Μετά την κύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών, οι επιχειρηματίες της Μακεδονίας έχουν αντιληφθεί ότι αυτό που θεωρούσαν ως αυτονόητο, δηλαδή τη λέξη «Μακεδονία» ή παράγωγό της σε εμπορικές ονομασίες και προϊόντα τους, τίθεται πλέον και επίσημα υπό κίνδυνο και αμφισβήτηση.
Γράφει ο Αναστάσιος Μητρόπουλος, Συνταγματάρχης ε.α.
Ένα από τα εκκρεμή θέματα της συμφωνίας των Πρεσπών, είναι αυτό της κατοχύρωσης και προστασίας των ελληνικών μακεδονικών προϊόντων. Αυτό αποτελεί ένα φλέγον ζήτημα, το οποίο αφήνει ξεκρέμαστους χιλιάδες παραγωγούς και επιχειρηματίες της Μακεδονίας.
Τι αναγράφεται στη Συμφωνία των Πρεσπών:
Στο Εδάφιο θ΄ της παραγράφου 3 του άρθρου 1, αναγράφεται:
«Σε σχέση με τα προαναφερόμενα όνομα και ορολογίες στις εμπορικές ονομασίες (commercial names), τα εμπορικά σήματα και τις επωνυμίες (trademarks και brand names), τα Μέρη συμφωνούν να υποστηρίξουν και να ενθαρρύνουν τις επιχειρηματικές κοινότητές τους να θεσμοθετήσουν έναν ειλικρινή, δομημένο και με καλή πίστη διάλογο, στο πλαίσιο του οποίου θα επιδιώξουν και θα βρουν αμοιβαίως αποδεκτές λύσεις στα θέματα που πηγάζουν από τις εμπορικές ονομασίες (commercial names), τα εμπορικά σήματα και τις επωνυμίες (trademarks και brand names), και όλα τα σχετικά ζητήματα σε διμερές και διεθνές επίπεδο. Για την υλοποίηση των προαναφερόμενων διατάξεων, θα δημιουργηθεί μια διεθνής ομάδα ειδικών η οποία θα αποτελείται από εκπροσώπους των δύο κρατών στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης («ΕΕ») με την κατάλληλη συμβολή των Ηνωμένων Εθνών και του ΔΟΤ. Αυτή η ομάδα ειδικών θα συγκροτηθεί εντός του 2019 και θα ολοκληρώσει τις εργασίες της εντός τριών ετών. Τίποτε στο άρθρο 1(3)(θ) δεν θα επηρεάσει την παρούσα εμπορική χρήση μέχρις ότου εξευρεθεί αμοιβαία συμφωνία όπως προβλέπεται σε αυτή την παράγραφο.»
Παρατήρηση 1η: Η διατύπωση ορίζει ότι υπάρχει σαφώς ζήτημα μακεδονικών προϊόντων.
Παρατήρηση 2η : η Συμφωνία δεν καθορίζει άμεση λύση που να προστατεύει τα (ελληνικά) μακεδονικά προϊόντα.
Παρατήρηση 3η: Για την επίλυση του προβλήματος, αναφέρεται ότι θα δημιουργηθεί μια ομάδα «ειδικών» από εκπροσώπους των δύο κρατών εντός του 2019 όπου με «έναν ειλικρινή, δομημένο και με καλή πίστη διάλογο», θα εξευρεθεί λύση μέσα στα επόμενα 3 χρόνια!
