Η Ψυχολογική Διάσταση της Θέλησης
Είναι Σάββατο πρωί[1]. Ακούς το ξυπνητήρι σου να χτυπάει. Ανοίγεις τα μάτια σου ζαλισμένος από τον ύπνο και προσπαθείς να καταλάβεις τι γίνεται.
Αρχίζεις λοιπόν να αναρωτιέσαι, γιατί άραγε έβαλες το ξυπνητήρι, ενώ είναι Σάββατο και δεν δουλεύεις. Ξαφνικά θυμάσαι το λόγο. Χθες το βράδι, αποφάσισες, πως το επόμενο πρωί, θέλεις να πας στο γυμναστήριο. Κοντοστέκεσαι στην σκέψη. Δισταγμός επικρατεί μέσα σου. Αμέσως αναιρείς την απόφασή σου, γιατί το κρεβάτι σου είναι ωραίο και ζεστό και θέλεις να κοιμηθείς και άλλο.
Μετά από λίγο το ξανασκέφτεσαι. Μάλλον είναι καλύτερα να σηκωθείς, να φορέσεις τη φόρμα σου και να πας στο γυμναστήριο. Ενοχές σε κυριεύουν, για το τι πραγματικά θέλεις να κάνεις.
Γιατί άραγε νιώθουμε «ενοχές» και κυρίως γιατί νιώθουμε ενοχές γιαυτά που επιθυμούμε να κάνουμε. Γιατί καθόμαστε και αλλάζουμε τις απόψεις μας στο λεπτό. Γιατί τις περισσότερες φορές, άλλα αποφασίζουμε και άλλα τελικά κάνουμε. Γιατί δεν έχουμε πάντα μια προκαθορισμένη εκπεφρασμένη συμπεριφορά. Γιατί κάποιος κάνει αυτό που έχει επιλέξει και κάποιος άλλος διστάζει.
Ρητορικά ερωτήματα, που θα προσπαθήσουμε όμως να βρούμε κάποιες απαντήσεις, που να μας ικανοποιούν.
Ο Sigmund Freud,[2] ανακάλυψε, ότι η ψυχοθεραπεία, απευθύνεται κυρίως σε άτοµα που αισθάνονται εγκλωβισμένα, σε άτομα με επαναλαµβανόµενα ψυχικά προβλήµατα, προβλήματα που τα απασχολούν και στέκονται εµπόδιο στο να νιώσουν ευτυχισµένα, µε την οικογένεια τους, με τους φίλους τους,να νιώσουν επιτυχημένα με την εργασία τους.
Διέβλεπε, ότι σε αυτά τα άτομα, τα άγχη, οι αναστολές και οι καταθλίψεις, συνιστούσαν συχνά ενδείξεις εσωτερικών συγκρούσεων. Οι συγκρούσεις αυτές, τους προκαλούσαν δυσκολίες στις σχέσεις τους με τους άλλους ανθρώπους και είχαν σηµαντικές επιπτώσεις στις προσωπικές και στις επαγγελτικές τους επιλογές.
Η ρίζα, πολλές φορές, όλων αυτών των συγκρούσεων, συχνά έφτανε βαθύτερα απ’ όσο µπορεί κάποιος να φαντασθεί, στο συνειδέναι, γι’ αυτό και πρότεινε την ψυχοθεραπεία, δηλαδή την ανάλυση και θεραπεία της ψυχής, ως το καλύτερο μέσο για την επίλυσης τέτοιων προβλημάτων/συγκρούσεων .
Ο Sigmund Freud θεώρησε ότι το Εγώ, είναι η βασική έδρα του συνειδητού. Ο εκφραστής του ψυχισµού του ανθρώπου, που ασκεί τις απωθήσεις και «ανέχεται» τις ποικίλες ορµές, ένστικτα και ενορμήσεις.
Τα ένστικτα και οι ορμές έχουν την έννοια της ζωικής συμπεριφοράς, ενώ οι ενορμήσεις έχουν την έννοια της «ώσης», μιας ενεργητικής και κινητικής δράσης που οδηγεί τον οργανισμό προς την επίτευξη ενός σκοπού.
Κάποια χρόνια αργότερα, εμφανίστηκε η Ψυχοσύνθεση. Κύριος εκφραστής της ήταν ο Ιταλός ψυχίατρος Roberto Assagioli, υποστηρικτής της μεταφροϋδικής τάσης.
Ο Assagioli, πίστευε και αυτός ότι το ΕΓΩ, αποτελεί το κέντρο της ανθρώπινης υπόστασης. Βρίσκεται σε μια περιοχή που την ονόμασε «μέσο ασυνείδητο» και θεώρησε, ότι αυτή η περιοχή είναι η περιοχή του γνωσιακού εξορθολογισμού μας. Μια περιοχή δηλαδή αντιμετώπισης των καταστάσεων της καθημερινότητας και των συγκρουσιακών προβλημάτων που μας απασχολούν :
Στην περιοχή του «μέσου ασυνείδητου» – κατά τον Assagioli – και γύρω από το ΕΓΩ (“I”), λειτουργούν προς όφελος της ανθρώπινης προσωπικότητας, επτά (7) ψυχικές λειτουργίες που είναι: οι αισθήσεις, τα συναισθήματα, οι παρορμήσεις και επιθυμίες, η φαντασία, η σκέψη, η ενόραση και η θέληση, έτσι ώστε να συνδιαμορφώνουν με ΕΓΩ, την εκπεφρασμένη συμπεριφορά του ανθρώπου.
