Γράφει ο Ηλίας Αναγνωστάκης
Η Τουρκική εισβολή στήν Βαασπρακανία και Ιβηρία, στο απώτατο ανατολικό σύνορο της Αυτοκρατορίας τον Απρίλιο του 1054 ήταν ιδιαιτέρα καταστροφική.
Μετά απο μήνες προετοιμασιών, και αφού είχαν ήδη προηγηθεί κάποιες προκατακτικές επιδρομές απο τους Τουρκομάνους του έμιρη Kultamis, ο ίδιος ο Σελτζούκος Σουλτάνος, Togrul-Beg, επικεφαλής του τακτικού στρατού, που ξεπερνούσε τις 50.000 άνδρες, αποφάσισε να προβεί σε ευρείας κλίμακας εισβολή στα Αυτοκρατορικά εδάφη.
Αυτή τη φορά όμως την εισβολή δεν την πραγματοποιούσαν άτακτοι και ασυντόνιστοι Τουρκομάνοι νομάδες, αλλά κανονικός Σελτζουκικός στρατός, που εκτός απο τόν Τουρκικό πυρήνα του, περιλάμβανε μεγάλες μονάδες απο Gulam, Daylami (Ορεσίβιο επίλεκτο Ιρανικό πεζικό απο την περιοχή της Κασπίας) καθώς και μονάδες μηχανικού, που περιλάμβαναν πολλές πολιορκητικές μηχανές που τις χειρίζονταν Πέρσες και Άραβες μηχανικοί.
Πράγματι, την άνοιξη του 1054, μόλις τα χιόνια είχαν λιώσει, οι Τουρκοι προωθηθηκαν στη Βαασπρακανια, “καταστρέφοντας τα πάντα” (Σκυλίτζης 32-8).
Ο Σουλτανικός στρατός κατέλαβε το φρούριο Perkri, σφαγιάζοντας τον πληθυσμό, και λίγο αργότερα το φρούριο Artze. Αυτά όμως δεν έφθαναν για τόν Togrul, ο οποίος λίγες μέρες μετά, εμφανίστηκε μπροστά στήν πιο σημαντική πόλη της περιοχής, το Mantzikert. Η πόλη όμως διέθετε τριπλή γραμμή οχύρωσης, πολλά εφόδια και ισχυρή φρουρά απο Έλληνες και Αρμένιους, καθώς και ενα ολιγάριθμο σώμα απο Φραγγονορμανδούς.
Το γενικό πρόσταγμα της άμυνας το είχε ο Αρμένιος Πατρίκιος Βασίλειος Αποκάπης (Basil Abukab). Γεγονός όμως είναι ότι οι Τούρκοι είχαν κινηθεί πολύ γρήγορα καί η φρουρά δέν είχε ετοιμασθεί επαρκώς για μακρόχρονη πολιορκία.
Παραδόξως, τα Σουλτανικά στρατεύματα μετά από τρείς μέρες έλυσαν τήν πολιορκία καί κινήθηκαν δυτικότερα, πρός το εσωτερικό τής Αυτοκρατορίας, αφού ο αδήφαγος Togrul ήθελε να επιτύχει “Μέγα τι” όπως αναφέρει ο Σκυλίτζης, δηλαδή να πετύχει κάτι “μεγάλο”. Στίς περιοχές όμως πού εισέβαλε, στήν Ιβηρία και στίς παρυφές του Πόντου, βρήκε τα πάντα “τειχήρη” και υποχώρησε άπρακτος πάλι πρός τα ανατολικά.
Έικοσι μέρες μετά την αναχώρηση τους, 50.000 Τούρκοι ήταν και πάλι μπροστά στήν πόλη του Mantzikert, αποφασισμένοι αυτή τη φορά να την καταλάβουν. Οι Αυτοκρατορικοί όμως τούς περίμεναν, και ο Πατρίκιος Αποκάπης είχε οργανώσει εξαιρετικά την άμυνα του. Απανωτές Τουρκικές επιθέσεις κατέληξαν σε λουτρό αίματος για τούς επιτιθέμενους, ενώ οι πολυάριθμες πολιορκητικές μηχανές του Σουλτάνου δεν κατάφεραν τίποτα σημαντικό, καταδεικνύοντας τις αδυναμίες των Τούρκων στην πολιορκητική τέχνη σε αυτή την πρώιμη εποχή.
Σε μιά μάλιστα απο τίς επιθέσεις τους, ένας υπαρχηγός του Togrul, o εμίρης El-Khan, εκτέθηκε κοντά στο τείχος, και οι αυτοκρατορικοί κατόρθωσαν να τον συλλάβουν με μια μεταλλική άρπαγα(!). Ο αιχμάλωτος Τούρκος εμίρης οδηγήθηκε στό εσωτερικό της πόλεως, όπου αποκεφαλίστηκε επιτόπου.
Το αποκορύφωμα όμως τών προσπαθειών των αμυνομένων συνέβη την νύχτα της 27ης Απριλίου 1054, όταν ένας Φραγγονορμανδός μαζί με έναν Έλληνα τής φρουράς βγήκαν απο τα τείχη, και κάτω από τήν κάλυψη του σκοταδιού πλησίασαν την πιο μεγάλη απο τις πολιορκητικές μηχανές του Σουλτάνου, τήν οποία και πυρπόλησαν με εμπρηστικούς μηχανισμούς υγρού πυρός. Έξαλλος ο Τούρκος Σουλτάνος και απο αυτή του τήν απώλεια, έλυσε τήν πολιορκία του Μαντζικέρτ την αυγή και άρχισε να υποχωρεί προς τα ανατολικά, κάτω απο τίς επευφημίες και βρισιές τών αμυνομένων.
Σαν να μην έφθανε αυτό, και καθώς ο Τουρκικός στρατός χανόταν στόν ορίζοντα, ο δαιμόνιος Αποκάπης έβαλε ενα γουρούνι σε ένα καταπέλτη και το εκτόξευσε στα Τουρκικά πλήθη φωνάζοντας στόν απογοητευμένο Togrul οτι: “Αν παντρευόταν την γουρούνα θα του έδινε το Μαντζικέρτ για προίκα!”. Φυσικά, καί δέν πήρε ποτέ απάντηση….
Στήν εικόνα βλέπουμε τούς δύο ηρωικούς πρωταγωνιστές του εμπρησμού του Τουρκικού καταπέλτη.
