Γκουντέριαν: Προσοχή Άρματα! οι ιδέες του διάσημου Γερμανού στρατηγού

Ο Γκουντέριαν στο βιβλίο του παρουσίασε την άποψη του για τη χρήση των αρμάτων μάχης η οποία αποδείχθηκε ιδιαίτερα αποτελεσματική στα χρόνια που ακολούθησαν

Εισαγωγή

Το βιβλίο «Προσοχή Άρματα!» (Achtung Panzer!) γράφτηκε από τον τότε Υποστράτηγο – Διοικητή της γερμανικής 2^ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας, Χάιντς Γκουντέριαν και εκδόθηκε το 1937 από τον οίκο «Union Deutsche Verlagsgesellschaft». Ο ίδιος αναφέρει ότι στο συγγραφικό του αυτό εγχείρημα παρακινήθηκε από τον επί πολλά χρόνια προϊστάμενο του Στρατηγό Όσβαλντ Λουτζ, ο οποίος ήταν ένας από τους δημιουργούς του γερμανικού όπλου των τεθωρακισμένων και είδε την υπόθεση του βιβλίου ως μία ευκαιρία να λάβουν περισσότερη δημοσιότητα οι απόψεις και οι προσπάθειες τους. Το ίδιο το βιβλίο υπήρξε εκδοτική επιτυχία και ο Γκουντέριαν κέρδισε αρκετά χρήματα ώστε να αγοράσει το πρώτο του αυτοκίνητο.

Συνοπτική παρουσίαση του βιβλίου

Το βιβλίο αποτελείται από έντεκα κεφάλαια:

1. Πως προέκυψε ο πόλεμος των χαρακωμάτων;
2. Διεξάγοντας πόλεμο με ανεπαρκή όπλα
3. Η δημιουργία του άρματος μάχης
4. Η γέννηση ενός καινούριου όπλου
5. Η Συνθήκη των Βερσαλλιών
6. Μεταπολεμικές εξελίξεις στο εξωτερικό
7. Οι γερμανικές μηχανοκίνητες δυνάμεις
8. Η ζωή στα τεθωρακισμένα
9. Η τακτική των τεθωρακισμένων δυνάμεων και η συνεργασία τους με τα άλλα όπλα
10. Ο πόλεμος σήμερα
11. Συμπέρασμα

Στα πρώτα κεφάλαια παρατίθενται, με λεπτομέρεια, συγκεκριμένες επιχειρήσεις για να καταδειχτεί πως προέκυψε το αδιέξοδο στο Δυτικό Μέτωπο στο τέλος του 1914, καθώς και η αποτυχία των συγκεντρώσεων του πυροβολικού και των πολεμικών αερίων να δώσουν τη λύση. Στη συνέχεια παρουσιάζεται η κατασκευή των πρώτων αρμάτων από τους Βρετανούς και τους Γάλλους και οι εμπειρίες από τη χρήση τους στα τελευταία δύο χρόνια του πολέμου.

Το κοινό χαρακτηριστικό των μαχών που περιγράφει ο Γκουντέριαν είναι το εξής. Ο επιτιθέμενος κατάφερνε να εισέλθει στην εχθρική τοποθεσία αλλά ο ρυθμός προωθήσεως του ήταν τόσο αργός ώστε ο αμυνόμενος πάντα είχε τη δυνατότητα να φέρει δυνάμεις και να κλείσει το ρήγμα που είχε δημιουργηθεί πριν αυτό επεκταθεί σε τέτοιο βάθος ώστε να απειλεί τη συνοχή του μετώπου του. Ο Γκουντέριαν πιστεύει ότι τα συμπεράσματα που προέκυψαν από εκείνη την περίοδο ήταν:

• Το πεζικό είναι ισχυρό στην άμυνα αλλά μειονεκτεί στην επίθεση ιδίως στην ταχύτητα.
• Το πυροβολικό όσο ισχυρό κι αν είναι δεν μπορεί να εγγυηθεί από μόνο του τη διάσπαση της τοποθεσίας.

