Γράφει ο Στέλιος Φενέκος, Υποναύαρχος ΠΝ ε.α.
Με αφορμή τις προβλέψεις του Διεθνούς Δικαίου, τις στρεβλώσεις που επιχειρούνται από την Τουρκική πλευρά, τις δικές μας απαντήσεις και αντιδράσεις, θα εξετάσουμε στην συνέχεια την σχέση της θεωρητικής προσέγγισης στους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου και στις απαιτήσεις και ιδιαιτερότητες εφαρμογής τους από αυτούς που το εφαρμόζουν στο πεδίο αντιπαράθεσης (υποστήριξης συμφερόντων και συγκρουσιακής σε κάθε περίπτωση στο πεδίο).
Το Καντιανό σύστημα σκέψης
Και ξεκινάω από τον Καντ όσον αφορά το έργο του για τις σχέσεις θεωρίας και πράξης και την σύνδεση πολιτικής, δικαίου και ηθικής.
Γιατί όλα αυτά τα προβλήματα πρέπει να απασχολούν έντονα κάθε επιχειρησιακό δρώντα στο πεδίο εφαρμογής του Διεθνούς Δικαίου, είτε αυτό είναι ένα τραπέζι διαπραγματεύσεων είτε ένα πεδίο φυσικής αντιπαράθεσης (ανθρωπιστικής δράσης, κρίσης, σύγκρουσης, πολέμου κλπ.).
Και πρέπει να έχει αναλύσει επαρκώς στο μυαλό του από πριν όλα αυτά τα ζητήματα πέραν της αναγκαίας θεωρητικής γνώσης, ώστε να μπορεί να κρίνει τις καταστάσεις όταν συμβούν στο πεδίο εφαρμογής και να λάβει έγκαιρα και ολοκληρωμένα τις σωστές αποφάσεις δράσης και αντίδρασης.
- Το Καντιανό σύστημα σκέψης αποτελείται στην ουσία από τρεις κριτικές, την «Κριτική του πρακτικού Λόγου (ΚΠΛ)» την «Κριτική της δύναμης της κρίσης» (ΚΔΚ), την «Κριτική του Καθαρού λόγου» (ΚΚΛ) και από το έργο «Θεμέλια της μεταφυσικής των Ηθών» (ΘΜΗ).
- Τελείως συνοπτικά για τις ανάγκες του παρόντος άρθρου, τα έργα του αυτά για τον εν θέματι επιχειρησιακό δρώντα στο πεδίο αντιπαράθεσης συμπτύσσονται σε τρία ερωτήματα, τα οποία οφείλει να τα έχει απαντήσει από πριν αναλάβει δράση:
“Τι μπορώ να γνωρίζω, τι οφείλω να πράττω, τι δικαιούμαι να ελπίζω;”
- Επίσης στο Καντιανό σύστημα υπάρχουν δύο είδη προσταγής: η υποθετική και η κατηγορική.
α) Η υποθετική λέει: Εάν θέλεις να επιτύχεις ένα συγκεκριμένο σκοπό, πράττε με συγκεκριμένο κατάλληλο τρόπο.
β) Η κατηγορική λέει: Ανεξάρτητα από το σκοπό που θες να επιτύχεις, πράττε με ένα συγκεκριμένο τρόπο.
- Μπορεί να υπάρχουν πολλές υποθετικές προσταγές, γιατί υπάρχουν αντίστοιχα και πολλοί σκοποί που επιδιώκει κάποιος να πετύχει.
- Κατηγορική προσταγή όμως υπάρχει μία: η προσταγή της ηθικής. Η κατηγορική προσταγή είναι η ανάγκη να συμμορφώνεται κανείς με την καθαρή καθολικότητα του νόμου. «Άρα, υπάρχει μία μόνο κατηγορική προσταγή, και είναι η εξής: Πράττε μόνο βάσει εκείνης της αρχής, διά της οποίας μπορείς ταυτόχρονα να θέλεις να καταστεί αυτή καθολικός νόμος.»
