Της Δρ Άννας Κωνσταντινίδου , Ιστορικού- Διεθνολόγου *
Μερικές ιστορικές στιγμές της Ευρώπης και ειδικά της ΕΕ μάς βοηθούν να καταλάβουμε πώς κάποια κράτη κλειδιά της αισθάνονται απέναντι στην Τουρκία. Και πιο συγκεκριμένα η Γαλλία.
Και πάμε στο όχι τόσο μακρινό 2001, όταν το Φεβρουάριο είχε ψηφιστεί η πρώτη ουσιαστικά μεταρρυθμιστική Συνθήκη, αυτής της Νίκαιας που τέθηκε σε ισχύ το 2003. Με τη συγκεκριμένη Συνθήκη μεταρρυθμίστηκε η θεσμική δομή της ΕΕ, προκειμένου να υπάρξει διεύρυνση προς την Ανατολική Ευρώπη.
Και από τότε ξεκινά το “ταξίδι” προς το Ευρωσύνταγμα που ποτέ, ωστόσο δεν βρήκε λιμάνι… Και γιατί δεν βρήκε λιμάνι; Το 2003 αποφασίστηκε η προσχώρηση στην ΕΕ των χωρών, Κύπρου, Λιθουανίας, Λετονίας, Μάλτας, Πολωνίας, Τσεχίας, Σλοβενίας και Σλοβακίας. Ένα χρόνο πριν, το 2002 είχε οργανωθεί η Συνταγματική Συνέλευση με σκοπό την “εκκίνηση” προς το Ευρωσύνταγμα. Επικεφαλής του εγχειρήματος είχε τεθεί ο Γάλλος φιλέλληνας και ευρωπαϊστής, Βαλερί Ζισκάρ Ντ’Εστέν.
Το 2004, ψηφίζεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο η λεγόμενη Ρώμη ΙΙ (μετά την ιδρυτική Συνθήκη Ρώμη Ι το 1957), η οποία με μέσο το Ευρωσύνταγμα ενοποιούσε για πρώτη φορά τον ευρωπαϊκό Κόσμο (επί της ουσίας γινόταν πράξη μία προσμονή δεκαετιών).
ΟΜΩΣ, όταν η Ρώμη ΙΙ με πτυχή της το Ευρωσύνταγμα έφτασε για ψήφιση από τα εθνικά Κοινοβούλια των κρατών – μελών, τρία κράτη και πιο συγκεκριμένα η Γαλλία, η Ολλανδία και η Ισπανία δεν δέχτηκαν να την ψηφίσουν.
Και ενώ η Ολλανδία και η Ισπανία αντιδρούσαν ως προς το δημοσιονομικό σκέλος, αντίθετα η Γαλλία φοβόταν μία διερεύνηση σε κράτη που δεν μπορούσαν πολιτισμικά να συμβαδίσουν με τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, κάνοντας λόγο αποκλειστικά για την Τουρκία. Συγχρόνως δε, το γαλλικό κράτος, δίνοντας ανέκαθεν μεγάλη βαρύτητα στο ζήτημα ανεργία, κοινωνικές δομές και κοινωνικό κράτος, φοβήθηκε (καθώς ήδη υφίσταντο η Συνθήκη του Σένγκεν και η Συνθήκη του Άμστερνταμ για τα ζητήματα ασύλου και προστασίας ατόμων από τρίτα κράτη) ότι η Ρώμη ΙΙ θα άνοιγε ακόμα περισσότερο τα ζητήματα μετανάστευσης προς το ενωσιακό, γεωγραφικό χώρο, με συνέπεια τα φθηνά εργατικά χέρια να δημιουργήσουν νέες ανταγωνιστικές συνθήκες στα κράτη της ΕΕ, χάνοντας οι γηγενείς κάτοικοι την εργασία τους.
Ίσως είναι η αρχή για το γαλλικό ευρωσκεπτικισμό που ακολούθησε τα μετέπειτα χρόνια, βρίσκοντας ευρύτατη απήχηση από το 2015 και μετά.
