Του Γεώργιου Χατζηθεοφάνους, Υποστράτηγου ε.α.*
Λαϊκισμός, ύφεση, και εκρηκτικές ανισότητες ζητούν επειγόντως λύσεις
Μια σειρά ερωτημάτων περιμένουν απαντήσεις που θα καθορίσουν τις εξελίξεις.
- Το μοντέλο του οικονομικού φιλελευθερισμού έχει πραγματικά εξαντληθεί και πρέπει να το εγκαταλείψουμε ή υπάρχει τρόπος θεραπείας και επανεκκίνησης του συστήματος;
- Μπορεί να αντιμετωπιστεί ο σημερινός παγκόσμιος μονοπωλιακός (υπερ)καπιταλισμός ώστε να ξαναμπεί το εκτροχιασμένο τρένο του καπιταλισμού στις ράγες;
- Πόσο εύκολη είναι η εξάλειψη, ή έστω ο μετριασμός, των ανισοτήτων;
- Μπορεί το σύστημα να επιβιώσει με τον κοινωνικό ανελκυστήρα σε κατάσταση «εκτός λειτουργίας» και για πόσο;
- Μπορεί να υπάρξει ανακατανομή του πλούτου μέσω υψηλών φόρων (κατά τα πρότυπα της προ νεοφιλελευθερισμού περιόδου) ή η κινητικότητα σε παγκόσμιο επίπεδο (μεταφορά κεφαλαίων) δεν το επιτρέπει;
- Μπορεί κανείς σήμερα να φορολογήσει τον χρηματοδότη του (τα πολιτικά κόμματα έχουν τεράστια έξοδα) αλλά και τον βασικό του υποστηρικτή (βλ. ΜΜΕ) ή είναι πολιτική αυτοκτονία; (Εδώ συναντιούνται οι εγγενείς αδυναμίες του καπιταλισμού με αυτές και της δημοκρατίας).
- Ποιο μοντέλο θα μπορούσε να το αντικαταστήσει και ποιες θα ήταν οι συνέπειες μεσο-μακροπρόθεσμα στην φιλελεύθερη συνταγματική δημοκρατία;
- Είναι ο κρατικός παρεμβατισμός και σε πιο βαθμό η ενδεδειγμένη λύση;
- Είναι η σοσιαλδημοκρατία η κατάλληλη επιλογή (και με ποια μορφή) ή η κεντρική διαχείριση της οικονομίας (για πολιτικούς σκοπούς) θα οδηγήσει στο δεσποτισμό και την ανελευθερία όπως υποστηρίζουν οι φιλελεύθεροι [9];
- Μήπως, από την άλλη, είναι ουτοπία η βιώσιμη ανάπτυξη που υπόσχεται ο καπιταλισμός;
- Μπορεί η παγκόσμια οικονομία να λειτουργεί και μέχρι πότε με συνεχή ανάπτυξη αν λάβουμε υπόψη πως οι πόροι είναι πεπερασμένοι;
- Υπάρχουν όρια και ποια είναι αυτά;
- Μπορεί να υπάρξει ευημερία χωρίς ανάπτυξη;
- Σύμφωνα με μελέτες, ο πλανήτης μπορεί να συντηρήσει μόνο 2,5 δισ. ανθρώπους. Αν όχι 2,5 δισ., πόσους (σίγουρα όχι άπειρους) και σε ποιο βιοτικό επίπεδο; [10].
Πολλά σενάρια θα μπορούσαν να υποστηριχθούν σε ό,τι αφορά στις εξελίξεις. Οι υποστηρικτές του νεο-φιλελευθερισμού στις αρχές της 10ετίας του ’80 έριξαν την ευθύνη της αποτυχίας της διαχείρισης των δύο πετρελαϊκών κρίσεων στην θεωρία του Κέυνς. Σήμερα παρακολουθούμε τους σοσιαλδημοκράτες να επιρρίπτουν τις ευθύνες των σημερινών αδιεξόδων στον νεο-φιλελευθερισμό.
Ο κρατικός παρεμβατισμός και ο Κέυνς επιστρατεύτηκαν τόσο στην κρίση του 2008 όσο και τώρα, στην πανδημία, καθόσον η νομισματική πολιτική από μόνη της (ακόμη και με εκτεταμένη εφαρμογή της ποσοτικής χαλάρωσης) δεν ήταν ικανή να σώσει την κατάσταση. Η πρακτική του εκκρεμούς, από το ένα άκρο στο άλλο, στο πλαίσιο αντιμετώπισης των αναπόφευκτων αδιεξόδων στα οποία οδηγεί το κάθε σύστημα λόγω εγγενών αδυναμιών, τείνει να πάρει τη μορφή φυσικού φαινομένου.
