Γράφει ο Κωνσταντίνος Βλάχος, Αντιστράτηγος ε.α.
Οι εστίες των Πομάκων
Οι Πομάκοι που ζουν στην Ελλάδα υπολογίζονται περίπου στις 38.000 και αποτελούν το 34% του συνολικού πληθυσμού της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης.
Οι περισσότεροι Πομάκοι κατοικούν σήμερα στο Νομό Ξάνθης και εννέα χιλιόμετρα προς τα βόρεια της πόλης, απ’ όπου αρχίζουν τα χωριά τους.
Τα κυριότερα πομακοχώρια είναι η Μύκη, η Πόμα, οι Θέρμες, τα Μελίβια, το Ωραίον, ο Κύκνος και ο Εχίνος.
Επίσης, πολλοί Πομάκοι κατοικούν στο νοτιοανατολικό άκρο της Ροδόπης, στο Νομό Ροδόπης, κοντά στα βουλγαρικά σύνορα, και στο Νομό Έβρου, στην αμιγή κοινότητα Κέχρου και στο μικρό χωριό Οργάνη.
Η καταγωγή των Πομάκων
Κατά καιρούς έχουν ειπωθεί διάφορες θεωρίες για την καταγωγή των Πομάκων και στο ζήτημα αυτό επικρατούν διαφωνίες και αντιρρήσεις καθώς οι Πομάκοι αποτελούν υποδειγματική περίπτωση μιας πληθυσμιακής ομάδας που χρόνια τώρα βρίσκεται στις συμπληγάδες πέτρες του εθνισμού και της θρησκευτικής προπαγάνδας.
Από ιστορική όμως άποψη οι ρίζες των Πομάκων πρέπει να αναζητηθούν στα αρχαία θρακικά φύλα και να μελετηθεί η ιστορική τους συνέχεια μέχρι το Βυζάντιο και την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Έλληνες αλλά και ξένοι συγγραφείς που μελέτησαν το ζήτημα, ενσυνείδητα θεωρούν τους Πομάκους απόγονους των παλαιών Θρακών.
Μαρτυρίες για την αυτοχθονία των Πομάκων
Σύμφωνα με τον Στράβωνα (1ος αι. π.Χ.) στη Ροδόπη κατά την αρχαιότητα κατοικούσαν τα εξής ελληνοθρακικά φύλα: οι Βήσσοι στη Βόρεια Ροδόπη ως τον Αίμο, οι Δίοι στην Ανατολική και τέλος οι Αγριάνες στη Δυτική Θράκη.
Βέβαια, πριν από τον Στράβωνα, υπάρχουν αρχαιότερες μαρτυρίες του Θουκυδίδη (5ος αι. π.Χ.) και του Θεόπομπου (4ος αι.π.Χ.), που μιλούν για το θρακικό φύλο των Αγριανών ή Αγραίων ή Αγριέων και τους τοποθετούν στον ίδιο σχεδόν χώρο, όπου βρίσκουμε σήμερα τους Πομάκους.
Μέχρι σήμερα είναι διατηρημένη παράδοση ανάμεσα στους Πομάκους που κατοικούν στον ελληνικό χώρο ότι είναι απόγονοι των Αγριανών, δηλαδή πως αποτελούν αυτόχθονα ελληνικό πληθυσμό.
Την άποψη αυτή ενισχύει η μαρτυρία του Βυζαντινού ιστορικού Γεωργίου Ακροπολίτη ότι η περιοχή της Ροδόπης ονομαζόταν Αχριδός, καθώς και η στενή σχέση των παλαιών στοιχείων με τα σημερινά δεδομένα, που επικαλείται μεγάλος αριθμός Ελλήνων ερευνητών που ασχολήθηκαν με το ζήτημα της καταγωγής των Πομάκων.
Άλλωστε, στην παλιά Ξάνθη υπάρχει συνοικία που ονομάζεται «Αχριάν μαχαλέση» (γειτονιά των Αχριάνων). Στην περιοχή πάλι του Έβρου, ένα χωριό της περιοχής ονομάζεται Αγριανή, ενώ ένας συνοικισμός λέγεται «Αχριάν πουναρή» (πηγή των Αχριανών).
Μπορεί, λοιπόν, οι Πομάκοι να ασπάστηκαν το Ισλάμ την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ωστόσο υπάρχουν πολλές αποδείξεις για την ελληνική καταγωγή τους.
Η ελληνική καταγωγή των Πομάκων
Πρώτα απ’ όλα, με την αντιπαραβολή των ανθρωπολογικών χαρακτηριστικών των Πομάκων παρατηρείται πλήρη αντίθεση με τους Τούρκους και τα τουρκικά φύλα της Μ. Ασίας.
Εξάλλου, ενισχυτικό για την ανθρωπολογική συγγένεια μεταξύ Ελλήνων και Πομάκων είναι το πόρισμα της αιματολογικής έρευνας της Β’ Παθολογικής κλινικής του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης στους Πομάκους το 1969.