Με λίγα λόγια, η Συμφωνία των Πρεσπών δεν προστατεύει τα μακεδονικά (ελληνικά) προϊόντα και επαφίεται η λύση του θέματος στη συγκρότηση μιας ομάδας ειδικών (όπως και με τα βιβλία της ιστορίας ας πούμε….), οι οποίοι μέσα από «έναν ειλικρινή, δομημένο και με καλή πίστη διάλογο» με τους Σκοπιανούς και με παρατηρητές ξένους αξιωματούχους, θα λύσουν το θέμα σε μια τριετία…
Ερώτημα 1ο: Γιατί χάθηκε η ευκαιρία να προστατευτούν – κατοχυροθούν τα (ελληνικά) μακεδονικά προϊόντα με τη Συμφωνία;
Ερώτημα 2ο: Γιατί η λύση αφέθηκε στα αμφίβολα αποτελέσματα μιας αμφίβολης «επιτροπής» στα πλαίσια ενός αμφίβολου «ειλικρινούς, δομημένου και με καλή πίστη διαλόγου» ;
Ερώτημα 3ο: Ποιοι θα αποτελούν τους ειδικούς από ελληνικής πλευράς και ποιος θα τους επιλέξει; Αν τα κριτήρια είναι τα ίδια με αυτά που ορίστηκε από την κυβέρνηση π.χ. η Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, ως μέλος της επιτροπής βιβλίων της Ιστορίας, η οποία έχει δηλώσει ότι «η ελληνικότητα της Μακεδονίας είναι φαντασίωση», ας μη σκεφτόμαστε τι θα συμβεί με τα ελληνικά μακεδονικά προϊόντα.
Ερώτημα 4ο: Αν δεν εξευρεθεί κοινά αποδεκτή λύση (όχι και τόσο απίθανο σενάριο) με τον «ειλικρινή, δομημένο και με καλή πίστη διάλογο» των επιτροπών, τι θα γίνει; Το θέμα θα παραμείνει στον αέρα για πάντα, αφήνοντας εκτεθειμένους τους Έλληνες παραγωγούς και επιχειρηματίες;
Η προστατευόμενη γεωγραφική ένδειξη και τα εμπορικά σήματα
Το φλέγον θέμα αφορά δύο ξεχωριστές πτυχές:
- Το καθεστώς της Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης
- Τα εμπορικά σήματα.
Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη
Με τον όρο εννοούμε, τα μακεδονικά (ελληνικά) προϊόντα τα οποία προστατεύονται επειδή παράγονται στην Μακεδονία (ελληνική). Έτσι πχ. έχουμε τα κρασιά Μακεδονίας, το μακεδονικό ούζο Μακεδονίας, το τσίπουρο Μακεδονίας κλπ
Εμπορικά σήματα / ονομασίες
Όσον αφορά με τις εμπορικές ονομασίες και τα εμπορικά σήματα, δεν έχουν κάποια αυτόματη κατοχύρωση, όπως γίνεται με τις γεωγραφικές ενδείξεις για αγροτικά προϊόντα ούτε υπόκεινται σε κάποιους αντίστοιχους περιορισμούς. Η μόνη «αυτόματη» υποχρέωση που προκύπτει από τη συνθήκη είναι ότι ως χώρα προέλευσης πρέπει να αναφέρεται πλέον, εάν μιλάμε για προϊόντα της γείτονος, η νέα συνταγματική ονομασία.
Όμως, είναι ευνόητο ότι για τις ελληνικές επιχειρήσεις το ζήτημα είναι πολύ σοβαρό, μια που η ελληνική Μακεδονία είναι μια περιοχή με συγκεκριμένα ιστορικά, πολιτιστικά και γεωγραφικά χαρακτηριστικά, που έχουν αναδειχτεί για σημαντικό διάστημα και για πολλές επιχειρήσεις προσδίδει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στα προϊόντα που παράγονται.
Από την άλλη μεριά, με βάση τη Συμφωνία, τα Σκόπια έχουν κάθε δικαίωμα να χρησιμοποιούν το επίθετο «μακεδονικός» σε όλους τους προσδιορισμούς, οπότε και στα προϊόντα τους. Διότι, αφού η Συμφωνία των Πρεσπών ρυθμίζει τις επίσημες χρήσεις των λέξεων «Μακεδόνας» – «μακεδονικός», αυτό σημαίνει, ότι δεν υπάρχει (ούτε και θα μπορούσε να υπάρξει άλλωστε σε οποιαδήποτε περίπτωση) «απαγόρευση» της χρήσης του όρου «μακεδονικός» από τα Σκόπια. Σύμφωνα με το άρθρο 1, παρ. 3, εδ. ζ΄ της Συμφωνίας των Πρεσπών “οι ιδιωτικές οντότητες της ΠΓΔΜ θα μπορούν να χρησιμοποιούν για πάντα τους όρους «Μακεδόνας» ή «Μακεδονικός/ή/ό» χωρίς τον επιθετικό προσδιορισμό «Βόρεια”.
