Γράφει ο Στέλιος Φενέκος, Υποναύαρχος ΠΝ ε.α.
- Η ΑΠΕΙΛΗ
Από τότε που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν έδωσε εντολές να αυξηθεί το επίπεδο συναγερμού των πυρηνικών δυνάμεων της Ρωσίας και έχει διατυπώσει, έμμεσα και συμβολικά, πυρηνικές απειλές.
Η πράξη αυτή αποκαλύπτει επίσης τα όρια της εξάρτησης της Δύσης στην πυρηνική αποτροπή. Η αποτροπή αναφέρεται στην ιδέα ότι η κατοχή πυρηνικών όπλων προστατεύει ένα έθνος από επίθεση, μέσω της απειλής των συντριπτικών αντιποίνων. Αυτή η ιδέα πιστώνεται ευρέως για την αποτροπή του πολέμου μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Ο Πούτιν χρησιμοποιεί την πυρηνική αποτροπή όχι για να προστατεύσει τη Ρωσία, αλλά μάλλον για να έχει τον τρόπο του για να δράσει στην Ουκρανία.
Τα πυρηνικά όπλα της Ρωσίας αποτρέπουν τη Δύση από το να επέμβει με συμβατικές στρατιωτικές δυνάμεις για την υπεράσπιση της Ουκρανίας. Παρά τις διάσπαρτες εκκλήσεις στις ΗΠΑ για τη δημιουργία μιας «ζώνης απαγόρευσης πτήσεων» πάνω από μέρος ή ολόκληρη την Ουκρανία, το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ τελικά αρνήθηκαν σοφά. Στην πράξη αυτό θα σήμαινε την εμπλοκή σε αερομαχίες και την κατάρριψη ρωσικών αεροπλάνων. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Από την άλλη πλευρά, τα πυρηνικά όπλα του ΝΑΤΟ πιθανώς αποτρέπουν τη Ρωσία από την επέκταση του πολέμου σε χώρες του ΝΑΤΟ που είναι στην εγγύς περιφέρεια της σύγκρουσης, όπως η Πολωνία, η Ρουμανία και τα κράτη της Βαλτικής. Έτσι, η πυρηνική ισορροπία του τρόμου πιθανότατα αποτρέπει έναν ευρύτερο Ευρωπαϊκό πόλεμο, αλλά αφήνει την Ουκρανία να αγωνίζεται με περιορισμένη μόνο υποστήριξη και σοβαρότατο κίνδυνο την απόσπαση τμημάτων της και την καταστροφή πολλών πόλεων και υποδομών της.
Όμως τα κράτη του ΝΑΤΟ στην περιφέρεια της Ουκρανίας δεν φαίνονται πολύ καθησυχασμένα από την περίφημη πυρηνική αποτροπή του. Συνεχίζουν να ανησυχούν για την (απομακρυσμένη μέχρι τώρα) πιθανότητα μιας ρωσικής συμβατικής επίθεσης πέρα από την Ουκρανία.
Βέβαια δεν είναι η πρώτη φορά που ο Πούτιν απειλεί άμεσα είτε έμμεσα με τα πυρηνικά θέλοντας να δείξει ότι η Ρωσία εξακολουθεί να είναι μεγάλη δύναμη. Το έκανε επίσης το 2014 κατά τη διάρκεια της εισβολής της Ρωσίας στην Κριμαία, όταν οι Ρώσοι ηγέτες μίλησαν ανοιχτά για την επιφυλακή των πυρηνικών όπλων. Το 2015, η Ρωσία απείλησε τα Δανέζικα πολεμικά πλοία με πυρηνικά όπλα εάν η Δανία ενταχθεί στο σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας του ΝΑΤΟ.
Στην τρέχουσα κρίση, ο Πούτιν θέλει ξεκάθαρα οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ να γνωρίζουν ότι εάν η Δύση επενέβαινε με στρατιωτική δύναμη για να βοηθήσει την Ουκρανία, μπορεί να χρησιμοποιήσει ακόμη και τα λεγόμενα τακτικά (ή «μη στρατηγικά») πυρηνικά του όπλα.
- ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΤΑΚΤΙΚΑ ΠΥΡΗΝΙΚΑ ΟΠΛΑ- ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΗΣ ΙΣΧΥΟΣ
Τα τακτικά (μη στρατηγικά) πυρηνικά όπλα (TNW) αναφέρονται συνήθως σε όπλα πολύ μικρότερης καταστροφικής ισχύος (0,3 – 5 κιλοτόνων) σε σχέση τα στρατηγικά πυρηνικά που έχουν χρησιμοποιηθεί στο πεδίο (Χιροσίμα και Ναγκασάκι 15 Κιλοτόνων) ή κάποια σύγχρονα στρατηγικά 50 kt. Στην Αμερικανική και Ρωσική αντίληψη τα τακτικά πυρηνικά εκτοξεύονται ως κεφαλές σε πυραύλους ακριβείας με βεληνεκές μικρότερο από 500 km (περίπου 300 μίλια, π.χ. με πυραύλους Iskander) αλλά μπορούν να εκτοξευθούν και με πυραύλους μεγαλύτερου βεληνεκούς (π.χ.πύραυλος Kalibr).
Ωστόσο, αυτοί οι ορισμοί δεν είναι καθολικά αποδεκτοί: Η Γαλλία ταξινομεί όλα τα πυρηνικά της όπλα που αναπτύσσει αυτή τη στιγμή ως στρατηγικά. Η Κίνα ταξινομεί επίσης πολλά όπλα ως στρατηγικά, τα οποία στην Αμερικανό-Ρωσική αντίληψη θα θεωρούνταν τακτικά.
Τα τακτικά πυρηνικά όπλα αναπτύχθηκαν επειδή κάθε πλευρά φοβάται ότι λόγω της καταστροφικής ισχύος των μεγάλων/στρατηγικών πυρηνικών (που μπορούν να εξαφανίσουν μεγάλες πόλεις ολόκληρες), το δυνητικό αυτό αποτέλεσμα αποτρέπει κάθε πλευρά από την χρήση τους. Με το να ελέγξουν την καταστροφική ικανότητα των πυρηνικών όπλων, δημιουργώντας όπλα μικρότερης ισχύος, θεώρησαν ότι θα μπορούσαν αυτά να χρησιμοποιηθούν στο πεδίο σύγκρουσης σε επιλεγμένους στόχους χωρίς να προκαλέσουν οπωσδήποτε την μεγαλύτερη μη αναλογική χρήση των εξόχως καταστροφικών στρατηγικών πυρηνικών όπλων, επιδιώκοντας με την χρήση τους να υπερκεράσουν την αποτρεπτική λογική τους.
Η Ρωσία διαθέτει περίπου 2.000 τακτικά πυρηνικά όπλα σε εγκαταστάσεις απλωμένες σε ολόκληρη τη χώρα, τα οποία έχουν αναπτυχθεί για χρήση εναντίον επίγειων στόχων, στρατευμάτων και αμυντικών θέσεων σε μια μικρή περιοχή ή σε περιορισμένη εμπλοκή.
Τα περισσότερα πυρηνικά όπλα σήμερα είναι μεταβλητής απόδοσης, εκτονώνοντας μια καθορισμένη ποσότητα εκρηκτικής ενέργειας που μπορεί να κυμαίνεται από κλάσματα του κιλοτόνου έως πολλαπλάσια του μεγατόνου. (Για παράδειγμα, η νεότερη έκδοση των ΗΠΑ της πυρηνικής βόμβας B61 μπορεί να απελευθερώσει εκρηκτική ενέργεια 0,3 /1/5/10 ακόμη και 50 κιλοτόνων). Σε σύγκριση, οι βόμβες στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι ήταν περίπου 15 κιλοτόνων.
Η Ρωσία έχει συνολικά περίπου 4.500 πυρηνικές κεφαλές στο οπλοστάσιό της . Από αυτά, τα πυρηνικά με τη μεγαλύτερη απόδοση -τα «στρατηγικά» όπλα- αναπτύσσονται σε υποβρύχια, βομβαρδιστικά και διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους. Μια θερμοπυρηνική έκρηξη οποιουδήποτε μεγέθους έχει συντριπτική καταστροφική δύναμη. Ακόμη και ένα πυρηνικό όπλο «μικρής απόδοσης» (0,3 κιλοτόνων) θα προκαλούσε ζημιά πολύ μεγαλύτερη από αυτή ενός συμβατικού εκρηκτικού όπλου.
