Γράφει ο Υποστράτηγος ε.α. Ευάγγελος Π. Γαβρίλης , Πτυχιούχος Παιδαγωγός (ΕΚΠΑ), Πτυχιούχος Συμβουλευτικής & Επαγγελματικού Προσανατολισμού (ΜSc)
Κάποτε, στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης του 21, οι Έλληνες, συνήθιζαν να εύχονται ο ένας στον άλλον : «…καλό βόλι και καλή λευτεριά..». Σήμερα εάν κάποιος ακούσει αυτά τα λόγια, σίγουρα, θα μονολογήσει: «εθνικιστής…».
Αλήθεια είναι εθνικισμός να αγαπάει κάποιος την Πατρίδα του, να νοιάζεται για την χώρα του, να αναπνέει την ελευθέρια που του προσφέρει και να είναι αποφασισμένος να αγωνισθεί γιαυτή την ελευθερία; Είναι εθνικισμός άραγε, να παλεύεις για τη διαφύλαξη της γλώσσας και της παιδείας; Είναι εθνικισμός να νοιάζεσαι για την θρησκεία σου, για τα ιδεώδη του πολιτισμού της χώρα σου;
Μάλλον, κάπου όλοι μας, έχουμε μπερδευτεί με την σημειολογία που προσδίδουμε στην έννοια: «εθνικιστής» και συλλήβδην την χρησιμοποιούμε, ίσως γιατί βολεύει την άρχουσα εξουσιαστική τάξη των κυβερνώντων. Ας ξεκαθαρίσουμε λοιπόν τις έννοιες, ώστε επιτέλους να μάθουμε να χρησιμοποιούμε την ακριβή σημειολογία των λέξεων «εθνισμός» και «εθνικισμός», έννοιες που πραξιακά σηματοδοτούν μια εντελώς διαφορετική κοινωνικολεκτική χρήση.
Ο Εθνικισμός αποτελεί παθολογική ιδιοσυστατική συμπεριφορά του Εγώ λόγω ιδεοληπτικών προσωπικών ερεθισμάτων. Αντίθετα Εθνισμός είναι το ιδεολογικό, σε εθνικό επίπεδο, αποκούμπι αναφοράς της ταυτότητας του ατόμου. Ο Εθνικισμός συνάδει με νευρωσιακή συμπεριφορά, ο Εθνισμός είναι η υπεράξια του Εγώ σε ψυχική ισορροπία με το συνειδέναι.
Ο Εθνικισμός κινείται επάλληλα με την «απανθρώπιση», έννοια που χαρακτηρίζει όχι μόνο εκείνους από τούς οποίους αφαιρέθηκε η ανθρωπιά αλλά κι εκείνους (αν και με διαφορετικό τρόπο) που από μόνοι τους την έχουν αφαιρέσει. Αντίθετα, ο Εθνισμός χαρακτηρίζει την εξανθρώπιση του ατόμου, ενός όντος ατελούς που έχει συνείδηση της ατέλειας του μέσω της οικειοποίησης της εθνικής του ταυτότητας, προσδίδοντας συνέχεια και νόημα στο ΕΜΕΙΣ.
Σε κοινωνιολογικό επίπεδο, κάθε άνθρωπος, μπορεί να συμμετέχει ταυτόχρονα σε πολλά και διαφορετικά κοινωνικά σύνολα, όπως είναι η οικογένεια, η φυλή, η θρησκεία, Η «κατασκευή» της εθνικής ταυτότητας δεν είναι αποτέλεσμα αυθόρμητης πράξης, αλλά συνειδητής επιλογής που οφείλεται στην προσπάθεια νομιμοποίησης και διαφοροποίησης έναντι των «άλλων», των όποιων άλλων, με την έννοια της εθνότητας. Η βάση, επάνω στην οποία οικοδομείται αυτή η πολιτισμική ταυτότητα, είναι η ύπαρξη μιας κοινής και μακρόχρονης παράδοσης. Μέσω αυτής εκφράζεται, επιβεβαιώνεται και εν μέρει συγκροτείται, η συλλογική ταυτότητα ενός λαού.
Το έθνος όντας ιστορικό φαινόμενο εξελίσσεται. Ένας πρώτος ορισμός από τον Ηρόδοτο αναφέρει, ότι «όμοιο αίμα και όμοια γλώσσα έχουν οι Έλληνες και τους ίδιους ναούς θεών και θυσίες κάνουν, και τα ήθη τους μοιάζουν». Ο ορισμός του Ηροδότου για το Έθνος, αν και παλαιός, δεν υστερεί των μεταγενέστερων. Αυτό που διαπίστωνε ο Ηρόδοτος ήταν η πολιτιστική ταυτότητα (ή πολιτιστική ενότητα) των Ελλήνων και σε αυτήν αναφερόταν. Μάλιστα αυτή είναι η κυρίαρχη έννοια που κάνει το άτομο σαφέστατα διακριτό και συμβατό με την έννοια του κράτους τους.
Ο Εθνικισμός από την άλλη μεριά, με κοινωνιολογικές αναφορές, είναι μια πολιτική ιδεολογία που δίνει έμφαση στη θυσία του ατόμου προς όφελος του έθνους και της κυβέρνησής του. Είναι καταπιεστική πράξη, αφαίρεση της ελευθερίας. Είναι αυθαιρεσία πάνω στην ανθρώπινη βούληση, άρα υποδούλωση του εγώ, δουλοπρεπισμός.
Στην ερώτηση, ποια είναι η πλέον διακριτή διαφορά ανάμεσα στον «εθνικισμό» και στον «εθνισμό», απαντούμε, όπως ο Ισοκράτης:
« H δημοκρατία μας αυτοκαταστρέφεται, διότι καταχράσθη το δικαίωμα της ελευθερίας και της ισότητας, αφού έμαθε στους πολίτες να θεωρούν την αυθάδεια ως δικαίωμα, την παρανομία ως ελευθερία, την αναίδεια του λόγου ως ισότητα και την αναρχία ως ευδαιμονία»
ή όπως ο Οδυσσέας Ελύτης:
«…είναι η βαρβαρότητα, τη βλέπω να έρχεται μεταμφιεσμένη, κάτω από άνομες συμμαχίες και προσυμφωνημένες υποδουλώσεις…» και απλά λέμε ότι αυτό συμβαίνει.
Περισσότερα άρθρα από τον Ευάγγελο Γαβρίλη:
