Του Συνταγματάρχη (ε.α.) Κωνσταντίνου Τσιάκαλου, Προέδρου της MSETT Hellas
Σε μια εποχή που η Γνώση (=επεξεργασμένη πληροφορία) αποτελεί το βασικό πυλώνα της διαμόρφωσης των συνθηκών αλλά και των διαδικασιών λήψης αποφάσεων, απαιτείται συνεπής και διαρκής ανανέωση των παραγόντων που συνθέτουν πολιτικές και στρατηγικές.
Η Νέα Εποχή που διαμορφώνεται με κύρια χαρακτηριστικά την αποκεντρωμένη οικονομία (decentralised economy), την άμεση δημοκρατία, το γνωστικό πλαίσιο ανάπτυξης (τεχνητή νοημοσύνη, άμεση επικοινωνία, έξυπνες υπηρεσίες και προϊόντα) και τέλος τη μεταλλαγή των πολεμικών επιχειρήσεων, θα μεγενθύνει το χάσμα μεταξύ όσων προλλάβουν να ενταχθούν σ’ αυτή και όσων θα παραμείνουν στο παρόν.
Είναι πλέον προφανές πως το διάστημα αποτελεί την επόμενη μεγάλη πρόκληση της ανθρωπότητας και πως η ζωή στον πλανήτη Γή αλλάζει δραματικά, κυρίως λόγω της κλιματικής αλλαγής αλλά και του τρόπου που οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν την καθημερινότητά τους. Εκείνο που δε μεταβάλλεται είναι η έμφυτη ανάγκη του Homo Sapiens για εξουσία και δύναμη, για έλεγχο και επιβολή, για επιβίωση με κάθε μέσο ακόμα κι αν αυτό είναι ο θάνατος άλλων ειδών ή ακόμα και άλλω απότο ίδιο είδος. Η ελάχιστη ανθρώπινη ιστορία από τη στιγμή που αυτό το είδος έχει επιβληθεί σε όλο τον πλανήτη Γη έχει αποδείξει πως ο πόλεμος είτε με τη μορφή σωματικής βίας είτε με οποιαδήποτε άλλη μορφή, αποτελεί κύρια και ανεξελεγκτή δράση των ανθρώπων.
Οι μορφές του πολέμου τα τελευταία χρόνια έχουν πλέον επεκταθεί σε απίστευτα πολλές και ενδεχομένως συσχετισμένες εκφράσεις με δομικά στοιχεία που ποικίλουν ανάλογα με τα μέσα, το χρόνο, τη δυναμική, τη γνώση αλλά και την αποτελεσματικότητα των στρατηγικών. Οι κυβερνοεπιθέσεις, η ευρεία χρήση των μέσων ενημέρωσης κι επικοινωνίας, οι οικονομικές κρίσεις – εξαναγκασμοί, η στρατηγική της τρομοκρατίας (είτε με εκδήλωση βίας είτε δια του φόβου εκδήλωσης βίας) και οι πολεμικές επιχειρήσεις μηχανών εναντίον ανθρώπων έχουν όλες μια κοινή συνισταμένη: Το χρόνο. Η αποτελεσματικότητα των επιχειρήσεων επιβολής μιας οντότητας σε μια άλλη κρίνεται κατά κύριο λόγο από το χρόνο. Από το χρόνο εμπλοκής, το χρόνο δράσης, το χρόνο διάρκειας των επιχειρήσεων και τέλος από το χρόνο εκτίμησης της ζημιάς που προκλήθηκε, τόσο των απωλειών όσο και της επίτευξης των στόχων.
Στην εποχή που έρχεται, που ενδεχομένως είναι ήδη εδώ, τα περιθώρια λάθους είναι ελάχιστα και τα στοχαστικά μοντέλα του πρόσφατου παρελθόντος τείνουν να γίνουν ντετερμινιστικά καθότι τόσο η επιτυχία όσο και η αποτυχία μιας επιχείρησης “παίζουν” πλέον πολύ κοντά στην πιθανότητα 1. Η σημασία αυτού του αντικειμενικού επιχειρήματος είναι πως τόσο αυτός που σχεδιάζει μια επιχείρηση όσο κι αυτός που την εκτελεί οφείλει να μελετήσει, να συνεκτιμήσει και να υπολογίσει μια μεγάλη ως και τεράστια γκάμα παραγόντων που θα επηρεάσουν την επιχείρησή του.
