Εισβολή στην Πολωνία: Σεπτέμβριος του 1939

Η γερμανική εισβολή στην Πολωνία αποτέλεσε την πρώτη πράξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Τα σχέδια των αντιπάλων και ένα σύντομο ιστορικό των επιχειρήσεων.

 

 

Η στρατηγική κατάσταση

Μετά το τέλος του Α΄ Π.Π. το πολωνικό κράτος ανασυστάθηκε, σχεδόν μετά από μία εκατονταετία διαμοιρασμού του μεταξύ Πρωσίας, Ρωσίας και Αυστροουγγαρίας, και έλαβε και εδάφη στα οποία κατοικούσαν συμπαγείς γερμανικοί και ουκρανικοί πληθυσμοί, πράγμα που μοιραία θα αποτελούσε πηγή έντασης για το μέλλον. Πιο συγκεκριμένα το νέο πολωνικό κράτος απέκτησε έναν διάδρομο που ένωνε την πολωνική ενδοχώρα με το λιμάνι του Ντάντσιχ (μετέπειτα γνωστό ως Γκντανσκ) και διαχώριζε τη γερμανική Ανατολική Πρωσία από το υπόλοιπο γερμανικό κράτος. Η έκταση αυτή ήταν γνωστή και ως ο «πολωνικός διάδρομος».

εισβολή στην Πολωνία
Ο «πολωνικός διάδρομος» διαχώριζε τη Γερμανία από την Αν. Πρωσία.

Ο Χίτλερ θεωρούσε την ύπαρξη της Πολωνίας στα ανατολικά σύνορα του «ανυπόφορη» και ήθελε να την εξαλείψει. Η Γερμανία πίεσε για την παραχώρηση εδαφών που θα επέτρεπαν τη χερσαία σύνδεση της με την Ανατολική Πρωσία. Οι απαιτήσεις αυτές όμως δεν μπορούσαν να γίνουν αποδεκτές από την πολωνική κυβέρνηση. Την 1η Σεπτεμβρίου του 1939 ο γερμανικός στρατός πέρασε τα σύνορα και η εισβολή στην Πολωνία ήταν πλέον γεγονός.

Τα σχέδια των αντιπάλων

εισβολή στην Πολωνία
Ο διαμοιρασμός της Πολωνίας. Οι υπογραφές πάνω στον χάρτη είναι του Στάλιν και του Ρίμπεντροπ.

Μετά την κατάληψη της Τσεχοσλοβακίας από τους Γερμανούς η Πολωνία βρέθηκε στη δυσχερή στρατηγική θέση να είναι κυκλωμένη από τα βόρεια, τα δυτικά και τα νότια. Αυτό που δεν γνώριζαν οι Πολωνοί ήταν ότι θα αντιμετώπιζαν μία εχθρική εισβολή και από τα ανατολικά, συνεπεία της υπογραφής του Συμφώνου Ρίμπεντροπ – Μολότοφ μεταξύ της Γερμανίας και της Σοβιετικής Ένωσης.

Ο πολωνικός στρατός σκόπευε να αντιμετωπίσει μία επίθεση των Γερμανών ως εξής. Ο ενεργός στρατός θα συγκεντρώνονταν στα γερμανοπολωνικά σύνορα με σκοπό:

  • Να απορροφήσει την αρχική γερμανική κρούση.
  • Να κερδηθεί χρόνος ώστε να ολοκληρωθεί η επιστράτευση.
  • Να μην επιτραπεί στους Γερμανούς να καταλάβουν αμαχητί μέρος της χώρας όπως είχε συμβεί πρωτύτερα στην Τσεχοσλοβακία.

Στη συνέχεια ο πολωνικός στρατός θα επιβράδυνε τους Γερμανούς μέχρι την τοποθεσία που ορίζονταν από τους ποταμούς: Νάρεβ – Βιστούλας – Σαν. Πίσω από αυτή την ποτάμια γραμμή υπήρχε η εκτίμηση ότι οι Πολωνοί μπορούσαν να αντέξουν για 3-4 μήνες, αρκετός χρόνος ώστε οι δυτικοί σύμμαχοι να παρέμβουν.

εισβολή στην Πολωνία
Το πολωνικό σχέδιο άμυνας περιλάμβανε τη σύμπηξη σε μία ενδιάμεση τοποθεσία και την τελική αμυντική εγκατάσταση στη γραμμή: Νάρεβ-Βιστούλας-Σαν.

