Με την κωδική ονομασία «Πυρσός» ονομάστηκε η Αμερικανο-Βρετανική απόβαση στη Γαλλοκρατούμενη Βόρεια Αφρική στις 8 Νοεμβρίου του 1942.
Το στρατηγικό πλαίσιο
Η απόβαση αυτή προγραμματίσθηκε μετά την υπόσχεση που είχαν δώσει οι ΗΠΑ και η Βρετανία στη Σοβιετική Ένωση για τη δημιουργία ενός δεύτερου μετώπου προκειμένου να μειώσουν την ασκούμενη εκ μέρους των γερμανικών δυνάμεων πίεση στα σοβιετικά στρατεύματα.
Οι Αμερικανοί επιτελείς σχεδίαζαν μία άμεση επιχείρηση στην κατεχόμενη Β. Ευρώπη με την κωδική ονομασία «Βαριοπούλα» όμως τελικά επικράτησε η άποψη του Τσώρτσιλ, ο οποίος έπεισε τους Αμερικανούς ότι ήταν ακόμη νωρίς για μία επιχείρηση στο ευρωπαϊκό έδαφος, αντιπροτείνοντας ως ασφαλέστερη επιλογή τα εδάφη της Γαλλίας στη Βόρεια Αφρική.
Η επιλογή του Τσώρτσιλ διασφάλιζε τα βρετανικά συμφέροντα στη Μεσόγειο, αλλά και τον παράλληλο έλεγχο των Βαλκανίων με ενθάρρυνση ανατρεπτικών κινήσεων σ΄αυτά, διατηρώντας τουλάχιστον την ουδετερότητα της Τουρκίας. Αν και αρχικά οι Αμερικανοί κράτησαν επικριτική στάση, τελικά συμφώνησαν.
Ο σχεδιασμός της επιχείρησης
Η αποβατική επιχείρηση, που αρχικά έφερε την κωδική ονομασία «Γυμναστής», προέβλεπε τρεις θέσεις απόβασης: στην Καζαμπλάνκα, στο Οράν και στο Αλγέρι, με εννέα επιμέρους σημεία απόβασης.
Οι δυνάμεις που θα διενεργούσαν τις αποβάσεις οργανώθηκαν σε τρία Συγκροτήματα: το Δυτικό, το Κεντρικό και το Ανατολικό.
Το Δυτικό Συγκρότημα, υπό τη διοίκηση του Υποστράτηγου Τζωρτζ Πάττον, με δύναμη 35.000 ανδρών και θα αποβιβάζονταν σε τρία σημεία στο Μαρόκο. Αποτελούνταν από τη 2η Τεθωρακισμένη Μεραρχία και τις 3η και 9η Μεραρχίες Πεζικού. Το Δυτικό Συγκρότημα μεταφέρθηκε κατευθείαν από τις ΗΠΑ στους χώρους αποβάσεως.
Το Κεντρικό Συγκρότημα αποτελούνταν επίσης από αμερικανικές δυνάμεις, την 1η Τεθωρακισμένη Μεραρχία, την 1η Μεραρχία Πεζικού και ένα Τάγμα Αλεξιπτωτιστών, σύνολο 18.500 άνδρες υπό τον Υποστράτηγο Λόυντ Φρέντενταλ. Το Κεντρικό Συγκρότημα απέπλευσε από τη Μεγάλη Βρετανία με χώρους αποβάσεως στο Οράν της Αλγερίας.
Το Ανατολικό Συγκρότημα αποτελούνταν από μία βρετανική ταξιαρχία πεζικού, μία αμερικανική μεραρχία πεζικού και δύο βρετανικά τάγματα καταδρομών, σύνολο 20.000 ανδρών, υπό τη διοίκηση του Βρετανού Αντιστράτηγου Κέννεθ Άντερσον. Το Ανατολικό Συγκρότημα απέπλευσε από τη Μεγάλη Βρετανία με χώρους αποβάσεως στο Αλγέρι της Αλγερίας.
Επικεφαλής της όλης επιχείρησης τέθηκε ο Αμερικανός Αντιστράτηγος Ντουάιτ Αϊζενχάουερ.
Από τη στιγμή που θα έβγαιναν στη ξηρά τα τρία Συγκροτήματα θα ανασυγκροτούνταν προκειμένου να δημιουργήσουν την 1η Στρατιά υπό τον Κέννεθ Άντερσον με υποδιοικητή τον Αμερικανό Υποστράτηγο Μαρκ Γουέιν Κλαρκ.
Από την άλλη πλευρά η Γαλλική κυβέρνηση του Βισύ είχε στη Β. Αφρική δύναμη περίπου 125.000 ανδρών. Η στάση που θα τηρούσαν οι δυνάμεις αυτές έμενε να φανεί. Ελάχιστες μέρες πριν την απόβαση και συγκεκριμένα την επομένη της νίκης στο Ελ Αλαμέιν έφτασε στο Αλγέρι ο αρχηγός των γαλλικών Ενόπλων Δυνάμεων Ναύαρχος Νταρλάν με την δικαιολογία της επίσκεψης στο γιο του που είχε εισαχθεί εκτάκτως σε νοσοκομείο. Η «τυχαία» παρουσία του Νταρλάν στον χώρο και τον χρόνο της επιχείρησης άσκησε σημαντική θετική επιρροή στην εξέλιξή της.
Η διεξαγωγή των αποβάσεων
Η διεξαγωγή της επιχείρησης ήταν επιτυχής και μέχρι τις 9 Νοεμβρίου όλοι οι αντικειμενικοί σκοποί είχαν επιτευχθεί εκτός της Καζαμπλάνκας όπου εκδηλώθηκε η ισχυρότερη αντίσταση και διεξήχθη και ναυμαχία. Στις 10 Νοεμβρίου καταλήφθηκε και η Καζαμπλάνκα.
Γενικά η αντίσταση των Γάλλων ήταν περιορισμένη όπως φαίνεται και από τις απώλειες των δύο πλευρών: 470 νεκροί και 700 τραυματίες για τους Συμμάχους, 1.250 νεκροί και περίπου 2.000 τραυματίες για τους Γάλλους.
Στις 10 Νοεμβρίου ο Ναύαρχος Νταρλάν έχοντας έλθει σε επαφή με Αϊζενχάουερ υπέγραψε ουσιαστικά τη συνθηκολόγηση των γαλλικών στη Β. Αφρική, ταυτόχρονα διέταξε τις δυνάμεις του να αλλάξουν στρατόπεδο και να πολεμήσουν πλέον στο πλευρό των Συμμάχων. Από εκεί και πέρα άνοιξε ο δρόμος για την Μπιζέρτα και την Τυνησία που θα αποτελούσαν το τελευταίο κεφάλαιο στην εκστρατεία της Β. Αφρικής.