Από τη χρήση των αρμάτων στις μάχες του Α΄ Π.Π. ο Γκουντέριαν θεωρεί ότι πρόεκυψαν οι βασικές αρχές χρησιμοποιήσεως τους:

• κατάλληλο έδαφος
• αιφνιδιασμός
• συγκεντρωτική χρησιμοποίηση

Ο Γκουντέριαν στη συνέχεια του βιβλίου του δεν παραλείπει να αναφερθεί στη Συνθήκη των Βερσαλλιών και να επισημάνει την απαγόρευση κατοχής θωρακισμένων οχημάτων μάχης που επιβλήθηκε στη Γερμανία, καταδεικνύοντας έτσι την αξία που είχαν αυτά. Σε επόμενο κεφάλαιο παρουσιάζει τους νέους τύπους αρμάτων που εμφανίστηκαν μετά τον πόλεμο καθώς και τις τακτικές αντιλήψεις που αναπτύχθηκαν στη Γαλλία, στη Μεγάλη Βρετανία και στη Ρωσία. Στη Γαλλία ειδικά η άποψη που είχε επικρατήσει ήταν τα άρματα να διαμοιράζονται στο πεζικό και να ακολουθούν τους πεζούς στρατιώτες προσβάλλοντας με πυρά ευθυτενούς τροχιάς πολυβολεία και άλλες εχθρικές θέσεις. Κατόπιν περνάει στα του οίκου του και περιγράφει την ανάπτυξη των γερμανικών μηχανοκίνητων δυνάμεων μετά τον πόλεμο· με μυστικότητα μέχρι το 1933 και ανεμπόδιστα μετά.

Η «αποφασιστική νίκη»

Ο Γκουντέριαν πίστευε ότι η κατοχή αρμάτων μάχης από όλες τις μεγάλες δυνάμεις μετά τον Α΄ Π.Π. απέκλειε τη δυνατότητα επίτευξης αποφασιστικής νίκης με τις συμβατικές τακτικές εισχώρησης. Εδώ οφείλουμε να εξηγήσουμε τι εννοούσε με τη φράση αποφασιστική νίκη ώστε να γίνουν κατανοητά όσα θα αναφερθούν στη συνέχεια.

Η έννοια της επιτυχίας για τον πρωσικό/γερμανικό στρατό συνίστατο στην κύκλωση και καταστροφή ενός μεγάλου μέρους της εχθρικής δύναμης. Υπόδειγμα τέτοιας επιτυχίας υπήρξε η νίκη του Μόλτκε στο Σεντάν το 1870 και αυτό προσπάθησαν να κάνουν οι Γερμανοί, ανεπιτυχώς, το φθινόπωρο του 1914 επίσης στη Γαλλία. Στο Δυτικό Μέτωπο η έκταση του μετώπου σε σχέση με τον αριθμό των διαθέσιμων στρατευμάτων ήταν τέτοια ώστε να μην υπάρχουν ελεύθερα πλευρά γύρω από τα οποία η επιτιθέμενη δύναμη θα μπορούσε να βρεθεί στα νώτα του αντιπάλου. Σε αντίθεση στην ανατολική Ευρώπη το αχανές του χώρου εξασφάλιζε ότι πάντα υπήρχαν ελεύθερα ή ασθενώς φυλασσόμενα πλευρά.

Έτσι στο Δυτικό Μέτωπο για να μπορέσει ο επιτιθέμενος να κυκλώσει μέρος του αμυνόμενου θα έπρεπε να εισχωρήσει στην αμυντική του τοποθεσία και να προχωρήσει σε τέτοιο βάθος ώστε να είναι αδύνατο για τον αμυνόμενο να εγκαταστήσει μία νέα αμυντική γραμμή. Στη συνέχεια ο επιτιθέμενος μπορούσε να στρέψει τη δύναμη του και να κυκλώσει τον αντίπαλο του. Αυτού του είδους την επιτυχία ο Γκουντέριαν την ονόμαζε «αποφασιστική επιτυχία».

