Το Ισραήλ έχει διεξάγει διαδοχικές επιχειρήσεις στη Γάζα και από αυτές μπορούν να βγουν κάποια διδάγματα για τα χαρακτηριστικά των υβριδικών επιχειρήσεων.
Από τότε που η ισλαμιστική, παραστρατιωτική οργάνωση Χαμάς κυριάρχησε στη Γάζα το 2007 το Ισραήλ έχει εμπλακεί σε μία συνεχή κατάσταση βιαιοπραγιών μαζί της. Η χαμηλής έντασης βία έχει κλιμακωθεί τρεις φορές σε πλήρεις πολεμικές ενέργειες με τις επιχειρήσεις: «Cast Lead» (2009), «Pillar of Defense» (2012) και «Protective Edge» (2014). Όμως, όσο και αν απεχθάνεται το Ισραήλ τη Χαμάς δεν μπορεί απλά να τη ξεφορτωθεί επειδή δεν θέλει το ίδιο να κυβερνήσει τη Γάζα και επειδή φοβάται τι θα επακολουθούσε. Η στρατηγική πρόκληση για το Ισραήλ είναι να αποτρέψει τη βία της Χαμάς χωρίς να αμφισβητήσει τον έλεγχο της επί της λωρίδας ή όπως έχει διατυπωθεί από κάποιον αναλυτή «να της σπάσει τα κόκαλα χωρίς να τη στείλει στο νοσοκομείο».
Οι προκλήσεις για το Ισραήλ στη Γάζα μεγεθύνονται από δύο επιπλέον παράγοντες. Ενώ το Ισραήλ, οι ΗΠΑ και άλλοι θεωρούν τη Χαμάς τρομοκρατική οργάνωση αυτή κυβερνά τη Γάζα ως ψευδο-κράτος – κάνοντας έτσι τη Χαμάς έναν κλασικό υβριδικό δρώντα με δυνατότητες πέρα από αυτές που έχουν άλλες τρομοκρατικές ομάδες. Επιπλέον, η Γάζα είναι μία από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές στον κόσμο αναγκάζοντας τις ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις (IDF) να αντιμετωπίσουν έναν αντίπαλο που βρίσκεται ανάμεσα στον πληθυσμό.
Η τελευταία ισραηλινή επιχείρηση, η 51 ημερών Επιχείρηση «Protective Edge», μας παρέχει πέντε βασικά διδάγματα που μπορούν να εφαρμοστούν πολύ πέρα από τη Γάζα.
Δίδαγμα 1: Η αεροπορική ισχύς αντιμετωπίζει σοβαρούς περιορισμούς σε πυκνοκατοικημένες περιοχές
Στις αρχές του 2010 το Ισραήλ έπεσε θύμα αυτού που ο Έλιοτ Κοέν αποκάλεσε «το πέπλο μυστηρίου της αεροπορικής ισχύος». Αντλώντας από τις αμερικανικές εμπειρίες ο Κοέν υποστήριξε ότι ο αεροπορικός βομβαρδισμός ακριβείας φαινόταν ότι προσέφερε μία στρατηγική πανάκεια, επιτρέποντας στους διαμορφωτές της πολιτικής να επιτυγχάνουν στρατηγικούς σκοπούς χωρίς να καταβάλουν το αντίτιμο σε αίμα και χρήμα:
Η αεροπορική ισχύς είναι μία ασυνήθιστα δελεαστική μορφή στρατιωτικής ισχύος εν μέρει γιατί όπως οι σύγχρονες ερωτικές σχέσεις προσφέρει ικανοποίηση χωρίς δέσμευση.
Αλλά ο Κοέν είπε ότι αυτή η αίσθηση ήταν ψεύτικη. Στην πραγματικότητα, είπε, τα αποτελέσματα της αεροπορικής ισχύος είναι περιορισμένα και οι αεροπορικές επιδρομές δεν μπορούν να μεταβάλλουν την «εγγενή αταξία και θηριωδία» των πολέμων.
Το Ισραήλ έπρεπε να ξαναδιδαχθεί αυτό το μάθημα στη Γάζα. Για πολλούς Ισραηλινούς στρατηγιστές η Επιχείρηση «Pillar of Defense» εδραίωσε αυτό το πέπλο μυστηρίου όταν μετά από οχτώ ημέρες αεροπορικών επιδρομών φάνηκε ότι οι επιθέσεις με ρουκέτες από τη Χαμάς σταμάτησαν. Αυτό το συμπέρασμα αποδείχθηκε λανθασμένο. Μπορεί τα αεροσκάφη να προσέβαλλαν με επιτυχία ηγέτες της Χαμάς και θέσεις ανεφοδιασμού όμως δεν ήταν αυτός ο λόγος που η επιχείρηση ήταν τόσο σύντομη ή η αιτία της εύθραυστης ηρεμίας που ακολούθησε. Τελικά, η κατάπαυση του πυρός οφείλονταν στην επιτυχία της διπλωματίας και συγκεκριμένα στις προσπάθειες του τότε προέδρου της Αιγύπτου Μοχάμεντ Μόρσι. Έτσι, όταν οι πολιτικές συνθήκες άλλαξαν μετά από δύο περίπου χρόνια ένας άλλος πόλεμος ξέσπασε στη Γάζα.