Ένα τακτικό πυρηνικό όπλο θα παρήγαγε μια κεντρική έκρηξη με κρουστικά κύματα και θανατηφόρα ακτινοβολία που θα προκαλούσε τον θάνατο όσων θα βρίσκονταν εντός αυτής της ακτίνας και μακροπρόθεσμη βλάβη στην υγεία των επιζώντων που θα βρίσκοντας στην εγγύς περιφέρεια. Οι ραδιενεργές ουσίες μολύνουν τον αέρα, το έδαφος, το νερό και την παροχή τροφίμων (Οι Ουκρανοί έχουν ήδη υποστεί αυτό το είδος έκβασης λόγω της καταστροφικής κατάρρευσης του πυρηνικού αντιδραστήρα του Τσερνομπίλ το 1986).
- ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΗΣ ΙΣΧΥΟΣ
Η διαδραστική τοποθεσία στο διαδίκτυο «NUKEMAP» δημιουργήθηκε από τον πυρηνικό ιστορικό Alexander Wellerstein,και μας επιτρέπει να προσομοιώσουμε τα αποτελέσματα μιας πυρηνικής έκρηξης οποιουδήποτε μεγέθους οπουδήποτε στον πλανήτη.
Παρατίθενται δύο χάρτες για την καταστροφική επίδραση ενός τακτικού πυρηνικού όπλου μικρής ισχύος ενός κιλοτόνου (1kt) εάν χρησιμοποιείτο στο Κίεβο και για να αντιληφθούμε την τάξη μεγέθους τις καταστροφική επίδραση θα είχε το ίδιο όπλο στην Αθήνα.
- ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΤΑΚΤΙΚΑ ΠΥΡΗΝΙΚΑ ΟΠΛΑ
Αν και τα τακτικά πυρηνικά (TNW) αποτελούν μεγάλο ποσοστό του οπλοστασίου των κρατών που διαθέτουν πυρηνικά όπλα, εν τούτοις είναι η λιγότερο ρυθμιζόμενη κατηγορία πυρηνικών όπλων που καλύπτονται από συμφωνίες ελέγχου των όπλων. Υπόκεινται μόνο σε ένα άτυπο καθεστώς που δημιουργήθηκε από μονομερείς, παράλληλες διακηρύξεις που έγιναν από τον Τζορτζ Μπους και τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ το φθινόπωρο του 1991. Όμως ο άτυπος χαρακτήρας του καθεστώτος του 1991 είχε ως αποτέλεσμα σημαντική αβεβαιότητα όσον αφορά την εφαρμογή, καθώς και σημαντικές διαφορές σε αριθμούς.
Περισσότερα για τις συνολικές διεθνείς ρυθμίσεις για τα πυρηνικά όπλα, θα δημοσιευθούν με άλλο διεξοδικό άρθρο για το κρίσιμο αυτό ζήτημα.
- ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ
Κανείς δεν γνωρίζει εάν η χρήση ενός τακτικού πυρηνικού όπλου στην Ουκρανία θα πυροδοτούσε οπωσδήποτε πυρηνικό πόλεμο μεγάλης κλίμακας. Ωστόσο, ο κίνδυνος κλιμάκωσης είναι πολύ υπαρκτός.
Και θα πρέπει να ληφθεί υπ’ όψη ότι όσοι υφίστανται ένα πυρηνικό χτύπημα, είναι πιθανό να μην αναρωτηθούν αν ήταν τακτικό ή στρατηγικό. Και μάλιστα σε κατάθεση ενώπιον της Επιτροπής Ενόπλων Υπηρεσιών της Βουλής στις 6 Φεβρουαρίου 2018, ο τότε υπουργός Άμυνας Τζέιμς Μάτις δήλωσε: «Δεν νομίζω ότι υπάρχει τακτικό πυρηνικό όπλο. Οποιοδήποτε πυρηνικό όπλο χρησιμοποιείται ανά πάσα στιγμή αλλάζει το στρατηγικό παιχνίδι».
Οι Ρώσοι ηγέτες έχουν καταστήσει σαφές ότι θα θεωρούσαν οποιαδήποτε πυρηνική επίθεση ως την έναρξη ενός ολοκληρωτικού πυρηνικού πολέμου.
Και ελπίζουμε να εξακολουθούν να σκέφτονται με αυτόν τον τρόπο για την χρήση οιουδήποτε πυρηνικού όπλου, και να μην κάνουν ένα ακόμη μεγάλο και εγκληματικό λάθος και χρησιμοποιήσουν τακτικό πυρηνικό όπλο στην Ουκρανία, γιατί τότε θα είμαστε περισσότερο κοντά από ποτέ στην ολοκληρωτική καταστροφή την οποία φοβόμασταν επί Ψυχρού πολέμου.
Περισσότερα άρθρα από το Στέλιο Φενέκο:
