Του Κώστα Α. Λάβδα, Καθηγητή Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
Ο Ερντογάν είναι “στριμωγμένος”, “εκνευρισμένος”, “στριμωγμένος και επικίνδυνος”, “στη γωνία” κλπ. Βλέπω ότι όλα αυτά τα χαριτωμένα επανήλθαν στις “αναλύσεις”.
Συγχωρέστε μου την έκφραση, αλλά… επικοινωνείτε με την πραγματικότητα; Βρισκόμαστε σε μια εξαιρετικά επικίνδυνη φάση στη διεθνή πολιτική και (για να επικεντρωθούμε μόνο στη γειτονιά μας) η Αθήνα και η Άγκυρα επιδιώκουν διαφορετικούς στόχους και κινητοποιούν μέσα και πόρους, με ποικίλους συνδυασμούς θετικών και αρνητικών αποτελεσμάτων μέχρι στιγμής. Ο Ερντογάν παίζει πολύ σκληρό παιχνίδι – αν δεν το βλέπετε, ασχοληθείτε με τα μπάνια.
Από τις ανοησίες περί “κτισίματος εμπιστοσύνης” που ακουγόταν πέρσι τέτοιο καιρό, περάσαμε πάλι στα “στριμωγμένος και επικίνδυνος”. Ας το εξηγήσουμε για χιλιοστή φορά. ”Κτίσιμο εμπιστοσύνης” με την Τουρκία υπό τις παρούσες συνθήκες είναι αδύνατο. Κάποιοι επαναλαμβάνουν απίθανα πράγματα, έξω από κάθε αναλυτική λογική. Εξισορρόπηση, αύξηση κόστους, ενθάρρυνση εναλλακτικών σεναρίων, πολλά και διαφορετικά μεταξύ τους μπορούν όντως να βοηθήσουν σε ήπιο κλίμα.
Αλλά η ”εμπιστοσύνη” στις διεθνείς σχέσεις σημαίνει σταδιακή αλλά έμπρακτη και συστηματική απομάκρυνση από την εστιασμένη αμοιβαιότητα (specific reciprocity) προς μορφές μεικτής και διάχυτης αμοιβαιότητας (mixed & diffuse reciprocity) στις διαδράσεις μεταξύ των δρώντων, εν προκειμένω μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Δεν βρισκόμαστε σε αυτό τον δρόμο. Η Τουρκία εμμένει στις απόψεις της και τη στρατηγική της.
Ας ξαναπούμε και αυτό, μήπως και αρχίσουν κάποιοι ανεκδιήγητοι ”αναλυτές” και ”σύμβουλοι” να σκέφτονται. Στις σχέσεις της με χώρες όπως η Ελλάδα και το Ισραήλ, η Τουρκία έχει συνηθίσει τον κατακερματισμό και την περιχαράκωση των οικονομικών και λειτουργικών διαστάσεων από τις γεωπολιτικές.
Έχει καλές εμπορικές – οικονομικές σχέσεις και με τις δύο. Μάλιστα με το Ισραήλ οι σχέσεις βελτιώνονται περαιτέρω τα τελευταία χρόνια, ενώ ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός με την ισλαμιστική κατεύθυνση του καθεστώτος Ερντογάν στα χαρτιά, τουλάχιστον, συνεχίζεται.
Στόχος μας πρέπει να παραμένει – όπως επιμένω από χρόνια – όχι απλώς η πρόσκαιρη αποφυγή συγκρούσεων αλλά μια βιώσιμη ειρήνη με την Τουρκία χωρίς υποχωρήσεις απέναντι στα αναθεωρητικά σχέδιά της.
Το καθεστώς στη γείτονα έχει χαράξει μια σαφή αναθεωρητική στρατηγική που ενέχει κινδύνους αβυσσαλέας αντιπαράθεσης στην περιοχή. Για την Σουηδία και τη Φινλανδία τελικώς η Τουρκία -μετά από τα παζάρια- θα πάρει κάτι και θα κάνει πίσω. Για την “γαλάζια πατρίδα” όμως, όχι.
Γι’ αυτό και οι κατ’ επανάληψη ενέσεις ενδο-ΝΑΤΟϊκής αποδοχής που χορηγούν οι ελληνικές κυβερνήσεις στην Τουρκία με συναντήσεις κορυφής είναι απολύτως λανθασμένες, όπως έχω εξηγήσει από χρόνια. Προς τι ακριβώς έγινε η συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν στις 13 Μαρτίου; Ποιός την εισηγήθηκε στον πρωθυπουργό; Στην πραγματικότητα, οφέλη δεν υπήρξαν – σε κανένα επίπεδο. Όπως ακριβώς είχα γράψει τότε:
“Οι επαφές σε πολύ υψηλό επίπεδο μπορεί να είναι αμοιβαία επωφελείς μόνον όταν έχει προετοιμαστεί κάποιο σημαντικό βήμα […] από την πλευρά του Ερντογάν, η συνάντηση εντάσσεται στη γενικότερη προσπάθεια υπενθύμισης του ρόλου της Τουρκίας ως μέλους του ΝΑΤΟ που υποτίθεται ότι μεριμνά για την άμβλυνση των διαφορών στο εσωτερικό της Συμμαχίας ενώ παράλληλα δύναται να διαδραματίσει ευρύτερο περιφερειακό και διεθνή ρόλο διαμεσολαβώντας με την Ρωσία […] Σε αυτή τη συγκυρία, κάθε πρόσθετη συνάντηση υψηλού επιπέδου αναδεικνύει περαιτέρω το διεθνές προφίλ που επιθυμεί να φιλοτεχνήσει η Άγκυρα. Βάσει των μέχρι τώρα πληροφοριών και ανακοινώσεων, εξακολουθώ να μην βλέπω άλλη διάσταση.”