Οι κίνδυνοι για τα Μακεδονικά προϊόντα λοιπόν, ξεκινούν με το… καλημέρα. Τι θα γίνει πχ. με το γνωστό μακεδονικό χαλβά, τις πιπεριές Φλωρίνης που στο εξωτερικό είναι γνωστές ως μακεδονικές, το πράσινο μακεδονικό πιπεράκι, τα μακεδονικά κρασιά, τα διάφορα συσκευασμένα τρόφιμα υπό τον τίτλο «Μακεδονική», τις μαρμελάδες, τα γλυκά του κουταλιού, το ταχίνι, τα έτοιμα φαγητά σε κονσέρβα, τα λαχανικά σε βάζο, τα τουρσιά, τα τοματοειδή, τις κομπόστες και ένα σωρό άλλα προϊόντα των οποίων οι βορειοελλαδίτικες εταιρίες χρησιμοποιούν τη λέξη Μακεδονία ή παράγωγό της, είτε στον τίτλο τους είτε στα προϊόντα τους;
Πλήθος γνωστών και άγνωστων προϊόντων έχουν την επωνυμία Μακεδονία. Ορισμένα από αυτά είναι: Μακεδονική Α.Ε. (μητρική εταιρεία της Αγρόκτημα Χαλβατζής), ΜΕΒΓΑΛ-Μακεδονική Βιομηχανία Γάλακτος Α.Ε., Μακεδονικά Ζαχαρώδη Α.Ε., Μακεδονικά Υφάσματα, Μακεδονική Γη-Αφοί Τσαρούχα Α.Ε., Μακεδονική Χάρτου, Μακεδονική Εταιρεία Τεχνικών Μελετών-MTC, Μακεδονική Εταιρεία Χάρτου (ΜΕΛ), Εν Οίκω Μακεδονική (έπιπλα), Τέντες Θεσσαλονίκης-Μακεδονική Τεντοποιία, Μακεδονική Φάρμα Στρουθοκαμήλων-Αχλατζής Ι. & ΣΙΑ Ο.Ε., ΠΑΕ Μακεδονικός, Μακεδονικά Ζυμαρικά της Γιαγιάς, Μακεδονικά Αυγά-Αφοί Δίγκαλη Α.Ε., Μακεδονικές Πρωτεΐνες, Μεταφορική Τσιμενίδης-Μακεδονικές Γραμμές Α.Ε., Μακεδονικά Ξενοδοχεία Α.Ε., Μακεδονικές Εκδόσεις, Μακεδονικές Βιομηχανίες Μετάλλου, Μακεδονική Ποτοποιία (Ούζο 14 κ.ά.), ΜΑΚΑΛ (Μακεδονική Αλλαντοποιία), Maksystem-Μακεδονική Πανίδη ΑΒΕΕ (εξαρτήματα για συστήματα αλουμινίου), Μακεδονία Σαλάτες, Κρέατα Μακεδονίας-Αφοί Αστερίου, Μακεδονικά Νερά Α.Ε., κ.α.
Επίσης να αναφέρουμε πολλά προϊόντα, όπως Μακεδονικός Χαλβάς και Μακεδονικό Ταχίνι της Αφοί Χαΐτογλου, Μακεδονικά Κριτσίνια των εταιρειών Παπαδοπούλου, Κατσέλης κ.ά., Tottis Μακεδονικά Ζυμώματα Κρουασανάκια, πολλές εταιρείες που μεταποιούν τις γνωστές μακεδονικές μικρές πιπεριές, δεκάδες οινοποιίες που παράγουν μακεδονικές ποικιλίες οίνου και φέρουν τη σχετική ένδειξη, μακεδονικές πίτες και ζύμες, μακεδονικά τυριά και κασέρια, όσπρια, σφολιάτες, κ.ο.κ., ακόμη και η εφημερίδα «Μακεδονία».
Το πρόβλημα με την κατοχύρωση του σήματος / ονομασίας
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης (ΕΒΕΘ), ο τίτλος «Μακεδονία/Μακεδονικός» χρησιμοποιείται στην επωνυμία 182 επιχειρήσεων όλων των κλάδων και από 39 επιχειρήσεις του αγροδιατροφικού κλάδου, ενώ σε 4.000 ανέρχονται οι περιπτώσεις των επιχειρήσεων που χρησιμοποιούν τον όρο για τα προϊόντα τους. Μόλις 24 ελληνικές επιχειρήσεις έχουν κατοχυρώσει τα μακεδονικά προϊόντα τους σε ευρωπαϊκό και δύο σε διεθνές επίπεδο.
Οι περισσότεροι Έλληνες επιχειρηματίες, στηρίχθηκαν στο γεγονός ότι θα υπήρχαν ξεκάθαρες δεσμεύσεις που θα αναλάμβανε η ελληνική κυβέρνηση για την προστασία τους, αλλά μετά την κύρωση της Συμφωνίας, βρέθηκαν δυστυχώς ξεκρέμαστοι και απροστάτευτοι. Πολλοί από αυτούς που θέλουν να προστατευθούν, αδυνατούν να ανταποκριθούν στο κόστος της κατοχύρωσης, αφού ήδη έχουν φτάσει στα όριά τους με την υπερφορολόγηση και τις αυξήσεις στις ασφαλιστικές εισφορές.
Μια και που κατοικώ στη Νάουσα, ας αναφέρω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του αγροτικού οινοποιητικού συνεταιρισμού «ΒΑΕΝΙ ΝΑΟΥΣΑ», ο οποίος εξάγει κρασιά σε 33 χώρες: Για να κατοχυρώσει ο συνεταιρισμός τις έντεκα ετικέτες με τη λέξη «Μακεδονικό» που εμφιαλώνει, θα απαιτηθούν περισσότερα από 20.000 ευρώ. Πού θα βρει τόσα χρήματα; Ακόμα και αν το κρασί είναι Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τι γίνεται στις υπόλοιπες αγορές; Ποιος θα τους προστατεύσει;
Οι αμπελώνες της Μακεδονικής γης βγάζουν μερικά από τα καλύτερα κρασιά στον κόσμο. Οι οινοποιοί φοβούνται ότι οι ανταγωνιστές από τα Σκόπια θα εκμεταλλευτούν αυτή τη φήμη και θα βλάψουν ελληνική οινοποιία. 200 οινοποιεία στη Βόρεια Ελλάδα, περίπου 1000 ετικέτες κρασιών. Μόνο στη ζώνη της Νάουσας, 48 κρασιά φέρουν το όνομα “Μακεδονικός” και έχουν προστατευμένη γεωγραφική ένδειξη Μακεδονία. Κάτι ανάλογο φυσικά ισχύει και για εκατοντάδες άλλες μακεδονικές επιχειρήσεις.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι τρεις επίσημες διαδικασίες κατοχύρωσης εμπορικού σήματος από τις επιχειρήσεις είναι, εκτός από το εθνικό σήμα :
- Εθνικό σήμα
- Κοινοτικό σήμα (ΕΕ)
- Διεθνές σήμα
Πρέπει να τονιστεί επίσης ότι, αν μια εταιρία έχει πχ. δέκα κωδικούς προϊόντων, πρέπει να κάνει δέκα ξεχωριστές κατοχυρώσεις, με αποτέλεσμα το κόστος να είναι υπέρογκο. Η κατοχύρωση στο παγκόσμιο μητρώο κοστίζει περί τις 8.000 ευρώ ενώ στο ευρωπαϊκό περί τις 2.000 ευρώ. Οι επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν τον όρο «Μακεδονία» είτε στην εταιρική τους ταυτότητα είτε σε προϊόντα τους θα πρέπει, να κινηθούν άμεσα και να κατοχυρώσουν διεθνώς την επωνυμία τους.
