Ο Αραβοϊσραηλινός Πόλεμος του 1973 διαμόρφωσε τη Μέση Ανατολή. Ποια χρήσιμα διδάγματα μπορούν να αντληθούν από αυτόν που μας αφορούν μέχρι σήμερα.
Σαν σήμερα , στις 6 Οκτωβρίου συμπληρώθηκαν 49 χρόνια από την έναρξη του Αραβοϊσραηλινού Πολέμου του 1973, που έμεινε γνωστός ως ο Πόλεμος του Γιομ Κιπούρ ή ο Πόλεμος του Οκτωβρίου. Ο πόλεμος αυτός είχε ισχυρή επίδραση τόσο στα πράγματα της Μέσης Ανατολής όσο και στην εξέλιξη της πολεμικής τέχνης.
Ιστορικό πλαίσιο
Στις 6 Οκτωβρίου του 1973 η Αίγυπτος και η Συρία επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά στο Ισραήλ στη χερσόνησο του Σινά και στα υψώματα του Γκολάν αντίστοιχα. Οι επιθέσεις αυτές ήταν απάντηση στη νίκη που είχε πετύχει το Ισραήλ στον Πόλεμο των Έξι Ημερών το 1967 οπότε και κατέλαβε τη χερσόνησο του Σινά από την Αίγυπτο, τα υψώματα του Γκολάν από τη Συρία και τη Δυτική Όχθη και ανατολική Ιερουσαλήμ από την Ιορδανία.
Στις 14:05, στις 6 Οκτωβρίου, χιλιάδες Αιγύπτιοι στρατιώτες σε λαστιχένιες βάρκες πέρασαν τη Διώρυγα του Σουέζ ενώ το αιγυπτιακό μηχανικό με νερό υψηλής πίεσης κατάφερε να δημιουργήσει ανοίγματα στο ανάχωμα της Γραμμής Μπαρ-Λεβ. Οι Αιγύπτιοι έδρασαν υπό την κάλυψη μιας αντιαεροπορικής ομπρέλας που εξουδετέρωσε την ισραηλινή αεροπορία.
Μέσα στην ημέρα οι Αιγύπτιοι έγιναν κύριοι της ανατολικής όχθης ενώ με το πέρας της επόμενης είχαν περάσει απέναντι ένα εκατομμύριο στρατιώτες και χίλια άρματα μάχης. Ανεξάρτητα από τη μελλοντική εξέλιξη των επιχειρήσεων η ίδια η διάβαση αποκατέστησε την αραβική τιμή και σύμφωνα με τα λόγια του Σαντάτ «διέλυσε για πάντα τον μύθο του αήττητου Ισραήλ».
Τι μπορούμε όμως να μάθουμε από αυτή τη σύγκρουση;
Δίδαγμα 1: Προέχει ο πολιτικός σκοπός
Ο Αιγύπτιος ηγέτης Ανουάρ Σαντάτ έπαιξε τα χαρτιά του σχεδόν τέλεια. Όταν ανέβηκε στην εξουσία, διαδεχόμενος τον λαοφιλή ηγέτη Γκαμάλ Αμπντούλ Νάσερ, το 1970 βάδιζε σε τεντωμένο σκοινί καθώς η κατάσταση «ούτε πόλεμος, ούτε ειρήνη» που επικρατούσε με το Ισραήλ ήταν αδιέξοδη και η δυσαρέσκεια και η απογοήτευση του λαού της Αιγύπτου μπορούσε να ξεσπάσει με απρόβλεπτο τρόπο. Ο αιγυπτιακός στρατός δεν είχε την ισχύ να πάρει το Σινά με τη βία και το Ισραήλ δεν φαίνονταν να βιάζεται να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Ο Σαντάτ συμπέρανε ότι η μόνη του επιλογή ήταν ένας περιορισμένος πόλεμος που θα ανάγκαζε το Ισραήλ να εισέλθει σε μία πολιτική διαδικασία. Η επιτυχής έναρξη της πολεμικής επιχείρησης προσέδωσε στον Σαντάτ πολιτικό κεφάλαιο στο εσωτερικό της χώρας του ώστε να μπορέσει μετά να διαπραγματευτεί με το Ισραήλ και ταυτόχρονα έδειξε στο Ισραήλ και στις ΗΠΑ τους κινδύνους του να αγνοούν την Αίγυπτο. Την πρώτη μέρα του πολέμου ο υπουργός εξωτερικών και σύμβουλος εθνικής ασφαλείας των ΗΠΑ Χένρυ Κίσσινγκερ είπε στον επιτελάρχη του Λευκού Οίκου: «Δεν υπάρχει πλέον δικαιολογία για άλλη καθυστέρηση. Μόλις καταφέρουμε να σταματήσουμε τις πολεμικές επιχειρήσεις θα πρέπει να το χρησιμοποιήσουμε αυτό ως όχημα για να ξεκινήσουμε τη διπλωματία».