Θεωρία έναντι επιχειρησιακής δράσης
Αφού έθεσα εν συντομία τα βασικά ερωτήματα που τίθενται από το Καντιανό σύστημα και τα οποία πρέπει να τα έχει απαντήσει ο κάθε σοβαρός επιχειρησιακός δρων (όσον αφορά την εφαρμογή του Διεθνούς Δικαίου) από πριν ακόμη αναλάβει δράση στο πεδίο, θέτω τώρα και το τελευταίο και βασικότατο:
Ενώ αυτός που προσεγγίζει το Διεθνές Δίκαιο θεωρητικά πράττει επί τη βάσει της κατηγορικής προσταγής, δηλαδή πράττει έτσι ώστε να διαμορφώσει ένα θεωρητικό σκεύασμα για να καταστεί καθολικός νόμος, ο επιχειρησιακός δρων προσεγγίζει το Δίκαιο επί τη βάσει της υποθετικής προσταγής:
Δηλαδή, εάν θέλεις να επιτύχεις ένα σκοπό πράττε (εφάρμοσε το Διεθνές Δίκαιο) με ένα συγκεκριμένο κατάλληλο τρόπο.
Και για να το κάνει αυτό αναγκάζεται αφενός να έχει ολοκληρωμένη υποθετική εικόνα στο μυαλό του πολύ πριν το εφαρμόσει αλλά και να σκέφτεται μερικά βήματα μπροστά από τις εξελίξεις ώστε να προλαμβάνει τα γεγονότα και να μπορεί να διαχειριστεί ολοκληρωμένα και αποτελεσματικά τις επιπτώσεις των δράσεων αλλά και των αντιδράσεων του αντιπάλου αλλά και τα τυχαία γεγονότα.
Καταλήγοντας
Ευχής έργο θα ήταν ο κάθε εκπρόσωπος της εκτελεστικής εξουσίας, ο κάθε διαπραγματευόμενος εθνικά συμφέροντα, ο κάθε στρατιωτικός Διοικητής (Στρατού Ναυτικού και Αεροπορίας) που δοκιμάζονται στο πεδίο εφαρμογής του Διεθνούς Δικαίου, να μπορούσε να προσεγγίζει τον βέλτιστο τρόπο εφαρμογής του για την υποστήριξη των συμφερόντων της χώρας, έχοντας απαντήσει στα θεμελιώδη ερωτήματα του Καντιανού συλλογιστικού συστήματος:
“Τι μπορώ να γνωρίζω, τι οφείλω να πράττω, τι δικαιούμαι να ελπίζω;”
Και οπωσδήποτε να έχει αντιληφθεί την έννοια της υποθετικής και κατηγορικής προσταγής:
α) Η υποθετική λέει: Εάν θέλεις να επιτύχεις ένα συγκεκριμένο σκοπό, πράττε με συγκεκριμένο κατάλληλο τρόπο.
β) Η κατηγορική λέει: Ανεξάρτητα από το σκοπό που θες να επιτύχεις, πράττε με ένα συγκεκριμένο τρόπο.
Γιατί όταν έχεις ένα αντίπαλο που διαστρεβλώνει τα πάντα και ψεύδεται και καταχράται των πάντων χωρίς ηθικό κώδικα, καλό είναι να έχεις στο μυαλό σου της βαρύτητα της υποθετικής προσταγής στην αντιπαράθεση στο πεδίο, για την υποστήριξη των ζωτικών συμφερόντων της χώρας.
Και όπως καθίσταται φανερό, η θεωρητική προσέγγιση επί τη βάσει μίας απόλυτης κατηγορικής προσταγής δεν είναι η καταλληλότερη γι’ αυτήν την αντιπαράθεση και οπωσδήποτε η χώρα δεν μπορεί να βασίζεται μόνο σε θεωρητικές προσεγγίσεις, αλλά έχει ανάγκη τους ανθρώπους της δράσης, που καλούνται να εφαρμόσουν τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου και να δράσουν με επιτυχία για την υποστήριξη των ζωτικών συμφερόντων στο σκληρό πεδίο αντιπαράθεσης.
Περισσότερα άρθρα από το Στέλιο Φενέκο:
