Η Εθνική Φρουρά προσλαμβάνει πρώτη φορά γυναίκες στρατιώτες: διαστάσεις και προβληματισμοί

Το συγκεκριμένο άρθρο για την Εθνική Φρουρά αποτελεί σύνοψη μελέτης που διεξήγαγε ο Δρ. Στρατής Ανδρέας Ευθυμίου με το Κυπριακό Κέντρο Στρατηγικών Μελετών.

*του Δρ. Στρατή Ανδρέα Ευθυμίου

Στα τέλη Νοεμβρίου οι πρώτες γυναίκες συμβασιούχοι οπλίτες (ΣΥΟΠ) τελειώνουν την εκπαίδευσή τους και αναλάβουν καθήκοντα στην Κυπριακή Εθνική Φρουρά. Η Εθνική Φρουρά προσέλαβε πρώτη φορά γυναίκες ΣΥΟΠ και έπειτα από την πρώτη εισδοχή, της 4η Οκτωβρίου 2017, οι γυναίκες αποτελούν το 10% των ΣΥΟΠ. Ωστόσο, έχουν ληφθεί υπόψη οι πολλές δυσκολίες ένταξης γυναικών στον στρατό;

Στην Ευρώπη, από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι περισσότερες χώρες έχουν σταδιακά επιτρέψει στις γυναίκες να συμμετέχουν σε στρατιωτικές δραστηριότητες, αλλά μόνο σε όσες δεν περιλαμβάνουν άμεση επίθεση εναντίον του «εχθρού».

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η εμπειρία του αμερικανικού στρατού με τα δύο φύλα μετράει κάποιες εκατοντάδες χρόνια. Οι γυναίκες υπηρετούσαν ήδη από τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας, απέκτησαν όμως επίσημο «status» μόνο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η αργή διαδικασία ολοκλήρωσης έχει επιταχυνθεί την τελευταία τεσσαρακονταετία (Planiol A., April 2016), αν και παρουσίασε πολλά προβλήματα στον θεσμό, αλλά και στις ίδιες τις γυναίκες. Τον Δεκέμβριο 2015, ο A. Carter, υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, ανακοίνωσε ότι όλες οι στρατιωτικές θέσεις θα είναι διαθέσιμες ανεξαρτήτως φύλου.

Ωστόσο, στην περίπτωση της κυπριακής Εθνικής Φρουράς, η «πρόσληψη γυναικών οπλιτών, στην παρούσα φάση, θα περιπλέξει περαιτέρω την ήδη προβληματική κατάσταση που έχει δημιουργηθεί»(Cyprus Centre for Strategic Studies, 2017).

Συγχρόνως, η μείωση της θητείας, που έχει γίνει «χωρίς την εκ των προτέρων εξασφάλιση των αναγκαίων εξισορροπητικών ρυθμίσεων σε ανθρώπινο δυναμικό», (IBID) και η πρόσληψη ΣΥΟΠ οξύνουν τις χρόνιες παθογένειες του θεσμού (Αριστοτέλους, A. 2017; Efthymiou, S. 2017). Πέρσι κρίθηκε λανθασμένα από την κυβέρνηση ότι χρειάζονται μόνο 3.000 ΣΥΟΠ αντί 6000 (βλ. περαιτέρω Αριστοτέλους, A. 2017; Αριστοτέλους, A. 2016). Μάλιστα, το 1/5 των ΣΥΟΠ. παραιτήθηκε πολύ γρήγορα (το 14% δεν υπέγραψε καν το συμβόλαιο που του δόθηκε), ο αριθμός των επιλαχόντων συρρικνώθηκε και, έτσι, δημιουργήθηκε νέος κατάλογος υποψηφίων (Καλατζής, Μ. 2017A). Ήδη από τον Φεβρουάριο 2017, οι ΣΥΟΠ διαμαρτυρήθηκαν επίσημα για τις πραγματικές συνθήκες εργασίας.