Ο Σαρκοζί, αν και τότε Πρόεδρος της Γαλλίας ήταν ο ομογάλακτός του κομματικά Ζακ Σιράκ, συμπεριφέρθηκε απέναντι στον δεύτερο ως δελφίνος, βασίζοντας όλη την πολιτική του πορεία προς την Προεδρία στην αντίδραση για ψήφιση του Ευρωσυντάγματος και της Ρώμης ΙΙ, που η συγκεκριμένη Συνθήκη μακροπροπρόθεσμα ή και βραχυπρόθεσμα αφενός θα ενέτασσε στην Ένωση την Τουρκία αφετέρου το άνοιγμα στη μετανάστευση θα δημιουργούσε προβλήματα επιβίωσης των κρατών – μελών της ΕΕ, και κυρίως της Γαλλίας (που εκτός των άλλων είχε ήδη από το 1960 μουσουλμανικό, μεταναστευτικό πληθυσμό).
Και φυσικά οι Γάλλοι πήγαν σε δημοψήφισμα, όπου καταψηφίστηκε το Ευρωσύνταγμα.
Αν και τα υπόλοιπα κράτη – μέλη είχαν ψηφίσει την Ρώμη ΙΙ, δόθηκε μία πρώτη παράταση για την ισχύ της το 2006, αλλά ουσιαστικά η συγκεκριμένη Συνθήκη πέρασε στις καλένδες, χωρίς να τεθεί ποτέ σε ισχύ.
Η Συνθήκη της Λισαβόνας (2009 τέθηκε σε ισχύ) ήταν αυτή που ουσιαστικά αντικατέστησε αναθεωρητικά την ιδρυτική Συνθήκη της Ένωσης, λαμβάνοντας το προσωνύμιο Μεταρρυθμιστική Συνθήκη. Ωστόσο και σε αυτήν την Συνθήκη υφίσταται η σύγκλιση και όχι κοινός μηχανισμός ενιαίας αντιμετώπισης του θεσμικού περιβάλλοντος, μια και το Ευρωσύνταγμα είναι ακόμα σε πολύ πρώιμο στάδιο για να σταθεί, ως μέχρι πολύ πρόσφατα φαινόταν, στο ενωσιακό περιβάλλον.
Η Γαλλία βάσισε όλη την πολιτική της στο νέο ενωσιακό περιβάλλον, που ξεκινούσε τον 21ο αι., στην αποφυγή η Τουρκία να μπει σε αυτό και επίσης η μετανάστευση να έχει ένα ρόλο που να μη δημιουργεί προβλήματα επιβίωσης στο ενωσιακό κατεστημένο (και εννοούμε στις εθνικές κοινωνίες). Όμως το γερμανικό κράτος στάθηκε καταλυτικός παράγοντας.
Τώρα ο Μακρόν, έχοντας αυτήν την παρακαταθήκη στο πολιτικό οπλοστάσιό του και με μία ευρωπαϊκή Κοινότητα να στέκεται ιδιαίτερα σκεπτική απέναντι τόσο σε όσα συμβαίνουν στο ενωσιακό περιβάλλον με τα ζητήματα μετανάστευσης, όσο και με μία Τουρκία να στέκεται ιδιαίτερα προκλητική απέναντι σε κράτη-μέλη της ΕΕ, είναι σίγουρο ότι και μετά την υπογραφή της Συμφωνίας με την Ιταλία του Ντράγκι, προκειμένου να επενδύσει στην επανεκλογή του και να την πετύχει, σίγουρα θα δουλέψει προς την Ενωμένη Ευρώπη του Κοινού Συντάγματος (που θα το επαναφέρει στο ευρωπαϊκό προσκήνιο) ο οποίος θα περιθωριοποιεί οτιδήποτε μη συμβατό πολιτισμικά με την Ιστορία της Ευρώπης, έχοντας ως στόχο οι αποφάσεις που θα πάρει για την Ένωση (καθώς τον Ιανουάριο η Γαλλία αναλαμβάνει την Προεδρία) να ωθήσουν τους λαούς της Ευρώπης στην εμπιστοσύνη προς το Θεσμό.
Περισσότερα άρθρα από την Άννα Κωνσταντινίδου:
*Η Δρ Άννα Κωνσταντινίδου είναι Ιστορικός- Διεθνολόγος, Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου και Πολιτικής Επιστήμης της Νομικής Σχολής ΑΠΘ, ερευνήτρια της ίδιας Σχολής, Εξωτερική Συνεργάτιδα της Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου και μέλος και ερευνήτρια του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ.).