Στο μεταξύ ο Σαντάτ έπρεπε να πείσει τους αντιπάλους του ότι μπορούσε να είναι αξιόπιστος συνομιλητής. Αυτό το έκανε φανερό με τους περιορισμένους του στρατιωτικούς σκοπούς. Οι Αιγύπτιοι παρέμειναν εγκατεστημένοι λίγα χιλιόμετρα ανατολικά από τη διώρυγα. Ο Σαντάτ διαμήνυσε στον Κίσσινγκερ ότι η Αίγυπτος «δεν σκόπευε να διευρύνει τη σύγκρουση».
Οι ισραηλινοί ηγέτες επίσης καταλάβαιναν την πολιτική πλευρά του πολέμου. Η ισραηλινή πλευρά έμαθε για την επικείμενη αιγυπτιακή επίθεση δέκα ώρες πριν αυτή συμβεί και τότε παρουσιάστηκε στην πρωθυπουργό Γκόλντα Μέιρ η επιλογή ενός προληπτικού πλήγματος. Η Μέιρ αρνήθηκε λέγοντας στον αρχηγό του ισραηλινού επιτελείου ότι: «υπάρχει πάντα η πιθανότητα να χρειαστούμε βοήθεια και αν χτυπήσουμε πρώτοι δεν θα πάρουμε τίποτα από κανέναν». Η αμερικανική στρατιωτική και διπλωματική βοήθεια αργότερα αποδείχθηκε κρίσιμη για την ισραηλινή νίκη.
Δίδαγμα 2: προστατευτείτε από τις προκαταλήψεις σας
Η Αίγυπτος και η Συρία αιφνιδίασαν τον αντίπαλο τους αλλά δεν έφταναν μόνο οι δικές τους ενέργειες για να συμβεί αυτό. Η τάση των ιθυνόντων στο Ισραήλ να παρερμηνεύουν ή να μην δίνουν σημασία σε πληροφορίες που υποδείκνυαν ότι ο πόλεμος θα έρχονταν ήταν εξίσου σημαντική.
Πώς έγινε όμως αυτό; Η Επιτροπή Αγκρανάτ που συστάθηκε στο Ισραήλ μετά τον πόλεμο για να διερευνήσει το θέμα κατηγόρησε τη στρατιωτική ηγεσία του Ισραήλ για την πεποίθηση που είχε διαμορφώσει ότι:
α) Η Αίγυπτος θα ξεκινούσε ένα πόλεμο μόνο αν είχε καταφέρει να έχει το αεροπορικό δυναμικό ώστε να προσβάλλει στόχους στο Ισραήλ σε βάθος.
β) Η Συρία θα επιτίθονταν μόνο ταυτόχρονα με την Αίγυπτο.
Γιατί όμως οι Ισραηλινοί στρατιωτικοί ηγέτες παρέμεναν αμετάπειστοι στις πεποιθήσεις τους ακόμα κι όταν οι ενδείξεις έδειχναν κάτι διαφορετικό;
Μία εξήγηση μπορεί να βρεθεί στην εργασία δύο βραβευμένων με Νόμπελ Ισραηλινών ψυχολόγων (Κάνεμαν και Τβέρσκυ), οι οποίοι παρεμπίπτοντος άφησαν τις ακαδημαϊκές τους έδρες στην Αμερική και υπηρέτησαν στον ισραηλινό στρατό στον πόλεμο του ΄73.
Ο καταναγκασμός της επιβεβαίωσης αναφέρεται στην τάση των ανθρώπων να ερμηνεύουν τις πληροφορίες με τέτοιο τρόπο ώστε να επιβεβαιώνουν τις ήδη υπάρχουσες πεποιθήσεις τους. Για παράδειγμα ο αρχηγός των στρατιωτικών πληροφοριών του Ισραήλ, Στρατηγός Ζήρα, αποδέχτηκε όλη την αιγυπτιακή παραπλάνηση ότι θα διεξήγαγαν μία άσκηση ρουτίνας την πρώτη βδομάδα του Οκτωβρίου. Και ενώ κατά τη διάρκεια της εβδομάδας παρατηρούνταν αιγυπτιακές δραστηριότητες που δεν ταίριαζαν σε άσκηση ο Ισραηλινός στρατηγός επέμενε σε αυτό που ήθελε να πιστέψει.