Έτσι, τώρα προκηρύσσεται η πρόσληψη και γυναικών, προκειμένου ο κατ’ επίφαση σεβασμός της ισότητας των φύλων να συγκαλύψει τα πολλαπλά προβλήματα που προέκυψαν από την περσινή πρόσληψη. Ποιο θα είναι όμως το αποτέλεσμα της πρόσληψης γυναικών για τον στρατό, κυρίως ως προς την αποδοτικότητα του στρατεύματος, και ποιες οι συνέπειες για τις γυναίκες αυτές;

Η εισδοχή γυναικών είναι ένα δύσκολο και ευαίσθητο θέμα. Η αλήθεια είναι ότι ο στρατός ως θεσμός έχει αρσενική ποιότητα, από τον οποίο οι γυναίκες έχουν κατά κύριο λόγο αποκλειστεί (Cock, 1989; Winslow, 2010). Καίρια προβλήματα που έχουν προκύψει διεθνώς:

(1) Η βαθιά διάκριση σε βάρος των γυναικών στον στρατιωτικό χώρο εργασίας (Miller, 1998; Rogan, 1981).
(2) Ο φόβος αλλαγής της συμπεριφοράς των ανδρών στρατιωτών σε κατάσταση πολέμου· λόγω της πατριαρχικής κουλτούρας ενδέχεται να υπερασπιστούν τις γυναίκες παρά να πολεμήσουν (Parker, K., 2012).
(3) Η ανάθεση περιορισμένων καθηκόντων στις γυναίκες τις καθιστά στρατιώτες δεύτερης κατηγορίας (Carreiras, 2013). Αυτό το θέμα έχει απασχολήσει ιδιαίτερα εξελιγμένους στρατούς, όπως των Η.Π.Α. και της Μ. Βρετανίας (Kamarck K., 2016; Planiol A., 2016; Ellen B., 2014).
(4) Η σεξουαλική βία σε βάρος των γυναικών από τους άνδρες συναδέλφους τους έχει προκαλέσει αξιοσημείωτο αριθμό βιασμών, αλλά και εσωτερικά προβλήματα στον θεσμό του στρατού (Seattletimes, 1990).

Στην Εθνική Φρουρά πιθανότατα θα παρουσιαστούν περαιτέρω προβλήματα λόγω του ότι:

1. Σε μεταπολεμικές συνθήκες, όπως της Κύπρου, ο στρατός επιβάλλεται να είναι έτοιμος επιχειρησιακά ασκώντας μεγαλύτερη πίεση στις εσωτερικές δυναμικές του στρατεύματος. Δεδομένης δε της πίεσης που ασκείται στην πολιτική και τη φυσική ηγεσία του στρατού μιας διαιρεμένης χώρας, πρέπει να συνυπολογιστεί η επιπρόσθετη δυσκολία λειτουργίας του θεσμού με τη διεύρυνση του ανθρώπινου δυναμικού, ανδρών και τώρα πια γυναικών ΣΥΟΠ.
2. Στο μεταπολεμικό πλαίσιο, η Εθνική Φρουρά αναπτύχθηκε ως ένας ιδιαίτερα ανδρικός και ανδροκρατούμενος στρατός (Efthymiou, 2016; 2014; 2011), γεγονός που εκθέτει τις γυναίκες στα προβλήματα της πατριαρχικής κουλτούρας του στρατού.
3. Η Εθνική Φρουρά έχει αντιμετωπίσει στο παρελθόν ιδιαιτέρα ανεπαρκώς το θέμα της ένταξης των γυναικών (υπ)αξιωματικών στην Εθνική Φρουρά αναθέτοντάς τους, τελικά, γραμματειακές και διοικητικές θέσεις.
4. Η Εθνική Φρουρά έχει υποστεί σημαντική φθορά τα τελευταία χρόνια.
5. Η πολιτική της μείωσης της θητείας / πρόσληψης επαγγελματιών έγινε με ιδιαίτερο αντιεπαγγελματισμό (Αριστοτέλους, A. 2016; 2016a; 2016b; Efthymiou 2017).