Ο κίνδυνος από την αντιπαράθεση χώρας – γεωγραφικού προσδιορισμού
Μετά από την είσοδο των Σκοπίων ως “Βόρεια Μακεδονία” στην Ε.Ε., σύντομα θα ζητηθεί η αλλαγή της ονομασίας των Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ενδειξης προϊόντων μας που περιέχουν τους όρους Μακεδονία ή Μακεδονικό ή στην καλύτερη περίπτωση η συμπερίληψη σε αυτά και των αντιστοίχων των Σκοπίων και φυσικά αναμένεται η έντονη και συντονισμένη επιθετικότητα των επιχειρήσεων της ΠΓΔΜ με κάθε ένδικο μέσο στα ελληνικά προϊόντα που επίσης φέρουν τους όρους «Μακεδονία» ή «Μακεδονικό».
Το αποτέλεσμα όλων αυτών των διεκδικήσεων, πέραν της οικονομικής εξάντλησης και βλάβης των ελληνικών επιχειρήσεών, αναμένεται να είναι δυσμενές γιατί θα αντιπαρατίθεται μία χώρα με επίσημα κατοχυρωμένο τον όρο Μακεδονία στο όνομά της και στον καθομιλούμενο χαρακτηρισμό της και μία ελληνική γεωγραφική περιοχή. Ειδικά, η τελευταία αναφορά αποτελεί την πεμπτουσία του προβλήματος, καθώς οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη Μακεδονία, δηλαδή σε ένα γεωγραφικό διαμέρισμα της Ελλάδας, θα είναι δύσκολο να αντιπαρατεθούν στην αγορά με μία ολόκληρη χώρα που φέρει το ίδιο όνομα.
Μια πιθανή υποχώρηση (ακόμα μια;) με την επίσημη και αναγνωρισμένη από την Ελλάδα χρήση της ονομασίας «Μακεδονικός» σε διατροφικά ή άλλα προϊόντα από επιχειρήσεις της ΠΓΔΜ θα έχει δυσμενέστατες συνέπειες για τα αντίστοιχα προϊόντα των ελληνικών επιχειρήσεων για πολλούς και διάφορους λόγους. Τα ελληνικά αγροδιατροφικά προϊόντα είναι ποιοτικά και ελεγμένα, ενώ αντίθετα είναι γνωστό ότι στην ΠΓΔΜ δεν υπάρχουν τα πρότυπα και οι έλεγχοι που γίνονται στη Μακεδονία. Το κόστος παραγωγής και οι τιμές των προϊόντων διαφέρουν επίσης κατά πολύ, με άμεση συνέπεια τον ορατό κίνδυνο για την παραπλάνηση του διεθνούς καταναλωτή ως προς την προέλευση, τον αθέμιτο ανταγωνισμό κτλ.
Τι κάνουν τα Σκόπια
Οι Σκοπιανοί ήδη αποδεικνύονται εξαιρετικά προσαρμοστικοί και ευφάνταστοι βγάζοντας στην αγορά προϊόντα με παραπλήσια ονομασία της «Μακεδονίας» και του «Μακεδονικού», όπως… «Μακεδών»! Συγκεκριμένα, εμφανίστηκε πρόσφατα σε σούπερ μάρκετ του εξωτερικού σκοπιανό κρασί με την ονομασία «Μακεδών». Πρόκειται για μία προσπάθεια των Σκοπιανών, μετά τις εξελίξεις στις Πρέσπες, να σκαρφιστούν νέους τρόπους να πουλήσουν -από την πίσω πόρτα- μακεδονικό κρασί. Έτσι έκαναν το Μακεδονικό… «Μακεδών» και ούτε γάτα ούτε ζημιά!