Ο Assagioli, περιέγραψε λεπτομερώς αυτές τις επτά (7) ψυχικές λειτουργίες και τις παράστησε σχηματικά, αστεροειδώς, όπως παρακάτω :
Είπε λοιπόν, ότι αυτές οι λειτουργιές, δρώντας στην περιφέρεια του εαυτού μας (ΕΓΩ), επηρεάζουν καταλυτικά την συμπεριφορά μας.
Προσέξτε για ποια συμπεριφορά ομιλεί ο Assagioli. Για την εκπεφρασμένη συμπεριφορά, αυτή που έχει επεξεργαστεί το ερέθισμα, το έχει κωδικοποιήσει και το έχει ενσωματώσει σε βουλησιαρχικές επιλογές και σε στοχευμένες επιδιώξεις.
Σε αυτή την εκπεφρασμένη συμπεριφορά – όπως άλλωστε καταδεικνύεται και από το σχήμα – η Θέληση παίζει το ρόλο, μάλλον της επιπλέον συμμετοχής στην διαμόρφωση των εντυπώσεων, βρισκόμενη στις παρυφές της περιοχής του εαυτού μας (ΕΓΩ).
Με πιο απλά λόγια. Είναι σαν ένας ζωγράφος, εκεί, να βάζει τις τελευταίες πινελιές του στο ήδη ολοκληρωμένο έργο /ζωγραφιά του.
Ακριβώς ΕΔΩ είναι, που διαφοροποιούμαστε από την θεωρία του Assagioli.
Εκτιμούμε και πιστεύουμε, όπως άλλωστε θα το καταδείξουμε και παρακάτω στην δική μας πρόταση, ότι ο Assagioli, αν και συνέλαβε το νόημα της Θέλησης, ως σημαντικής ψυχικής λειτουργιάς, εντούτοις, επηρεασμένος από τις επιρροές του Freud, δε μπόρεσε να «δει» την Θέληση, ως κυριαρχούσα λειτουργία.
Αποτέλεσμα; Να την «τοποθετεί», όπως προείπαμε, στις παρυφές του ΕΓΩ, ώστε αυτή να έχει τον φροϋδικό ρόλο, τον ηθικοπλαστικό χαρακτήρα που οριοθετεί η ανθρώπινη συμπεριφορά, την ηθική διάσταση του ΕΓΩ, σαν μια τελευταία πινελιά.
Αυτό όμως δεν είναι ανθρώπινη Θέληση, μάλλον είναι ο μανδύας μια ενστικτώδους παρορμητικής συμπεριφοράς που τοποθετείται εκεί, για να απενεχοποιεί το άτομο από την φροϋδική απελευθέρωση των ενστίκτων.
Ας επανέλθουμε όμως στον Assagioli. Οι επτά (7) λοιπόν ψυχικές λειτουργιές, επενεργούν στην «συνειδητότητα» του εαυτού μας (ΕΓΩ) και έτσι ο άνθρωπος εκφράζει τις σκέψεις του, τα συναισθήματα και τις επιθυμίες του.
Όμως ζώντας σε ένα περιβάλλον συγκρουσιακό, βλέπουμε, ότι οι επιθυμίες του ενός δεν μπορεί να είναι κατανάγκη και επιθυμίες του άλλου. Έτσι ο καθένας μας, αναγκάζεται να «υποδυθεί» διαφόρους ρόλους για να επιβιώσει.
Φαίνεται ότι γίνεται ειρηνιστής, επαναστάτης, μετριόφρων, ρομαντικός, νοικοκύρης, ανοργάνωτος, αλλά όλα αυτά είναι ρόλοι που παίζει.
Τώρα, η ψυχική μας ανισορροπία, ξεκινά, όταν αυτοί οι κατεπίφαση ρόλοι, γίνονται βίωμα του εαυτού μας, οι λεγόμενες κατά τον Assagioli «υποπροσωπικότητες» και εμείς, συνταυτιστούμε μαζί τους, δηλαδή τις «θεοποιήσουμε».
Η κυριαρχία λοιπόν μιας υποπροσωπικότητας πάνω στο ΕΓΩ, μας καταπιέζει αφόρητα. Καταπιέζει κάθε ελεύθερη σκέψη, μας ποδηγετεί σε συμπεριφορές που μάλλον απέχουν κατά πολύ από την ολιστική μας προσωπικότητα, γενικά μας αποσυντονίζει.