Η ανάπτυξη στα σύνορα σήμαινε όμως για τους Πολωνούς ότι οι δυνάμεις τους έπρεπε να απλωθούν για να καλύψουν ένα τεράστιο μέτωπο. Η ορθότερη στρατιωτικά επιλογή ήταν να εγκατασταθούν από την αρχή στην ποτάμια γραμμή αλλά αυτό απορρίφθηκε γιατί:

  • Τα πολυπληθέστερα αστικά κέντρα, καθώς και οι βιομηχανίες, βρίσκονταν στο δυτικό τμήμα της χώρας. Εάν εγκαταλείπονταν πιθανόν να χάνονταν και το ανθρώπινο δυναμικό που θα επιστρατεύονταν.
  • Οι Γερμανοί ίσως να καταλάμβαναν το δυτικό τμήμα της χώρας και να σταματούσαν εκεί.
  • Εάν η πολωνική κυβέρνηση εγκατέλειπε τη μισή χώρα αμαχητί πιθανόν η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία που είχαν εγγυηθεί την ασφάλεια της να μην ήταν πρόθυμες να παρέμβουν.
  • Και τέλος, πολύ δύσκολα οποιαδήποτε πολωνική κυβέρνηση θα μπορούσε να πάρει μια τέτοια απόφαση και να σταθεί απέναντι στον λαό της.

Το σχέδιο που υιοθετήθηκε τελικά από τους Πολωνούς προέβλεπε την ισχυρή άμυνα στα σύνορα μέχρι να ολοκληρωθεί η επιστράτευση και στη συνέχεια την επιβράδυνση του γερμανικού στρατού μέχρι την τελική τους τοποθεσία που ήταν η ποτάμια γραμμή που προαναφέρθηκε. Το σχέδιο αυτό περιείχε την παράδοξη πίστη ότι ο πολωνικός στρατός μπορούσε να επιβάλλει τον ρυθμό των επιχειρήσεων στον σαφώς περισσότερο μηχανοκίνητο αντίπαλο του.

Ο γερμανικός στρατός, από την πλευρά του, άρχισε να εργάζεται στο σχέδιο της επίθεσης στην Πολωνία από την άνοιξη του 1939. Η ιδέα ενεργείας στην οποία κατέληξε ήταν να σχηματίσει δύο ισχυρούς βραχίονες που θα εκκινούσαν από τη Σιλεσία (Ομάδα Στρατιών Νότου) και από την Ανατολική Πρωσία (Ομάδα Στρατιών Βορρά) και θα συνέτριβαν τον πολωνικό στρατό πριν αυτός υποχωρήσει στην ποτάμια γραμμή. Επιδίωξη  των Γερμανών ήταν να ολοκληρώσουν την επιχείρηση γρήγορα πριν αρχίσουν οι φθινοπωρινές βροχές και πριν δοθεί χρόνος στη Μεγάλη Βρετανία και στη Γαλλία να παρέμβουν.

εισβολή στην Πολωνία
Το γερμανικό σχέδιο ενεργείας. Δύο πανίσχυροι βραχίονες θα συναντούνταν στη Βαρσοβία κυκλώνοντας το μεγαλύτερο μέρος του πολωνικού στρατού.

Η πρώτη φάση των επιχειρήσεων

Ο γερμανικός στρατός επιτέθηκε τα χαράματα της 1ης Σεπτεμβρίου ενώ η γερμανική αεροπορία προσέβαλλε στόχους σε βάθος όπως αεροδρόμια και συγκοινωνιακούς κόμβους.

Στον τομέα του πολωνικού διαδρόμου ο αγώνας διήρκησε τρεις μέρες. Την 4η Σεπτεμβρίου η 4η Γερμανική Στρατιά είχε καταλάβει την περιοχή και η χερσαία σύνδεση με την Ανατολική Πρωσία είχε επιτευχθεί.

Επιτιθέμενη από τον βορρά, από την Ανατολική Πρωσία, η 3η Γερμανική Στρατιά υπερκέρασε την οχυρωμένη πολωνική θέση στη Μουάβα και έλαβε επαφή με την τοποθεσία του ποταμού Νάρεβ, που ήταν και η κύρια γραμμή άμυνας των Πολωνών προς τον βορρά, στις 5 Σεπτεμβρίου. Σκληρές μάχες διεξήχθησαν αλλά την 8η Σεπτεμβρίου οι θέσεις των Πολωνών είχαν ανατραπεί και ο δρόμος των Γερμανών προς τη Βαρσοβία, από τον βορρά, ήταν ανοιχτός.