Το 2014 η Επιχείρηση «Protective Edge» διέλυσε τη ψευδαίσθηση της αεροπορικής παντοδυναμίας. Στην πρώτη φάση αυτής της Επιχείρησης που διήρκεσε από τις 8 – 16 Ιουλίου η ισραηλινή αεροπορία προσπάθησε να επαναλάβει την ενέργεια της στην Επιχείρηση «Pillar of Defense» και πραγματοποίησε περίπου 1.700 εξόδους. Και όμως, οι αεροπορικές επιδρομές από μόνες τους απέτυχαν να βάλουν τέλος στις επιθέσεις με ρουκέτες από τη Γάζα. Επίσης απέτυχαν να αντιμετωπίσουν τη νέα τακτική της Χαμάς, τα τούνελ στα ισραηλινά σύνορα, καθώς αυτά ήταν υπόγεια και οι έξοδοι τους δεν ήταν ορατοί από την αεροπορική παρατήρηση. Στο τέλος η αεροπορική ισχύς απέτυχε να τερματίσει τη σύγκρουση και η IDF έμαθε με τον δύσκολο τρόπο ότι κάποιοι στόχοι έπρεπε να καταστραφούν στο έδαφος.
Δίδαγμα 2: Οι χερσαίες επιχειρήσεις σε αστικές περιοχές δεν είναι ποτέ αναίμακτες
Ως επί το πλείστον η IDF διατήρησε την επίθεση της περιορισμένη αλλά ακόμη κι έτσι δεν μπορούσε να αποφύγει τις απώλειες. Η μάχη της Shuja’iya το καταδεικνύει αυτό, πιθανόν με τον καλύτερο τρόπο. Η Shuja’iya ήταν μία πυκνοκατοικημένη συνοικία της πόλης της Γάζας και προπύργιο της Χαμάς. Μετά από τρεις ημέρες ρίψης φυλλαδίων που προειδοποιούσαν για την επικείμενη επιχείρηση η IDF επιτέθηκε τη νύχτα της 19ης Ιουλίου για να καταστρέψει έξι διασυνοριακά τούνελ. Όταν ένα ισραηλινό ΤΟΜΠ έπαθε βλάβη άνδρες της Χαμάς που ενέδρευαν σκότωσαν τους επτά επιβαίνοντες. Οι Ισραηλινοί που προσπάθησαν να φτάσουν στο ΤΟΜΠ συνάντησαν ισχυρή αντίσταση, οι απώλειες άρχισαν να αυξάνονται και η κατάσταση χειροτέρεψε. Ο ταξίαρχος που διοικούσε την επιχείρηση τραυματίστηκε και υπήρξε ανάγκη να διακομισθεί. Η IDF απάντησε με μαζικά πυρά, βάλλοντας τουλάχιστον 600 βλήματα πυροβολικού και ρίχνοντας τουλάχιστον εκατό τόνους βομβών για να εξουδετερώσει τους μαχητές της Χαμάς. Στο τέλος, στη μάχη, σκοτώθηκαν τουλάχιστον 13 Ισραηλινοί στρατιώτες και 65 Παλαιστίνιοι μαχητές και πολίτες και εκατοντάδες περισσότεροι τραυματίστηκαν. Η ένταση της βίας εξέπληξε ακόμη και κάποιους έμπειρους παρατηρητές.
Οι εμπειρίες της IDF στη Γάζα δεν είναι μοναδικές. Οι ΗΠΑ πήραν τα ίδια μαθήματα στο Μογκαντίσου της Σομαλίας το 1993 ή πιο πρόσφατα το 2004 στη Μάχη της Φαλούζα και το 2008 στη Μάχη της Σαντρ στο Ιράκ. Παρά τις προόδους της τεχνολογίας στις πληροφορίες και στα πυρομαχικά ακριβείας που είναι διαθέσιμα στους σύγχρονους Δυτικούς στρατούς όταν συμβατικές δυνάμεις αντιμετωπίζουν αποφασισμένη αντίσταση σε κατοικημένο τόπο το αποτέλεσμα δεν είναι ποτέ μία αναίμακτη επιχείρηση.
