Η ολιστική προσέγγιση του σχεδιασμού μιας ένοπλης σύγκρουσης δεν αποτελεί καινοτομία της σύγχρονης εποχής. Μια απλή ιστορική αναδρομή τόσο στην εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όσο και στην εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου, αλλά και πιο πρόσφατα σε εκείνη του Μεγάλου Ναπολέοντα είναι αρκετή για να αποδείξει την ακρίβεια των λόγων μας.
Η ολιστική προσέγγιση του επιχειρησιακού σχεδιασμού, στη σύγχρονη εποχή κατά την οποία στις δυτικές κοινωνίες ο ρόλος του πολίτη είναι σημαντικός, περιέχει μια σειρά εξειδικευμένων επιχειρησιακών δεδομένων που πολλές φορές εκεί κρύβονται δεδομένα επιχειρησιακής αξίας.
Οι ανοιχτές κοινωνίες της δύσης, με τον πλέον σημαντικό παράγοντα της πολυπολιτισμικότητας (multicultural) και του πολυπρισματικού (multiperspectivity) τρόπου λήψης αποφάσεων, διαθέτουν μια σειρά “εργαλείων” που επηρεάζουν την επιχειρησιακή σχεδίαση των ενόπλων συρράξεων.
Η χρήση, η έκταση και ο στρατηγικός ρόλος των ΜΜΕ και των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ), έχουν διαφοροποιήσει τον τρόπο επικοινωνίας αλλά και τις επιρροές που έχει αυτός σε μια κοινωνία. Ο τομέας της Άμυνας και της Ασφάλειας, επηρεάζεται σημαντικά αλλά και επηρεάζει τόσο τις κοινωνίες εν γένει όσο και κοινωνικές, οικονομικές, θρησκευτικές ή επαγγελματικές ομάδες, ανάλογα με την “επένδυση” που κάνει μια κοινωνία επάνω τους.
Η Ελληνική κοινωνία για παράδειγμα, που επενδύει το σημαντικότερο κομμάτι του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της στους τομείς αυτούς, αλληλεπιδρά και πολλές φορές καθορίζει την πορεία της αναλογικά με τις εξελίξεις στους τομείς αυτούς.
Εκεί έρχεται να πάρει ρόλο η βιομηχανία των ΜΜΕ και ΜΚΔ η οποία είτε καθοδηγείται είτε παρεμβαίνει στην ενημέρωση για την Άμυνα και την Ασφάλεια με τρόπο που πολλές φορές ανατρέπει ή επιβάλλει αποφάσεις στην πολιτική και στρατιωτική – αστυνομική ηγεσία.
Εκείνο το δεδομένο που διαφοροποιεί την κατάσταση είναι το κατά πόσο οι παρεμβάσεις αυτές είναι σχεδιασμένες προκειμένου να επιτύχουν συγκεκριμένους στόχους. Εκεί ακριβώς βρίσκεται και το “κλειδί” της αποτελεσματικότητας των παρεμβάσεων αλλά και της επιβολής κανόνων πολιτικής και στρατηγικής.
Η αδυναμία, λόγω κόστους και έλλειψης γνώσεων, να εκφραστεί η στρατιωτική και αστυνομική ηγεσία μέσα από τα ΜΜΕ και τα ΜΚΔ, αφήνει ελεύθερο χώρο σε φορείς που δρουν είτε ανατρεπτικά στο ρόλο των Ενόπλων Δυνάμεων και Σωμάτων Ασφαλείας, είτε “συμπληρωματικά” αλλά χωρίς κανόνες.
Αν εδώ συνεκτιμήσουμε και την ημιμάθεια ή έλλειψη επαρκούς εκπαίδευσης του δημοσιογραφικού κλάδου, τότε η κατάσταση γίνεται χαώδης.
Η εμπειρία των Ιμίων αλλά και η συνολική αντιμετώπιση από το κράτος (όχι την εκάστοτε κυβέρνηση) κρίσεων με προφανή στρατιωτικό ή αστυνομικό (με την ευρεία έννοια του όρου) περιεχόμενο, έχει καταδείξει το κενό στο συνολικό σχεδιασμό (comprehensive planning) της διαχείρισης των ΜΜΕ και ΜΚΔ. Εκεί ακριβώς είναι και το σημείο που “χάνεται” η αξία του επιχειρησιακού σχεδιασμού, αφού η απήχηση μιας διαχείρισης ενός κρίσιμου ζητήματος Ασφάλειας ή Άμυνας στην κοινωνία δε γίνεται με όρους συστηματικής επιχείρησης.