Προκειμένου να επιτευχθεί το βέλτιστο αποτέλεσμα τα στοιχεία που οφείλει να συλλέξει, ν’ αναλύσει και να υπολογίσει πρέπει να προέρχονται από όσο το δυνατό πιο πολλές και διαφορετικές μεταξύ τους πηγές. Πιο συγκεκριμένα, μια στρατιωτική επιχείρηση οφείλει να εκτιμήσει τα πολιτικά, τα οικονομικά, τα κοινωνικά, τα πολιτιστικά, τα επικοινωνιακά, επιχειρησιακά, τεχνικά και αρκετά άλλα στοιχεία πριν σχεδιαστεί και ανατεθεί προς υλοποίηση στον κατάλληλο φορέα. Απότοκος του παραπάνω συμπεράσματος είναι πως απαιτείται μια πλειάδα ειδικών από κάθε τομέα είναι απαραίτητη για να σχεδιάσει διεξοδικά, να ελαχιστοποιήσει την πιθανότητα λάθους και να εκπονήσει μια λεπτομερή στρατηγική (με την έννοια της Θεωρίας Παιγνίων) για το φορέα υλοποίησης. Από την άλλη πλευρά, ο φορέας υλοποίησης οφείλει να διαθέτει το αναγκαίο επίπεδο εκπαίδευσης, κατανόησης του σχεδιασμού, των μέσων που απαιτούνται και τη δυνατότητα διαχείρισης των δυναμικών που θ’ αναπτυχθούν κατά τη διάρκεια της επιχείρησης.
Με απλά λόγια, μια στρατιωτική επιχείρηση που στο παρελθόν σχεδιαζόταν από μια ομάδα στρατιωτικών, τώρα απαιτεί μια ομάδα ειδικών από πολλούς και διαφορετικούς τομείς δραστηριοτήτων, τόσο επίπεδο σχεδίασης όσο και σε επίπεδο υλοποίησης.
Το κρίσιμο πλαίσιο στον τομέα της Άμυνας είναι οι πολιτικές που εφαρμόζονται και αν και κατά πόσο οι πολιτικές αυτές είναι ρεαλιστικές, αποτελεσματικές και βέλτιστες. Εδώ οι παράγοντες που οφείλουν να συνεκτιμηθούν είναι μόλις δύο: Το χρήμα και ο χρόνος. Η ολιστική προσέγγιση μιας αμυντικής πολιτικής, δηλαδή η προσέγγιση που περιλαμβάνει ένα συστηματικό και απολύτως δομημένο πλαίσιο δράσεων και προσαρμογών όλων των παραγόντων που επηρεάζουν σε μικρό ή μεγαλύτερο βαθμό το σχεδιασμό και την υλοποίηση πολεμικών (όχι μόνο στρατιωτικών) επιχειρήσεων, έχει κόστος και συγκεκριμένο χρόνο εντός του οποίου είναι αποτελεσματική.
Το βασικό στοιχείο της ολιστικής προσέγγισης είναι η αυτοχρηματοδότηση. Σ’ ένα σύστημα αποκεντρωμένης οικονομίας, η αυτοχρηματοδότηση είναι εφικτή όταν και μόνο όταν τα αναγκαία κόστη μιας πολιτικής προκύπτουν από κέρδη αυτόνομων, άμεσων και περιορισμένου χρόνου επενδύσεων σε τομείς με μέτριο ρίσκο. Δε γίνεται να μιλάμε για ολιστική προσέγγιση στην άμυνα και να αναφερόμαστε σε πηγές χρηματοδότησης όπως οι φόροι, τα δάνεια και οι διεθνείς συνεργασίες. Είναι σχεδόν ουτοπικό. Αντίθετα, οι δημόσιες επενδύσεις σε στοχευμένα προϊόντα και υπηρεσίες και επίσης στοχευμένες αγορές, η διαμόρφωση συνεργιών υψηλής προστιθέμενης αξίας (όπως η συμμετοχή στην παραγωγή οπλικών συστημάτων), η επαγγελματική δραστηριοποίηση εξειδικευμένου πρώην στρατιωτικού προσωπικού σε ζητήματα πωλήσεων και η διαρκής χρήση των μέσων ενημέρωσης ως πηγών παραγωγής πλούτου είναι στοιχεία δομικής αυτοχρηματοδότησης. Αν βάλουμε στο παιχνίδι και τη χρήση των κρυπτονομισμάτων έχουμε ένα μίγμα διαρκούς ροής κεφαλαίων για την υποστήριξη ολιστικών πολιτικών.