Δίδαγμα 3: Οι Δυτικοί στρατοί δεν μπορούν να ξεφύγουν από τον «νομικό πόλεμο»
Εν μέρει επειδή οι χερσαίες επιχειρήσεις είναι εγγενώς αιματηρές υποθέσεις είναι σχεδόν αναπόφευκτο ότι η μάχη θα μεταφερθεί από το πεδίο στα δικαστήρια. Ο Αμερικανός πρώην αεροδίκης Τσαρλς Ντόνλαπ ονόμασε αυτό το φαινόμενο «νομικό πόλεμο (lawfare)» περιγράφοντας το ως «τη στρατηγική της χρησιμοποίησης (ή της κακής χρησιμοποίησης) του νόμου ως υποκατάστατου των παραδοσιακών στρατιωτικών μέσων για να επιτευχθεί ένας επιχειρησιακός σκοπός».
Οι προσπάθειες της IDF να αντιμετωπίσει τον «νομικό πόλεμο» εξελίχθηκαν κατά τη διάρκεια των πολέμων στη Γάζα. Η IDF έστειλε δικηγόρους ως νομικούς συμβούλους σε χαμηλότερα κλιμάκια της διοίκησης και τους ενσωμάτωσε στη διαδικασία στοχοποίησης. Έλαβε μέτρα, κεντρικά διαχειριζόμενα από την ανώτατη ηγεσία, για να καθοριστούν τα «αποδεκτά» επίπεδα πρόκλησης παράπλευρων απωλειών. Η IDF πειραματίστηκε διενεργώντας προληπτικό «νομικό πόλεμο» δικαιολογώντας από πριν γιατί οποιαδήποτε επιχείρηση ήταν εντός των νομικών ορίων. Και όμως, όπως έχουν παραδεχθεί αξιωματικοί της μπορεί οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις να μην έχουν κερδίσει τη «νομική μάχη». Το Ισραήλ βρέθηκε στο μικροσκόπιο τόσο από ΜΚΟ όσο και από τον ΟΗΕ μετά την Επιχείρηση «Protective Edge» το 2014 όπως έγινε και στους προηγούμενους πολέμους στη Γάζα.
Αν και για πολλούς λόγους το Ισραήλ βρίσκεται στο επίκεντρο της διεθνούς νομικής προσοχής όλοι οι Δυτικοί στρατοί προσπαθούν να βρουν απαντήσεις στις προκλήσεις του «νομικού πολέμου». Οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν και αυτές παρόμοια κριτική για κατάχρηση δύναμης στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ, στη Συρία και αλλού.
Δίδαγμα 4: Η αστική μάχη δεν μπορεί να αποφευχθεί
Εάν η αεροπορική ισχύς είναι αναποτελεσματική και οι χερσαίες επιχειρήσεις αιματηρές μπορούν οι στρατοί απλώς να εξουδετερώσουν την απειλή που μπορεί να υποκρύπτεται σε κατοικημένες περιοχές κι έτσι να αποφύγουν τον πόλεμο μέσα σε τέτοιες περιοχές εντελώς; Ως ένα βαθμό το Ισραήλ προσπάθησε αυτή την προσέγγιση με την ανάπτυξη του Iron Dome που προστάτευε μεγάλο μέρος του πληθυσμού του από τις επιθέσεις με ρουκέτες της Χαμάς και έτσι μείωνε την πίεση για τη διεξαγωγή περισσότερο επιθετικών στρατιωτικών επιχειρήσεων. Αυτή η προσέγγιση όμως πήγε μέχρις ενός ορισμένου σημείου. Οι επιθέσεις με ρουκέτες της Χαμάς –ακόμη και αν οι περισσότερες εξουδετερώνονταν από το Iron Dome- εξακολουθούσαν να αναγκάζουν τους Ισραηλινούς να τρέχουν σε καταφύγια και να διαταράσσεται η καθημερινή ζωή τους. Επιπλέον το Iron Dome δεν μπορεί να αντιμετωπίσει άλλες απειλές όπως οι επιθέσεις από τα τούνελ. Τελικά, όσο δεν υπάρχει ειρηνευτική συμφωνία ανάμεσα στο Ισραήλ και στη Χαμάς η IDF θα πρέπει να πολεμήσει στη Γάζα είτε το θέλει είτε όχι.
Το άπιαστο Δίδαγμα: Μετατρέποντας την επιτυχία σε διαρκή νίκη
Μετά από μία δεκαετία επιχειρήσεων στη Γάζα η IDF αποκόμισε πολλά διδάγματα για τον αστικό πόλεμο εναντίον ενός υβριδικού αντιπάλου αλλά τουλάχιστον ένα της διαφεύγει – πώς να μετατρέψει την επιχειρησιακή επιτυχία σε διαρκή νίκη. Οι περιορισμένοι πόλεμοι έφεραν περιόδους σχετικής ηρεμίας στο Ισραήλ αλλά όχι διαρκή λύση και η βία συνεχίζεται.
ΠΗΓΗ: WOTR