Οι επιχειρήσεις ΜΜΕ και ΜΚΔ αποτελούν σημαντικότατο παράγοντα στον επιχειρησιακό σχεδιασμό σε φορείς όπως το ΝΑΤΟ, ή ακόμα πιο πολύ σε οργανισμούς του Αραβικού (Περσικού) Κόλπου, σε μεγάλες χώρες (ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο) και σε μικρότερες χώρες όπως το Ισραήλ και ο Λίβανος. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ακόμα κι αν η Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση αποτελεί στόχο, δεν είναι σε θέση να έχει ξεκάθαρο επιχειρησιακό σχεδιασμό και για το λόγο αυτό δεν διαθέτει μέσα και τρόπους να διαχειριστεί συστηματικά, μεθοδολογικά και κυρίως αποτελεσματικά τα ΜΜΕ και τα ΜΚΔ.
Η χρήση των ψευδών ειδήσεων (fake news) καθώς και ο τρόπος παρουσίασης μιας είδησης είναι οι πλέον συνηθισμένες επιχειρήσεις ΜΜΕ και ΜΚΔ. Από κει και πέρα υπάρχουν οι διαμορφωτές κοινής γνώμης (influencers), οι αναλυτές και διαμορφωτές απόψεων και διαλόγων, οι συστηματικοί χρήστες εργαλείων επιρροής των ΜΚΔ, οι γεννήτριες ειδήσεων και διαμόρφωσης “επιχειρησιακού” περιβάλλοντος ΜΜΕ και ΜΚΔ καθώς και οι συντονιστές και υπολογιστές επιχειρησιακής απήχησης ειδήσεων, σχολίων, απόψεων και ψευδών ειδήσεων.
Οι επιχειρήσεις ΜΜΕ και ΜΚΔ δεν χρήζουν βαθιάς ανάλυσης και πολλαπλής ανάπτυξης. Η παγίδα στην οποία πέφτουν πολλοί επιχειρησιακοί αναλυτές είναι πως το εκάστοτε κοινό αποτελεί υποκείμενο έρευνας ή ακόμα περισσότερο αντικείμενο – εργαλείο επιρροής.
Τα χαρακτηριστικά του εκάστοτε κοινού στο οποίο απευθύνεται μια επιχείρηση ΜΜΕ ή ΜΚΔ, είναι συγκεκριμένα και σαφώς καθορισμένα από μια σειρά παραγόντων, συνθηκών και ουσιωδών χρονικών δεδομένων. Συνεπώς, αυτά είναι και τα δεδομένα στα οποία μια επιχείρηση ΜΜΕ – ΜΚΔ οφείλει να βασιστεί. Εκεί που απαιτείται μεγάλη προσοχή αλλά κι εξαιρετική λεπτομέρεια είναι η στοχοθεσία και ο έλεγχος της αποτελεσματικότητας μιας τέτοιας επιχείρησης.
Σε πάρα πολλές ασκήσεις τόσο του ΝΑΤΟ όσο και άλλων φορέων, είναι προφανής η στόχευση καθώς και η συμμετοχή (contribution) των επιχειρήσεων ΜΜΕ και ΜΚΔ στην επίτευξη ενός αντικειμενικού σκοπού μιας συγκροτημένης επιχείρησης σε επίπεδο στρατηγικό ή επιχειρησιακό. Ακόμα όμως και σε τακτικό επίπεδο είναι μείζονος σημασίας μια τέτοια επιχείρηση, ειδικά όταν φίλιες δυνάμεις επιχειρούν σε εχθρικό έδαφος ή αντίστροφα.
Η σημασία των επιχειρήσεων ΜΜΕ και ΜΚΔ στον επιχειρησιακό σχεδιασμό αποτελεί σήμερα δεδομένο κι όχι αντικείμενο έρευνας ή συζήτησης. Η ανάπτυξη Γραφείων Τύπου με γνώση, άποψη και σαφείς επιχειρησιακούς – στρατηγικούς στόχους από φορείς όπως οι Ένοπλες Δυνάμεις και τα Σώματα Ασφαλείας σε ένα κράτος όπως η Ελλάδα, αποτελεί προστιθέμενη αξία και πολλαπλασιαστή ισχύος επιχειρήσεων.