Το άλλο κρίσιμο μέγεθος, δηλαδή ο χρόνος, είναι ταυτόχρονα και ο θεμέλιος λίθος της επιτυχίας. Ο χρόνος δε μπορεί να είναι διαρκής, ούτε και άπειρος. Οφείλουμε να καθορίσουμε με λεπτομέρεια ωρών το χρόνο έναρξης αλλά και το χρόνο λήξης, αλλιώς χάνουμε το νόημα της ολιστικής προσέγγισης. Όπως το κόστος οφείλει να είναι απολύτως συγκεκριμένο, έτσι και ο χρόνος αποτελεί τη βάση δόμησης της πολιτικής υπό την έννοια των περιορισμών, της διάθεσης πόρων, της δημιουργίας συστημάτων ελέγχου πρόβλεψης (προσομοίωση), ελέγχου διαδικασιών κι αποτελεσματικότητας. Δεν είναι ρεαλιστικό να συζητάμε για ολιστική προσέγγιση χωρίς να καθορίσουμε το χρονικό διάστημα εφαρμογής της πολιτικής. Κι αυτό γιατί μια πολιτική που στο παρόν φαίνεται ρεαλιστική κι αποτελεσματική, στο άμεσο μέλλον μπορεί να είναι καταστροφική. Στη Νέα Εποχή μια πολιτική ολιστικής προσέγγισης στον αμυντικό τομέα, αν υπερβαίνει τα 2-3 χρόνια είναι βέβαιο πως θα έχει καταστροφικές συνέπειες τόσο για όποιο τη σχεδιάζει όσο και για όποιον την εκτελεί. Οι πολιτικές που κατέγραφαν πολυετείς χρόνους σχεδιασμού και υλοποίησης έχουν πλέον αποδειχτεί άνευ νοήματος και έξω από την πραγματικότητα. Συνεπώς, ο σχεδιασμός δε μπορεί να υπερβαίνει το εξάμηνο και η υλοποίηση τους 36 μήνες.
Η Ελλάδα διαθέτει τα μέσα και τους τρόπους, κυρίως τους ανθρώπινους πόρους για να σχεδιάσει και να υλοποιήσεις αμυντικές πολιτικές ολιστικής προσέγγισης. Τα σοβαρά μας μειονέκτημα είναι η γραφειοκρατική αντίληψη, η ευθυνοφοβία των στελεχών και η έλλειψη γνωστικού υπόβαθρου επί της οποίας θ’ αναπτυχθούν τέτοιου είδους πολιτικές. Μυαλά στενά και πολιτικοί προϊστάμενοι με γνώσεις νομικής του περασμένου αιώνα, δημοσιογραφίας και ακόμα χειρότερα “ψεκασμένοι” πολιτικοί δεν έχουν καμία δυνατότητα εξασφάλισης επαρκών κριτηρίων για σχεδιασμό και υλοποίηση τέτοιων πολιτικών. Η κοινωνία μπορεί να πιέσει, κι έχει υποχρέωση να το κάνει, το πολιτικό σύστημα ν’ αλλάξει ρότα και προοπτική. Το εκλογικό σώμα χρειάζεται ενημέρωση και παγίωση ανατρεπτικών λογικών στη βάση της εισαγωγής της κοινωνίας στη Νέα Εποχή.