Συμπεράσματα 

Υπό διαφορετικές συνθήκες θα μπορούσε όντως η πολιτική εισδοχής γυναικών να ενισχύσει τον θεσμό των ΣΥΟΠ. Για να συμβεί αυτό όμως, θα έπρεπε να έχει γίνει προσπάθεια πρώτα: να βελτιωθεί η πολιτική πρόσληψης ΣΥΟΠ, να βελτιωθεί η κατάσταση με τις γυναίκες (υπ)αξιωματικούς, να υπολογιστούν τα διεθνή σοβαρά προβλήματα ένταξης γυναικών στον στρατό. Η εφαρμογή δηλαδή εκμοντερνιστικών μέτρων στον στρατό απαιτεί μακροπρόθεσμο και σοβαρό προγραμματισμό. Οι ευκαιριακοί χειρισμοί τόσο σοβαρών ζητημάτων μαρτυρούν τον μικροπολιτικό σχεδιασμό της πρόσληψης γυναικών στον στρατό.

(Summary) Σύνοψη δημοσίευσηs μελέτης του Κυπριακού Κέντροu Στρατηγικών Μελετών

Δρ. Στρατής Ανδρέας Ευθυμίου

Βιβλιογραφία

• Αριστοτέλους, Ά. (2017). Οι πραγματικότητες στην άμυνα και οι δηλώσεις του Προέδρου. Strategy-cy.com. http://strategy-cy.com/ccss/index.php/el/articles-gr/item/344-e-pragmatikotites-stin-amyna-ke-e-diloseis-tou-proedrou[Τελευταία προσπέλαση 7 Σεπτεμβρίου 2017].
• Αριστοτέλους, A. (2016) Αριστοτέλους: Οι 3.000 ΣΥΟΠ ουδόλως καλύπτουν το κενό στην Ε.Φ. από μειώσεις σε θητεία και ανθρώπινο δυναμικό. http://strategy-cy.com/ccss/index.php/el/articles-gr/item/304-oe-3000-syop-oudolos-kalyptoun-to-keno- stin-ethiniki-froura-apo-miosis-se-thitia-ke-anthropino-dynamiko (Τελευταία προσπέλαση 1 Φεβρουαρίου 2017).
• Αριστοτέλους, A. (2016a) Στρατιωτική Θητεία και Πραγματικότητες: Ελλάδα, Τουρκία, Κύπρος (MilitaryService: Greece, TurkeyandCyprus). http://strategy-cy.com/ccss/index.php/el/anaysis-gr/item/156-stratiotiki-thitia-ke-pragmatikotites-ellada-tourkia-kypros (Τελευταία προσπέλαση 1 Φεβρουαρίου 2017).
• Αριστοτέλους, A. (2016b) Μείωση της θητείας στην Κύπρο: Επιπτώσεις-Επιλογές. http://strategy-cy.com/ccss/index.php/el/surveys-gr/item/300-meiosi-tis-thitias-stin-kypro- epiptoseis-epiloges (Τελευταία προσπέλαση 1 Φεβρουαρίου 2017).
  Carreiras, H., 2013. Gender and the Military: Women in the Armed Forces of Western Democracies. New York: Routledge.
• Cbsnews.com. (2011). GAO: sexual harassment in the military underreported. https://www.cbsnews.com/news/gao-sexual-harassment-in-the-military-underreported/ [Τελευταία προσπέλαση 25 Αυγούστου. 2017].
• Cock, J., 1989. Keeping the Fires Burning: Militarisation and the Politics of Gender in South Africa. Review of African Political Economy, 16 (45-46): 50–64.
• Cyprus Centre for Strategic Studies (2017). Οι στρατιωτικές δυνάμεις στην Κύπρο 2017/ The Military Forces in Cyprus 2017. Η ετήσια έκθεση του Κυπριακού Κέντρου Στρατηγικών Μελετών. Cyprus: Cyprus Centre for Strategic Studies. http://strategy-cy.com/ccss/index.php/el/surveys-gr/item/331-oi-stratiotikes-dynameis-stin-kypro-2017-the-military-forces-in-cyprus-2017 [Τελευταία προσπέλαση 26 Αυγούστου. 2017].
• Efthymiou, S. 2011. Masculinity and Institutional Identity in South Cyprus – the case I do not forget, Networking Knowledge: Journal of the MeCCSA PGN, 4(1).
• Efthymiou, S. (2014). Nationalism, Militarism and Masculinity in Post 2003 Cyprus. Διδακτ. διατρ. University of Sussex.
