ορλικο, που εισήχθη το 1956 στο «Αλαν Μεμόριαλ» με επιλόχεια κατάθλιψη. Οταν πήρε εξιτήριο, τρία χρόνια αργότερα, ήταν φάντασμα του εαυτού της.
«Ηταν απίστευτα φρικτά αυτά που έκαναν στη γιαγιά μου και σε εκατοντάδες άλλους ασθενείς. Ακούγονται σαν εφιάλτης», είπε η 41χρονη εγγονή της, Σάρα Αν Τζόνσον, γνωστή καλλιτέχνις στον Καναδά που μετέφερε σε εικαστικό επίπεδο τα ψυχικά μαρτύρια της γιαγιάς της, σε βίντεο, κολάζ και εκθέσεις που πραγματοποιεί ως τις μέρες μας.
Οπως αποδείχθηκε, από το 1977 και μετά, η CIA χρηματοδοτούσε πλουσιοπάροχα τα πειράματα του δόκτορα Κάμερον, πληρώνοντάς τον 69.000 δολάρια την εβδομάδα επί μια επταετία. Ο Σκοτσέζος ερευνητής προσπαθούσε να ανακαλύψει αν υπάρχει τρόπος να σβηστολυ εντελώς η ψυχή και ο χαρακτήρας ενός ανθρώπου κι ύστερα η προσωπικότητά του να ξαναχτιστεί από την αρχή, με διάφορες μεθόδους χειραγώγησης.
Τα ηλεκτροσόκ, το παρατεταμένο κώμα (έως και τρεις μήνες σε κάποιον ασθενή) και οι υπερβολικές δόσεις LSD μετέτρεπαν τους ασθενείς σε μικρά παιδιά, που δεν μπορούσαν ούτε να ντυθούν. Μόλις έφταναν σε αυτή την κατάσταση, ο Κάμερον βομβάρδιζε τον εγκέφαλό τους με ηχογραφημένα μηνύματα που επαναλαμβάνονταν έως και μισό εκατομμύριο φορές, επί 16 συνεχείς ώρες. Οποτε οι ασθενείς (που έμπαιναν ανυποψίαστοι στην κλινική του Μόντρεαλ με απλά συμπτώματα στρες, πανικού ή επιλόχειας κατάθλιψης) αντιδρούσαν στα πειράματα, οι γιατροί και οι νοσοκόμοι τους απειλούσαν και τους υποβίβαζαν: «Είσαι κακή σύζυγος και κακή μάνα. Αν θέλεις να γίνεις καλά, πρέπει να κάνεις αυτό που σου λέμε. Σκέψου την κόρη σου», έλεγαν στη Βέλμα Ορλικο. Όταν επέστρεψε στους δικούς της ήταν ευερέθιστη, τρόμαζε και ούρλιαζε με το παραμικρό, ενώ χρειαζόταν ένα μήνα για να διαβάσει μια εφημερίδα. Πολλές φορές έλεγε ότι με αυτά που τις έδιναν ένιωθε σαν να της λιώνουν τα κόκαλα ή να είναι παγιδευμένη σαν σκίουρος σε κλουβί.
Ανάλογες ιστορίες έχουν να διηγηθούν πολλές οικογένειες στον Καναδά. Ο Αλισον Στιλ είπε στον «Guardian» πως η περιπέτεια της μητέρας του Τζέιν, το 1957, σημάδεψε τη ζωή όλων. «Την οδήγησαν δυο φορές σε κώμα με χημικές ουσίες, τη πρώτη φορά για 18 μέρες και τη δεύτερη για 29. Με αυτά τα βασανιστήρια προσπαθούσαν να σβήσουν τα συναισθήματά σου, να σου ξεριζώσουν την ψυχή».
Αποζημιώσεις σε 77 θύματα με σοβαρότατες βλάβες
Τα απάνθρωπα πειράματα της CIA στον Καναδά δεν απέδωσαν κάτι ιδιαίτερο και διακόπηκαν το 1964. Τρία χρόνια αργότερα ο δρ Κάμερον πέθανε από καρδιακή προσβολή ενώ έκανε ορειβασία. Καθώς οι λεπτομέρειες άρχισαν να έρχονται στο φως μετά το 1977, τις επόμενες δεκαετίες εκατοντάδες συγγενείς ή και τα ίδια τα θύματα διεκδίκησαν αποζημιώσεις από το καναδικό κράτος.
Μολονότι η καναδική κυβέρνηση δεν αναγνώρισε ποτέ την ευθύνη της, πρόσφερε το 1992 αποζημιώσεις της τάξης των 100.000 δολαρίων (σ.σ.: 80.000 δολάρια ΗΠΑ) σε 77 από τα θύματα που είχαν πάθει τις σοβαρότερες βλάβες στην υγεία τους. Σε αυτά δεν περιλαμβανόταν η μητέρα του Στιλ.
Η σκοτεινή συνεργασία ΗΠΑ-Καναδά δεν ήταν στενή μόνο στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου (λόγω της γειτνίασης της αχανούς καναδικής επικράτειας με τη Σοβιετική Ενωση) αλλά συνεχίζεται ως τις μέρες μας.
Η καναδική ομόλογος της CIA, η CSIS, διευκόλυνε τη λειτουργία σε διάφορες χώρες των λεγόμενων «μαύρων εγκαταστάσεων», όπου έγιναν βασανιστήρια υπόπτων για τρομοκρατία, επιτρέποντας την προσγείωση και τον ανεφοδιασμό στον Καναδά των «πτήσεων-φαντασμάτων» που μετέφεραν κρατουμένους σε άγνωστες τοποθεσίες. Ως το 2006 υπολογίζεται ότι 76 πτήσεις της CIA με υπόπτους τρομοκράτες προσγειώθηκαν σε καναδικές βάσεις, ιδίως στις βόρειες επαρχίες Νούναβουτ και Λαμπραντόρ.