Λόγου χάρη, η κυριαρχία της υποπροσωπικότητας «επαναστάτης», μπορεί να μας οδηγήσει σε συμπεριφορές με βιαιότητα και βαναυσότητα, συμπεριφορές που μπορεί να μην εκφράζουν την παιδεία και την αγωγή μας. Τότε το άτομο, υφίσταται μια κρίση ταυτότητας και οδηγείται σε αποκλίνουσες συμπεριφορές.
Η Ψυχοσύνθεση, σε αυτές τις περιπτώσεις, καλεί το άτομο να αποταυτιστεί από αυτούς τους κατεπίφαση ρόλους, καταδεικνύοντάς του, με συμβουλευτικές τεχνικές, ότι τελικά δεν είμαστε ΜΟΝΟ μια υποπροσωπικότητα, αλλά στην ουσία, είμαστε το ΑΘΡΟΙΣΜΑ των υποπροσωπικοτήτων, ανεξάρτητα των ρόλων που καλούμαστε να παίξουμε περιστασιακά και θα πρέπει αρμονικά να συνδέονται όλες αυτές οι υποπροσωπικότητες μεταξύ τους, ώστε να έχει το άτομο την ποθούμενη ψυχική ισορροπία .
Αν και συμφωνούμε απολύτως για το ρόλο των υποπροσωπικοτήτων που καλούμαστε να παίξουμε, η δική μας ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ, έγκειται στη διαφοροποίησης του ρόλου της ΘΕΛΗΣΗΣ, της Θέλησης ως ψυχικής λειτουργίας του ΕΓΩ.
Εμείς λοιπόν λέμε ότι η Θέληση, ως ψυχική λειτουργία, για να μπορέσει να να ρυθμίσει την αρμονικότητα της ψυχοσωματική μας λειτουργίας, να έχει την ευχέρεια της όποιας θετικής δράσης, θα πρέπει να «ενεργοποιείται» ΠΟΛΥ ενωρίτερα.
Να ΕΝΕΡΓΟΠΟΕΙΤΑΙ στην αστεροειδή άκρη ή καλύτερα στις αστεροειδείς άκρες του σχήματος του Assagioli.
Εκεί που το ερέθισμα αρχίζει να επεξεργάζεται, εκεί που ΔΕΝ έχει ακόμα κωδικοποιηθεί, εκεί λοιπόν θα πρέπει να ενεργοποιείται η ψυχική λειτουργία της «Θέλησης» και να διαμορφώνει το εισερχόμενο ερέθισμα.
Εκεί είναι λογικό και όχι δίπλα στο ΕΓΩ :
Παρατηρούμε λοιπόν και διαβάζουμε, σε αυτό το σχήμα, την δική μας πρόταση :
«Η ψυχική λειτουργία της Θέλησης δρα και επενεργεί ταυτόχρονα, με την είσοδο των διαφόρων εισερχομένων ερεθισμάτων στην περιφέρεια του ΕΓΩ.
Εκεί τα διάφορα εισερχόμενα ερεθίσματα, μέσω της Θέλησης, μπορούν να επεξεργαστούν με ορθολογισμό και με λεκτική πειθώ.
ΕΚΕΙ υπάρχει το περιθώριο, για τις όποιες κινήσεις της Θέλησης, ώστε κατά την κωδικοποίηση της συμπεριφοράς, να μετασχηματιστούν τα ασχημάτιστα εισερχόμενα ερέθισμα, σε κωδικοποιημένη, εκπεφρασμένη συμπεριφορά, που θα αποτυπώνεται στα «ΘΕΛΩ» και «ΜΠΟΡΩ» του ανθρώπου και άρα πλήρως ελεγχόμενη από το άτομο».
Αυτή λοιπόν είναι η πρόταση μας. Μια πρόταση που βασίζεται στην Θέληση, μια Θέληση που πρακτικά βλέπουμε ότι είναι ο δημιουργός κάθε ανθρώπινης δράσης.
Η Θέληση προϋποθέτει γνώση του εαυτού μας, γνώση του περιβάλλοντος στο οποίο βρισκόμαστε και ικανότητα φαντασίας.
Πρέπει λοιπόν να έχουμε Φαντασία για εκεί που θέλουμε να φτάσουμε, Ενόραση για τους στους στόχους που έχουμε επιλέξει και ΘΕΛΗΣΗ, για να πετύχουμε με ορθολογισμό όλα εκείνα που ονειρευτήκαμε .
Ευάγγελος Π Γαβρίλης
[1] www.prychologynow ,Ελευθερία Μουστάκα, «Η δύναμη της θέλησης, τι είναι και πως μπορούμε να την καλλιεργήσουμε»
[2] www.ipa.word./IPA/IPA-DOCS/Greek-psychanalysis.
Κάθε σκέψη σας, κάθε άποψή σας, μπορούμε να την συζητήσουμε μαζί, στα Email που σας δίνουμε εδώ, στο τμήμα “ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ“.