εισβολή στην Πολωνία
Η επίθεση της 3ης Στρατιάς από την Αν. Πρωσία μέχρι βορειανατολικά της Βαρσοβίας.

Στο κεντρικό μέτωπο διεξήχθη η κύρια πράξη του δράματος. Ο πεδινός διάδρομος που συνέδεε τη Σιλεσία με τη Βαρσοβία ήταν ιδανικός για την ενέργεια μηχανοκίνητων δυνάμεων. Εκεί οι Γερμανοί είχαν συγκεντρώσει τον κύριο όγκο των δυνάμεων τους καθώς και την πλειοψηφία των τεθωρακισμένων τους.

Οι Πολωνοί είχαν εκτιμήσει ορθά ότι εκεί θα εφάρμοζαν οι Γερμανοί την κύρια προσπάθεια τους και είχαν αναπτύξει σε αυτόν τον άξονα τη στρατηγική εφεδρεία τους. Το πολωνικό σχέδιο προέβλεπε άμυνα επί των συνόρων, σύμπτυξη στη συνέχεια στην ενδιάμεση, μερικώς οχυρωμένη, τοποθεσία του ποταμού Βάρτα και τελικά σύμπτυξη στον ποταμό Βιστούλα.

εισβολή στην Πολωνία
Το πολωνικό σχέδιο άμυνας στον κεντρικό τομέα.

Μέχρι τη νύχτα της 1ης Σεπτεμβρίου η τοποθεσία συνόρων είχε διασπαστεί και οι γερμανικές τεθωρακισμένες μεραρχίες κινούνταν προς τον Βάρτα πιο γρήγορα από τους  Πολωνούς που υποχωρούσαν. Εδώ αποκαλύπτονταν το στυλ του πολέμου που θα χρησιμοποιούσε ο γερμανικός στρατός. Γρήγορη εισχώρηση στην αντίπαλη άμυνα με τεθωρακισμένα, τα οποία στη συνέχεια άφηναν πίσω τους τις μεραρχίες πεζικού και αδιαφορώντας για την ασφάλεια των πλευρών τους κινούνταν ταχύτατα προς το εχθρικό επιχειρησιακό βάθος.

Έτσι, στις 2 Σεπτεμβρίου τα γερμανικά άρματα πέρασαν τον ποταμό Βάρτα και μέχρι τις 5 Σεπτεμβρίου είχαν αντιμετωπίσει και είχαν νικήσει την πολωνική στρατηγική εφεδρεία. Ο δρόμος προς τη Βαρσοβία από τα δυτικά ήταν ανοιχτός.

Οι γερμανικές 1η και 4η Τεθωρακισμένες Μεραρχίες έφτασαν στα περίχωρα της Βαρσοβίας την 8η Σεπτεμβρίου και επιχείρησαν να καταλάβουν την πόλη με τις δυνάμεις που είχαν διαθέσιμες καθώς οι μεραρχίες πεζικού που τις ακολουθούσαν βρίσκονταν 70 μίλια πίσω. Ανακάλυψαν ότι τα άρματα που είναι απροστάτευτα από πεζικό είναι εξαιρετικά ευάλωτα μέσα σε αστικό περιβάλλον και υφιστάμενες σημαντικές απώλειες υποχώρησαν αναμένοντας την άφιξη του πεζικού.

εισβολή στην Πολωνία
Άρματα της 4ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας κατά την πρώτη επίθεση στη Βαρσοβία.

Η πολωνική στρατιωτική διοίκηση αποφάσισε με τη Στρατιά του Πόζναν, η οποία ευρισκόμενη ανάμεσα στις γερμανικές λαβίδες δεν είχε υποστεί μέχρι τότε επίθεση, να αντεπιτεθεί και να προσβάλει το εκτεθειμένο βόρειο πλευρό του γερμανικού βραχίονα που είχε φτάσει μέχρι τη Βαρσοβία, ελπίζοντας να επιβραδύνει τον ρυθμό των Γερμανών και να μπορέσει να συμπτύξει τις δυνάμεις της.

Η πολωνική αντεπίθεση, που έγινε γνωστή ως «αντεπίθεση του Μπζούρα» από τον ομώνυμο ποταμό, ξεκίνησε στις 9 Σεπτεμβρίου, αρχικά είχε επιτυχία αλλά στη συνέχεια οι δυνάμεις που συμμετείχαν κυκλώθηκαν από υπέρτερες γερμανικές δυνάμεις και παγιδεύτηκαν.