Η σχεδιαστική πρόταση του Γκουντέριαν

Έτσι φτάνουμε στο δέκατο κεφάλαιο που περιέχει το «ζουμί» του βιβλίου. Εδώ ο Γκουντέριαν παρουσιάζει τον τρόπο που αυτός θεωρεί κατάλληλο για να χρησιμοποιούνται τα άρματα μάχης σε συνεργασία με τα άλλα όπλα ώστε να επιτευχθεί η «αποφασιστική νίκη». Για να το κάνει αυτό περισσότερο κατανοητό φτιάχνει ένα τακτικό σενάριο.

Έστω ότι διαθέτουμε μια δύναμη συνδυασμένων όπλων, με κυρίαρχο στοιχείο τα άρματα μάχης, στην οποία έχει ανατεθεί η αποστολή να ενεργήσει επιθετικά και να επιτύχει μία αποφασιστική νίκη, δηλαδή να εισχωρήσει και να διασπάσει την τοποθεσία του αμυνόμενου ώστε αυτός να μην μπορεί πλέον να εγκαταστήσει μία νέα αμυντική γραμμή.

Ο αμυνόμενος έχει στρώσει ναρκοπέδια μπροστά από τις θέσεις του, έχει το πεζικό του εγκατεστημένο σε έργα εκστρατείας και ενισχυμένο με αντιαρματικά πυροβόλα, και διαθέτει άρματα και αντιαρματικά πυροβόλα σε εφεδρεία. Στο βιβλίο χρησιμοποιείται ο όρος «ζώνη μάχης του πεζικού» που αντιστοιχεί με αυτό που σήμερα ονομάζουμε κύρια αμυντική τοποθεσία.

Η καινοτομία του Γκουντέριαν συνίστατο στη σύλληψη του ότι ο αγώνας θα έπρεπε να γίνει ταυτόχρονα σε όλο το βάθος της αμυντικής τοποθεσίας. Γι΄ αυτό και οργανώνει την επιτιθέμενη δύναμη σε τέσσερα κλιμάκια:

Το 1^ο κλιμάκιο, που είναι και το ισχυρότερο, θα πρέπει να ανοίξει ρήγματα στην κύρια αμυντική περιοχή και στη συνέχεια να κινηθεί ταχύτατα στο βάθος της τοποθεσίας, να καταστρέψει σταθμούς διοικήσεως που τυχόν θα βρει στο διάβα του, να συναντήσει την εχθρική εφεδρεία αρμάτων πριν αυτή προλάβει να επέμβει αποτελεσματικά στον αγώνα, να συνάψει μάχη μαζί της και να την καταστρέψει. Το 1^ο κλιμάκιο δηλαδή διεξάγει την τελική διάσπαση και δεν θα πρέπει να εμπλακεί στον αγώνα που θα γίνεται πίσω του για τη διεύρυνση του θύλακα.

Το 2^ο κλιμάκιο θα πρέπει να καταστρέψει το εχθρικό πυροβολικό μάχης και τα αντιαρματικά πυροβόλα που θα βρίσκονται πίσω από τη ζώνη μάχης του πεζικού, ώστε αυτά να μην προλάβουν να ταχθούν και να δημιουργήσουν μια νέα γραμμή άμυνας.

Το 3^ο κλιμάκιο θα αποτελείται κυρίως από πεζικό υποστηριζόμενο από άρματα και θα εκκαθαρίσει τη ζώνη μάχης του πεζικού. Το 2^ο και 3^ο κλιμάκιο διενεργούν τη διεύρυνση του θύλακα. Τα άρματα των δύο αυτών κλιμακίων θα πρέπει να είναι έτοιμα να υποστηρίξουν το 1^ο κλιμάκιο στην αρματομαχία που θα δώσει.