• Efthymiou, S. 2016. The development of the ideology of Defence: militarism in Post-war Cyprus. Defence Studies. 16 (4): 408-426.
• Efthymiou, S. (2017) The Unprofesional Professionalisation of the Cyprus National Guard. Cyprus: Cyprus Centre for Strategic Studies. http://strategy-cy.com/ccss/index.php/el/articles-gr/item/330-the-unprofessional- professionalisation-of-the-national-guard
• Efthymiou, S. (2017B). Μείωση θητείας ή κοροϊδία; (in eng. Reduction of Military Service or are they fooling us?). Πολίτης. https://www.linkedin.com/in/stratisandreasefthymiou/recent-activity/posts/
• Ellen, B. (2014). Women in the British army fighting on the front line? Wrong move, Mr Hammond. Τhe Guardian. https://www.theguardian.com/commentisfree/2014/may/10/women-british-army-fighting-front-line-hammond-combat-sexist [Τελευταία προσπέλαση 25 Αυγούστου. 2017].
• Καλατζής, M. (2017). Μένουν στην Εθνική Φρουρά οι ΣΥΟΠ. Πολίτης http://politis.com.cy/article/menoun-stin-ethniki-froura-i-siop [Τελευταία προσπέλαση 31 Αυγούστου. 2017].
• Καλατζής, Μ. (2017A). Νέοι ΣΥΟΠ από τον Μάιο – Mέχρι τον Απρίλη η αξιολόγηση των αποχωρήσεων. Πολίτης. https://politis.com.cy/article/nei-siop-apo-ton-maio—mechri-ton-aprili-i-axiologisi-ton-apochoriseon [Τελευταία προσπέλαση 3 Σεπτεμβρίου. 2017].
• Kamarck, K. (2016). Women in Combat: Issues for Congress. https://fas.org/sgp/crs/natsec/R42075.pdf [Τελευταία προσπέλαση 26 Αυγούστου 2017].
• Κυπριανού, Ν. (2016). Οριστικό «όχι» από 400 οπλίτες – Προσκλητήριο για επιλαχόντες. Archive.philenews.com. http://archive.philenews.com/el-gr/koinonia-eidiseis/160/336955/oristiko-ochi-apo-400-oplites-prosklitirio-gia-epilachontes [Τελευταία προσπέλαση 3 Σεπτεμβρίου. 2017].
• Miller, L. L., 1998. Feminism and the Exclusion of Army Women from Combat. Gender Issues, 16(3): 33–64.
• Parker, K. (2012). Women in combat will put men at greater risk. Washington Post. Available at: https://www.washingtonpost.com/opinions/women-in-combat-put-men-at-risk/2015/12/11/f0e00768-a04b-11e5-4-708fe33e3288_story.html?utm_term=.57dec5fa4410 [Τελευταία προσπέλαση 26 Αυγούστου. 2017].
• Lieutenant Colonel Planiol A., April 2016, “The integration of women in the US military”, Études de l’IRSEM 43 http://www.defense.gouv.fr/content/download/461407/7323556/file/Etude_IRSEM_n43_En.pdf [Τελευταία προσπέλαση 26 Αυγούστου. 2017].
• Rogan, H., 1981. Mixed Company: Women in the Modern Army. New York: Putnam.
  Seattletimes.nwsource.com. (1990). Business | 6% Of Women In The Military Are Pressured For Sexual Favors, Survey Shows | Seattle Times Newspaper. http://community.seattletimes.nwsource.com/archive/?date=19900912&slug=1092701 [Τελευταία προσπέλαση 25 Αυγούστου. 2017].
• Sigmalive (2017). Επιστολή ΣΥΟΠ προς ΥΠΑΜ: Παράπονα για αριθμό υπηρεσιών | News. Sigmalive.com. http://www.sigmalive.com/news/local/405305/epistoli-syop-pros-ypam-parapona-gia-arithmo-ypiresion [Τελευταία προσπέλαση 3 Σεπτεμβρίου 2017].