εισβολή στην Πολωνία
Πολωνικό ιππικό κατά τη μάχη του Μπζούρα.

Περί τις 14 Σεπτεμβρίου η μάχη του Μπζούρα είχε ολοκληρωθεί και 120.000 Πολωνοί στρατιώτες είχαν παραδοθεί, ο κλοιός γύρω από τη Βαρσοβία είχε κλείσει ενώ γερμανικές δυνάμεις είχαν εγκαταστήσει προγεφυρώματα επί του Βιστούλα και είχαν αποκόψει έτσι το μεγαλύτερο μέρος του πολωνικού στρατού στο δυτικό τμήμα της χώρας. Ως αποτέλεσμα αυτών η πολωνική διοίκηση αδυνατούσε πλέον να διεξάγει συντονισμένες επιχειρήσεις και τα διάφορα απομονωμένα τμήματα του πολωνικού στρατού προσπαθούσαν είτε να αμυνθούν εκεί που βρίσκονταν είτε να κινηθούν προς τα σύνορα με τη Ρουμανία από όπου έλπιζαν να διαφύγουν.

Η πλέον ανατολικά κινούμενη δύναμη του γερμανικού στρατού ήταν το μηχανοκίνητο σώμα του Αντιστράτηγου Γκουντέριαν, ο οποίος στις 15 Σεπτεμβρίου κατέλαβε το Μπρεστ-Λίτοφσκ, το οποίο όμως εκκένωσε δύο ημέρες μετά. Αυτό συνέβη γιατί στις 17 Σεπτεμβρίου η Σοβιετική Ένωση εισέβαλε στην Πολωνία και το Σύμφωνο Ρίμπεντροπ – Μολότοφ προέβλεπε ότι το Μπρεστ-Λίτοφσκ θα πέρναγε στη σοβιετική ζώνη. Το απόγευμα εκείνης της ημέρας οργανώθηκε κοινή γερμανοσοβιετική παρέλαση και στη συνέχεια οι Γερμανοί αποχώρησαν από την πόλη.

εισβολή στην Πολωνία
Η γερμανοσοβιετική παρέλαση στο Μπρεστ-Λίτοφσκ. Στο βάθρο βρίσκονταν ο Χάιντς Γκουντέριαν και ο Ταξίαρχός Semyon Moiseevich Krivoshein.

Η πολωνική πρωτεύουσα βομβαρδίστηκε από τους Γερμανούς ανηλεώς και οι υπερασπιστές της παραδόθηκαν στις 27 Σεπτεμβρίου. Την επόμενη μέρα παραδόθηκε το οχυρό του Μόντλιν, λίγο βορειότερα. Η τελευταία πολωνική εστία αντίστασης έσβησε στις 5 Οκτωβρίου.

Η γερμανική εισβολή στην Πολωνία αιφνιδίασε τη Δύση. Η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία έδωσαν στον Χίτλερ 48 ώρες για να αποσύρει τα στρατεύματα του και κήρυξαν τον πόλεμο στη Γερμανία στις 3 Σεπτεμβρίου. Αποδείχτηκε όμως ότι δεν είχαν ούτε την προετοιμασία ούτε τη θέληση για να παρέμβουν δυναμικά. Ο γαλλικός στρατός οργάνωσε μία αναιμική επίθεση με εννέα μεραρχίες στην περιοχή του Saarbrücken, η οποία προχώρησε πέντε μίλια και μετά σταμάτησε πριν καν φτάσει στις γερμανικές οχυρώσεις της «Γραμμής Ζήγκφριντ». Στις 4 Οκτωβρίου οι Γάλλοι απέσυραν και τα τελευταία στρατεύματα τους από το γερμανικό έδαφος.

Ο γαλλικός στρατός δεν μελέτησε συστηματικά τα διδάγματα από τη γερμανική εισβολή στην Πολωνία. Με αίσθημα υπεροψίας θεώρησε ότι η ήττα των Πολωνών οφείλονταν στην κατωτερότητα τους και έτσι αιφνιδιάστηκε και αυτός αργότερα από τις γερμανικές ταχυκίνητες δυνάμεις.

Μέρος των πολωνικών δυνάμεων κατάφερε να διαφύγει, κυρίως μέσα από τη Ρουμανία, και συνέχισε τον αγώνα στο πλευρό των Συμμάχων. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε αρχίσει.

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