Δεν υπάρχει οικονομικό σύστημα «παντός καιρού» και οι εκάστοτε συνθήκες επιβάλλουν την επιλογή του πλέον κατάλληλου, το οποίο προσδιορίζεται από την ποσοστιαία αναλογία του κρατικού παρεμβατισμού στο μείγμα (σύγχρονη μορφή της σοσιαλδημοκρατίας) και φαίνεται πως αυτή θα είναι σε υψηλά επίπεδα για τα επόμενα χρόνια με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Ο μεγάλος κίνδυνος κατά την προσωπική μου άποψη είναι η -μπροστά στα αδιέξοδα και με τους πολίτες του κόσμου σε βέρτιγκο- πιθανή θυσία ελευθεριών στον βωμό της όποιας οικονομικής ανάπτυξης (ευρασιατικό μοντέλο).
Ίσως σήμερα είναι πιο σημαντικό από ποτέ να δούμε την ανάπτυξη όχι ως αύξηση του ΑΕΠ αλλά των πραγματικών ελευθεριών που απολαμβάνουν οι άνθρωποι για να θυμηθούμε έναν άλλο σπουδαίο στοχαστή, τον Αμάρτυα Σεν [11] διότι, όπως είπε ο Γουίλιαμ Κούπερ:
«Η Ελευθερία έχει να επιδείξει χιλιάδες χάρες, που οι δούλοι, όσο ευχαριστημένοι κι αν είναι, δεν θα μάθουν ποτέ».
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ – ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
[1] Adam Smith (1994). Έρευνα για τη Φύση και τα Αίτια του Πλούτου των Εθνών. Μεταφράστηκε από την αγγλική γλώσσα από τον Δ. Καλιτσουνάκη. Αθήνα: ΠΑΠΑΖΗΣΗ
[2] Βαρουφάκης Γ. (2011). Κρίσης Λεξιλόγιο. Αθήνα: ΠΟΤΑΜΟΣ
[3] Ρουμπινίν Ν, Μιμ Στίβεν (2010). Η Οικονομία της Κρίσης. Μεταφράστηκε από την αγγλική γλώσσα από την Τ. Σπερελάκη. Αθήνα: ΠΑΤΑΚΗ
[4] Aglietta M (2009). Η Οικονομική Κρίση. Μεταφράστηκε από την γαλλική γλώσσα από τον Α. Παπαγιαννίδη. Αθήνα: ΠΟΛΙΣ
[5] Artus P, Virard M (2021). Η τελευταία Ευκαιρία του Καπιταλισμού. Μεταφράστηκε από την γαλλική γλώσσα από τον Γ. Θεοδωρόπουλο. Αθήνα: ΛΙΒΑΝΗ
[6] Πελαγίδης Θ. (2020). Η Ελληνική Οικονομία πριν και μετά τον Cocid-19. Αθήνα: ΠΑΠΑΖΗΣΗ
[7] Levitsky S, Ziblatt D (2018). Πως πεθαίνουν οι Δημοκρατίες. Μεταφράστηκε από την αγγλική γλώσσα από τον Α. Παππά. Αθήνα: ΜΕΤΑΧΜΙΟ
[8] Καστοριάδης Κ.(2000) Είμαστε Υπεύθυνοι για την Ιστορία μας. ΑΘΗΝΑ: ΠΟΛΙΣ Λιανός Θ.( 2016). Ευημερία χωρίς Ανάπτυξη. Αθήνα: Gutenberg
[9] Hayek F (2013). Ο Δρόμος προς τη Δουλεία. Μεταφράστηκε από την αγγλική γλώσσα από Γ. Καράμπελα. Αθήνα: ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
[10] Λιανός Θ.( 2016). Ευημερία χωρίς Ανάπτυξη. Αθήνα: Gutenberg
[11] Σεν Α. (2006). Η Ανάπτυξη ως Ελευθερία . Αθήνα: ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ
Περισσότερα άρθρα από το Γεώργιο Χατζηθεοφάνους:
ΑΠΟΨΕΙΣ – ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΧΑΤΖΗΘΕΟΦΑΝΟΥΣ
*Ο Γιώργος Χατζηθεοφάνους είναι Υποστράτηγος ε.α.-Οικονομολόγος και συγγραφέας του βιβλίου «Εθνική Στρατηγική-Πρόταση για ένα νέο θεσμικό πλαίσιο» η δεύτερη έκδοση του οποίου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ι.ΣΙΔΕΡΗ».
Πηγή: foreignaffairs.gr