Το 4^ο κλιμάκιο θα κρατηθεί ως εφεδρεία για να εκμεταλλευτεί τη διάσπαση της τοποθεσίας.

Η διαδοχή των ενεργειών

Περνάμε τώρα στη σειρά των ενεργειών της επίθεσης. Ο επιτιθέμενος θα επιδιώξει να αιφνιδιάσει τον αντίπαλο του. Για τον λόγο αυτό οι χώροι συγκεντρώσεως του θα πρέπει να βρίσκονται έξω από το βεληνεκές του εχθρικού πυροβολικού και θα πρέπει να ληφθούν μέτρα αποκρύψεως από την εχθρική εναέρια παρατήρηση. Οι προετοιμασίες για την επίθεση θα πρέπει να ολοκληρωθούν όσο πιο σύντομα γίνεται, η κίνηση των μονάδων στους χώρους εξορμήσεως θα πρέπει να γίνει νύχτα και να επικρατεί σιγή ασυρμάτου. Ο Γκουντέριαν θεωρεί ότι η ταχύτητα πορείας των μονάδων αρμάτων είναι 20 χαω την ημέρα και 12-16 χαω τη νύχτα. Η αναμενόμενη ταχύτητα κατά την επίθεση θα πρέπει να είναι 16 χαω. Οι επιτιθέμενες δυνάμεις θα πρέπει να λάβουν τον σχηματισμό τους στο βάθος που απαιτεί η επιχείρηση. Επιπλέον ο επιτιθέμενος θα διεξάγει παραπλανητικές ενέργειες για να αποκρύψει την κύρια προσπάθεια του.

Με την έναρξη της επίθεσης η εχθρική τοποθεσία τίθεται υπό τη φίλια εναέρια παρατήρηση ώστε να αναγνωριστούν οι θέσεις και οι κινήσεις των εχθρικών εφεδρειών, ενώ τα καταδιωκτικά μας απαγορεύουν αυτή τη δυνατότητα στον αντίπαλο.

Η επίθεση θα πρέπει να υποστηριχτεί από μία σύντομη προπαρασκευή πυροβολικού λίγο πριν την έναρξη της επίθεσης, σε αντίθεση με τις μακρόσυρτες προπαρασκευές που ήταν ο κανόνας στον Α΄ Π.Π. Στη συνέχεια όμως η εξέλιξη της ενέργειας θα πρέπει να υποστηρίζεται από το πυροβολικό κανονικά. Αυτό σημαίνει ότι το ιππήλατο πυροβολικό είναι αδύνατον να ακολουθήσει ενώ ακόμα και το ρυμουλκούμενο θα έχει δυσκολίες. Γι΄ αυτό και ο Γκουντέριαν προτείνει αυτοκινούμενα πυροβόλα που θα βρίσκονται υπό προστασία θώρακα και θα μπορούν να ακολουθήσουν τα άρματα μάχης.

Τα ναρκοπέδια είναι το πρώτο εμπόδιο για την επιτιθέμενη δύναμη και θα πρέπει να διανοιχτούν διάδρομοι μέσα σε αυτά. Οι άνδρες του μηχανικού θα πρέπει να ενεργήσουν σε συνθήκες περιορισμένης ορατότητας (σκοτάδι, ομίχλη) και η ενέργεια τους να καλύπτεται από πυρά πυροβολικού (αυτά της προπαρασκευής) και πολυβόλων. Η ταχύτητα είναι το βασικό αίτημα στις ενέργειες του μηχανικού. Πιθανόν, γράφει ο Γκουντέριαν, σύντομα να υπάρξουν ερπυστριοφόρα οχήματα που θα διεκπεραιώνουν αυτή την αποστολή υπό την προστασία θώρακα. Σε κάθε περίπτωση το μηχανικό των τεθωρακισμένων θα βρίσκεται στο πρώτο κλιμάκιο της επίθεσης και γι΄ αυτό θα πρέπει να έχει την ανάλογη εκπαίδευση και εξοπλισμό.