Την έρευνα πραγματοποίησε μια ομάδα γιατρών (Παναγιωτόπουλος Σ., Τσάπας Γ., Παπάζογλου Π., Ξηροτύρης Ν., Μυλωνάς Π., Χαρισιάδου Ε., Παναγιωτόπουλος Ε.) και το πόρισμα τους αναφέρει περιληπτικά: «Προέβημεν εις τον ανοσολογικόν καθορισμόν των φαινοτύπων των απτοσφαιρινών, επί 508 Πομάκων κατοίκων Θράκης.
Εκ της ερεύνης ουδεμία διαφορά προέκυψεν μεταξύ των Πομάκων και του λοιπού Ελληνικού πληθυσμού, τόσο ως προς τη συμμετοχή των γόνων, όσον και ως προς τη συχνότητα των τριώνατμοσφαιρινικών φαινοτύπων».
Τα παραπάνω στοιχεία ενισχύονται και σε μεγάλο βαθμό επιβεβαιώνονται κι από τα πορίσματα της διδακτορικής διατριβής του Ν.Ι Ξηροτύρη, Ιατρού, εγκεκριμένη από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, που περιλαμβάνει παρατηρήσεις που προέκυψαν από την έρευνα της κατανομής των συχνοτήτων των ομάδων του αίματος στους Πομάκους και από τη διερεύνηση ενδεχόμενης φυλετικής σχέσεως με τους γειτονικούς πληθυσμούς με αιματοληψίες από 1.030 κατοίκους πομακικών χωριών (από το 1/20 του συνόλου του πληθυσμού).
Τα συμπεράσματα
Τα συμπεράσματα της έρευνας αυτής συνδυασμένα και με διάφορα άλλα λαογραφικά και αρχαιολογικά ευρήματα πρόσφεραν τα εξής νέα δεδομένα:
- Οι Πομάκοι αποτελούν φυλετικά ενιαίο, απομονωμένο πληθυσμό που υπέστη ελαφρότατη επίδραση από φυλές μογγολικής προελεύσεως.
- Υπάρχει αιματολογική συγγένεια των Πομάκων με τους Έλληνες που φτάνει σε ποσοστό 50-70% για τον πληθυσμό των χωριών Σάτραι και Εχίνος.
- Οι Πομάκοι ως πληθυσμός απομονώθηκαν επί μακρό χρονικό διάστημα, υπέστησαν ορισμένες μικρομεταβολές στην κατανομή των συχνοτήτων των ομάδων αίματος, και διατήρησαν σχεδόν αναλλοίωτες τις αρχικές τους συχνότητες κατανομής των διαφόρων συστημάτων των ομάδων αίματος, ενώ η άποψη ότι είναι απόγονοι Κιργισιών αποίκων δεν είναι σωστή με βάση τη στατιστική σύγκριση των αποτελεσμάτων Πομάκων-Κιργισίων.
- Οι κάτοικοι της νοτίου Βουλγαρίας διαφέρουν από εκείνους της βορείου, που θεωρούνται απόγονοι αρχαίων θρακοελληνικών φύλων και δεν υπέστησαν αξιόλογες φυλετικές μεταλλαγές.
- Από τη σύγκριση των κατανομών των συχνοτήτων των ομάδων αίματος με τις αντίστοιχες που βρέθηκαν στους Βούλγαρους, Τούρκους, Σέρβους και Αλβανούς, πληθυσμούς του βαλκανικού χώρου που συμμετείχαν σε ορισμένες ιστορικές στιγμές με τους Πομάκους, προκύπτει ότι δεν υπάρχει πρακτικά οποιαδήποτε πιθανότητα συγγένειας με αυτούς και δεν έλαβε καμία άξια λόγου επιμειξία.
Ελληνικά και χριστιανικά έθιμα
Ακόμη, η ελληνική καταγωγή των Πομάκων αποδεικνύεται και από το γεγονός πως σε εκδηλώσεις της καθημερινής τους ζωής υπάρχει πλήθος χριστιανικών στοιχείων και στο λεξιλόγιό τους παρατηρούνται πολλές ελληνικές λέξεις.
Πράγματι, εκδηλώσεις όπως το σταύρωμα της ζύμης από τις νοικοκυρές αμέσως μετά το ζύμωμα, το σταύρωμα των παιδιών στις κούνιες, το έθιμο της βασιλόπιτας την πρωτοχρονιά, ονομασίες συνοικισμών, όπως τεοτόκα (=Θεοτόκος) στο πομακικό χωριό Ωραίον, είναι στοιχεία που οι Έλληνες ερευνητές στην προσπάθεια να εξηγήσουν την ύπαρξη τους στους Πομάκους, τα θεωρούν κατάλοιπα του ελληνορθόδοξου παρελθόντος τους.
Θα μπορούμε, λοιπόν, να πούμε ότι οι Πομάκοι ασφαλώς είναι απόγονοι των αρχαίων Θρακών, δηλαδή γηγενής πληθυσμός της περιοχής, που λόγω των ιστορικών συνθηκών εξισλαμίσθηκαν από τους Τούρκους πριν περίπου τρεισήμισι αιώνες και μιλούν μία μεικτή διάλεκτο όπου επικρατεί το σλαβοβουλγάρικο ιδίωμα και κάνει αισθητή την παρουσία του τόσο το τούρκικο, όσο και το ελληνικό στοιχείο.
Περισσότερα άρθρα από τον Κωνσταντίνο Βλάχο::