Ο Στρατηγός Ζήρα κατέθεσε στην Επιτροπή μετά τον πόλεμο ότι: «Η καλύτερη υποστήριξη που μπορεί να παρέξει ο αρχηγός των πληροφοριών στον αρχηγό του γενικού επιτελείου είναι μία ξεκάθαρη και χωρίς αμφιβολίες εκτίμηση. Όμως όσο πιο ξεκάθαρη είναι η εκτίμηση τόσο πιο μεγάλο μπορεί να είναι το λάθος αλλά αυτοί είναι οι κίνδυνοι του επαγγέλματος». Από την άλλη ο Κάνεμαν έχει γράψει ότι: «Μία αμερόληπτη εκτίμηση της αβεβαιότητας είναι το θεμέλιο της λογικής όμως δεν είναι αυτό που θέλουν οι άνθρωποι ή οι οργανισμοί».
Όμως δεν ήταν μόνο αποτυχία των πληροφοριών για το Ισραήλ. Μετά τις εντυπωσιακές νίκες του 1948, 1956 και 1967 οι Ισραηλινοί είχαν αποκτήσει υπερβολική εμπιστοσύνη στον εαυτό τους. Ο Στρατηγός Ελαζάρ είχε πει στο επιτελείο του: «Έχουμε εκατό άρματα απέναντι στα οχτακόσια συριακά και αυτά θα πρέπει να είναι αρκετά».
Έτσι το 1973 η ισραηλινή στρατιωτική ηγεσία είχε την πεποίθηση ότι μπορούσε να στηρίζεται στην υπεροχή της στις πληροφορίες, στο αεροπορικό όπλο και στα άρματα μάχης αν και μετά το 1967 η Αίγυπτος και η Συρία είχαν αποκτήσει από τη Σοβιετική Ένωση οπλικά συστήματα που έκλειναν το κενό δυνατοτήτων που υπήρχε. Παρά τις διαθέσιμες πληροφορίες οι Ισραηλινοί το συνειδητοποίησαν αυτό στο πεδίο της μάχης.
Δίδαγμα 3: βελτιώστε τη θέση σας αναγνωρίζοντας τα συμφέροντα του αντιπάλου
Η στρατηγική του Κίσσιγκερ σε αυτό τον πόλεμο ήταν διπλή. Από τη μία ήθελε να επιδείξει στους Άραβες τη ματαιότητα ενός αραβικού μιλιταρισμού υποστηριζόμενου από σοβιετικά όπλα με το να αποτρέψει την ήττα του Ισραήλ, συμμάχου των ΗΠΑ. Από την άλλη ήθελε να διατηρήσει την επαφή με τα δύο μέρη ώστε να μπορεί να διαμορφώνει τα γεγονότα. Αν όλα πήγαιναν καλά οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να έχουν αξιοπιστία και με τους δύο αντιπάλους. Με τους Ισραηλινούς γιατί τους στάθηκαν στον πόλεμο και με τους Άραβες γιατί περιόρισαν την αναμενόμενη ισραηλινή αντεπίθεση.
Για να ικανοποιήσει το πρώτο σκέλος της στρατηγικής του ο Κίσσινγκερ οργάνωσε μία μαζική μεταφορά στρατιωτικού υλικού στο Ισραήλ. Για να ικανοποιήσει το δεύτερο σκέλος μιλούσε σχεδόν κάθε μέρα με τους Αιγύπτιους και τους διαβεβαίωνε ότι οι ΗΠΑ θα δεσμεύονταν σε μία διπλωματική διαδικασία μετά τον πόλεμο. Τα λόγια του απέκτησαν ουσία όταν ενήργησε για τη διάσωση της 3ης Αιγυπτιακής Στρατιάς που είχε παγιδευτεί από τους Ισραηλινούς τις τελευταίες μέρες του πολέμου.
Στις 25 Οκτωβρίου οι δύο πλευρές συμφώνησαν στην κατάπαυση του πυρός και ξεκίνησε η διαδικασία που περατώθηκε με τη Συμφωνία του Καμπ-Νταίηβιντ το 1978. Οι Αμερικανοί αναγνωρίζοντας τα ζωτικά συμφέροντα της Αιγύπτου την απομάκρυναν από τη Σοβιετική Ένωση και βελτίωσαν τη δική τους θέση στη Μέση Ανατολή.
Έτσι τρία διδάγματα που μπορούν να αντληθούν από τον Αραβοϊσραηλινό Πόλεμο του 1973 είναι:
- Ο πολιτικός σκοπός είναι αυτός που προέχει.
- Προφυλαχτείτε από τις προκαταλήψεις σας.
- Βελτιώστε τη θέση σας αναγνωρίζοντας συμφέροντα του αντιπάλου.
Πηγή: Modern War Institute