Στη συνέχεια η επιτιθέμενη δύναμη θα αντιμετωπίσει τα αντιαρματικά πυροβόλα του πεζικού. Ο επιτιθέμενος θα πρέπει να τα σιγήσει, αλλιώς δεν θα έχει καμία ελπίδα να εισέλθει στην τοποθεσία. Αυτό μπορεί να γίνει τυφλώνοντας τους πυροβολητές με καπνό, καθηλώνοντας τους με πυρά πολυβόλων, με κορεσμό της αντιαρματικής άμυνας από μία μαζική επίθεση αρμάτων και, το πιθανότερο, με συνδυασμό των παραπάνω. Κατά τη διάρκεια της μάχης με τα αντιαρματικά το πεζικό επεμβαίνει με τα βαρέα του όπλα. Επίσης το εχθρικό πυροβολικό θα έχει ενεργό ρόλο στον αγώνα γι’ αυτό και τα εχθρικά παρατηρητήρια του πυροβολικού θα πρέπει να εξολοθρευτούν από το πρώτο κύμα.

Το 1^ο κλιμάκιο, αφού έχει εισέλθει, θα κινείται με ταχύτητα προς τα εμπρός για να συναντήσει την εχθρική εφεδρεία. Άρα η καθυστέρηση της επέμβασης της είναι σημαντική γιατί δίνει τη δυνατότητα στη φίλια δύναμη να την αντιμετωπίσει από πλεονεκτική θέση. Αυτό μπορεί να γίνει από την αεροπορία, η οποία αξιοποιώντας τις πληροφορίες της εναέριας αναγνώρισης θα κατευθύνει μαχητικά-βομβαρδιστικά εναντίον της. Επιπλέον οι αλεξιπτωτιστές μπορούν να καταλάβουν εδάφη τακτικής σημασίας από τα οποία να καθυστερήσουν την επέμβαση των εχθρικών εφεδρειών.

Το 2^ο κλιμάκιο θα αναζητήσει και θα καταστρέψει το πυροβολικό μάχης του αντιπάλου και τυχόν τοπικές εφεδρείες που δεν θα έχουν εμπλακεί στον αγώνα και θα τάσουν τα αντιαρματικά τους για να δημιουργήσουν μια νέα αμυντική γραμμή. Για να πάρουμε μία ιδέα που θα βρίσκονταν το πυροβολικό του αντιπάλου της εποχής μπορούμε να πούμε το εξής. Το οβιδοβόλο le FH 18 των 105 χλστ. που ήταν το βασικό όπλο αμέσου υποστηρίξεως με το οποίο ο γερμανικός στρατός εισήλθε στον Β΄ Π.Π. είχε βεληνεκές 12.325 μ. Εφαρμόζοντας τον κανόνα «1/3 μπροστά από την τοποθεσία – 2/3 μέσα» βρίσκουμε ότι οι χώροι τάξης του πυροβολικού θα ήταν 8 χλμ. περίπου από το πρόσθιο όριο της τοποθεσίας (ΠΟΤ). Αυτό μας δίνει και μια ιδέα για το βάθος στο οποίο θα έδινε αγώνα το 2^ο κλιμάκιο.