Αλώστε, ο Ευρωπαίος καταναλωτής θα πρέπει να έχει βαθιές και πολυεπίπεδες γνώσεις για να αντιληφθεί την απάτη, ενώ στη συμφωνία των Πρεσπών δεν γίνεται αναφορά σε… «Μακεδών», αλλά σε Μακεδονία και Μακεδονικό. Δηλαδή, με αυτόν τον τρόπο ξεγλιστρούν από τις υποχρεώσεις που έχουν αναλάβει με τη συμφωνία των Πρεσπών. Είναι εξαιρετικά πιθανό, ότι εφεξής θα τους κυνηγάμε συνεχώς για να προστατεύσουμε την ονομασία των προϊόντων μας.
Όπως αναφέρει ο Μπόγιαν Μάρισιτς, σύμβουλος του Ζόραν Ζάεφ για θέματα ευρωπαϊκής ενσωμάτωσης και μέλος της διαπραγματευτικής ομάδας με την Ε.Ε., «Ο γνωστός όρος “Made in Macedonia” θα αντικατασταθεί με τις λέξεις π.χ. “Macedonian clothing”, “Macedonian Wine”. «Macedonian cheese” κλπ, αλλά συγχρόνως θα υπάρχει μια υποσημείωση ότι το προϊόν κατασκευάζεται στην Βόρεια Μακεδονία, σύμφωνα με την εφαρμογή της Συμφωνίας».
Ο αγώνας δρόμου
Δυστυχώς χάθηκε η ευκαιρία, με τη Συμφωνία των Πρεσπών να λυθεί συγχρόνως το θέμα της κατοχύρωσης των ελληνικών μακεδονικών προϊόντων και να μην αφεθεί στα αμφίβολα αποτελέσματα ενός μελλοντικού και μακροχρόνιου “καλόπιστου…” διαλόγου μεταξύ “επιτροπών” τα επόμενα χρόνια. Ούτε αυτό δεν καταφέραμε να πετύχουμε. Έτσι τώρα, όλα δείχνουν ότι μέσα στα επόμενα τρία χρόνια θα υπάρξει ένας πραγματικός αγώνας δρόμου και από τις δύο πλευρές των συνόρων για να κατοχυρωθούν όσο το δυνατόν περισσότερα εμπορικά σήματα. Οι βόρειοι γείτονές μας είναι λογικό ότι θα διεκδικήσουν ένα μέρος της «μακεδονικότητας» για τα προϊόντα τους.
Πολλές ελληνικές επιχειρήσεις εξάγουν προϊόντα με τη μακεδονική ταυτότητα και το μακεδονικό όνομα, ενώ από την άλλη πλευρά θα γίνει κατάχρηση του όρου Μακεδονία από προϊόντα της γειτονικής χώρας στις διεθνείς αγορές. Δε μπορεί από μόνο του κάθε προϊόν να δίνει τη «μάχη» της κατοχύρωσης της ονομασίας του σε διεθνές επίπεδο, αλλά χρειάζεται να υπάρχει μία συλλογική διευθέτηση της κατάστασης.
Η ελληνική πολιτεία μέσω των συναρμόδιων υπουργείων οφείλει να βοηθήσει τις ελληνικές επιχειρήσεις ώστε να κατοχυρώσουν τις εμπορικές ονομασίες και σήματα και παράλληλα να εξασφαλίσει στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης ότι όσο το δυνατόν περισσότερα εμπορικά και τοπικά προϊόντα θα κατοχυρώσουν σχετικές ονομασίες, έστω και εάν είναι αναμενόμενο ότι το ίδιο θα γίνει και για επιχειρήσεις της γείτονος. Το πρώτο που πρέπει να διασφαλιστεί είναι να μην υπάρξουν την επόμενη τριετία δυσμενείς εξελίξεις ως προς την εμπορική ονομασία των ελληνικών προϊόντων και οι γείτονές μας να μην σφετεριστούν δυναμικά brands, που έχουν οι ελληνικές επιχειρήσεις, τα οποία σχετίζονται με τη Μακεδονία μας.
Πηγές από in.gr, star.gr, tanea.gr, newsbeast.gr, eleytherostypos.gr, insider.gr