Τα άρματα των κλιμακίων που προπορεύτηκαν μπόρεσαν να παραλύσουν προσωρινά το εχθρικό πεζικό που βρίσκεται μέσα σε έργα και δημιούργησαν κενά στο αμυντικό σύστημα του αντιπάλου αλλά αυτό δεν αναιρεί την ανάγκη για εκκαθάριση αυτών των θέσεων με το δικό μας πεζικό Το 3^ο κλιμάκιο περιλαμβάνει πεζικό υποστηριζόμενο από άρματα και θα επιδιώξει να ακολουθήσει γρήγορα μέσα από τις διόδους που άνοιξαν τα προηγούμενα κλιμάκια. Στη συνέχεια θα αναλάβει το έργο που μόνο το πεζικό μπορεί να κάνει: να εκκαθαρίσει το εχθρικό πεζικό. Ο ταχύτερος τρόπος να εκμεταλλευτεί το πεζικό την επιτυχία των αρμάτων είναι να είναι και το ίδιο μηχανοκίνητο και εποχούμενο σε ερπυστριοφόρα οχήματα.

Ο Γκουντέριαν πιστεύει ότι η κρίσιμη φάση της επιχείρησης έρχεται όταν τα άρματα μας συναντούν τα άρματα της εχθρικής εφεδρείας. Ο εχθρός εκείνη τη στιγμή απολαμβάνει κάποιων πλεονεκτημάτων, όπως η γνώση του εδάφους και το γεγονός ότι οι μονάδες του εισέρχονται στον αγώνα οργανωμένες ενώ οι δικές μας έχουν υποστεί κάποιο μεγάλο ή μικρό βαθμό αποδιοργάνωσης από τον αγώνα που προηγήθηκε. Γι’  αυτό και όπως ειπώθηκε η φίλια αεροπορία θα πρέπει να καθυστερήσει την επέμβαση της εχθρικής εφεδρείας. Σε κάθε περίπτωση ο αγώνας μεταξύ των αρμάτων θα κρίνει το αποτέλεσμα. Σε αυτό το σημείο ο Γκουντέριαν διατυπώνει τη διάσημη ρήση του ότι ο πιο επικίνδυνος αντίπαλος ενός άρματος είναι ένα άλλο άρμα. Εάν αποτύχουμε να νικήσουμε τα εχθρικά άρματα η επιχείρηση μας θα έχει αποτύχει. Γι’ αυτό όλοι οι διοικητές θα πρέπει να είναι προωθημένοι στη διάρκεια της επίθεσης ώστε να εποπτεύουν τα τμήματα τους και να επεμβαίνουν άμεσα όποτε χρειάζεται.

Ο Γκουντέριαν επισημαίνει ακόμη ότι εκτός από βάθος η ενέργεια μας θα πρέπει να έχει και το απαραίτητο πλάτος ώστε ο κεντρικός άξονας της να μην τίθεται υπό το άμεσο πυρ του εχθρού. Είναι χρήσιμο εδώ να διευκρινιστεί ότι η ενέργεια που περιγράφει αναφέρεται στο επίπεδο Σώματος Στρατού – Στρατιάς.

Ο Γκουντέριαν για να αποκρούσει τις απόψεις της εποχής του που ήθελαν τον διαμοιρασμό των αρμάτων στο πεζικό τονίζει ότι ο καλύτερος τρόπος για να υποστηρίξουν τα άρματα το πεζικό είναι να τους επιτραπεί να διασπάσουν ταχέως την εχθρική τοποθεσία. Αυτό θα αποτρέψει την πιθανότητα να δημιουργηθεί ένα νέο τέλμα όπου το πεζικό θα  πληρώσει τον βαρύτερο φόρο αίματος.

Σε επόμενο άρθρο θα αναφερθούμε στη σχέση των ιδεών του Γκουντέριαν με την κλασική γερμανική στρατιωτική σκέψη και θα εξετάσουμε εάν και πως οι ιδέες του εφαρμόστηκαν στην πρώτη εκστρατεία του γερμανικού στρατού στον Β΄ Π.Π. στην Πολωνία.

Βιβλιογραφία

Guderian, Heinz. (1937). Achtung – Panzer!. Μετάφραση: Christopher Duffy. (1992). Λονδίνο: Arms & Armour Press.