Η γερμανική θερινή επίθεση του 1942 στόχευσε σε δύο στόχους, δεν πέτυχε κανέναν και αποτέλεσε σημείο καμπής στην εξέλιξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ενώ οι γερμανικές επιθέσεις του θέρους του 1941, Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα, και του θέρους του 1943, μάχη του Κουρσκ, είναι γνωστές και αναφέρονται συχνά, η γερμανική επίθεση του θέρους του 1942 βρίσκεται, σχετικά, στην αφάνεια.
Στις 5 Απριλίου 1942 ο Χίτλερ εξέδωσε την Οδηγία Νο 41 με την οποία καθόριζε την πετρελαιοφόρα περιοχή του Καυκάσου ως τον σκοπό της θερινής επίθεσης για το 1942. Η γερμανική επιχείρηση «Fall Blau» (Επιχείρηση Κυανή) θα είχε τέσσερα στάδια. Στο πρώτο και στο δεύτερο (Blau I & II) θα καταστρέφονταν οι σοβιετικές δυνάμεις που κρατούσαν τη νότια πλευρά του Ανατολικού Μετώπου. Στο τρίτο στάδιο (Blau III) θα εξασφαλίζονταν το Στάλινγκραντ και στο τέταρτο στάδιο (Blau IV) θα καταλαμβάνονταν ο Καύκασος.
Παράλληλα οι Γερμανοί εκπόνησαν ένα παραπλανητικό σχέδιο, την Επιχείρηση «Κρεμλίνο», με σκοπό να πείσουν τους Ρώσους ότι θα επιτίθονταν στη Μόσχα.
Η Δεύτερη Μάχη του Χάρκοβο
Όμως, στις 12 Μαΐου, έξι μέρες πριν χτυπήσουν οι Γερμανοί, οι Σοβιετικοί τους πρόλαβαν και επιτέθηκαν από το Ίζιουμ βόρεια και νότια από το Χάρκοβο με σκοπό να αποκόψουν τη γερμανική εξέχουσα.
Η σοβιετική επίθεση είχε καλά αποτελέσματα και γνώρισε επιτυχία στην αρχή όμως οι δυνάμεις που είχαν συγκεντρώσει οι Γερμανοί για την επίθεση τους ήταν στην κατάλληλη θέση για να βρεθούν στα νώτα και να αποκόψουν τις σοβιετικές δυνάμεις.
Έτσι, στις δέκα μέρες της γερμανικής αντεπίθεσης, που έμεινε γνωστή ως «Δεύτερη Μάχη του Χάρκοβο», οι Σοβιετικοί έχασαν 240.000 άντρες, 1.200 άρματα μάχης και 2.600 πυροβόλα.
Η γερμανική επίθεση ξεκινά
Στις 28 Ιουνίου η γερμανική επίθεση ξεκίνησε. Οι Γερμανοί προελαύνουν αλλά αυτή τη φορά οι σοβιετικές στρατιές αποφεύγουν να κυκλωθούν. Έτσι ενώ τα εδαφικά κέρδη είναι μεγάλα ο αριθμός των σοβιετικών δυνάμεων που αιχμαλωτίζονται ή καταστρέφονται είναι μικρός.
Στην Κριμαία, που αποτελεί ουσιαστικά ξεχωριστό θέατρο επιχειρήσεων, στις 3 Ιουλίου, η 11η Στρατιά του Μάνσταϊν καταφέρνει να καταλάβει τη Σεβαστούπολη.
Στις 6 Ιουλίου οι Γερμανοί μπαίνουν στο Βορονέζ όμως ο Χίτλερ δεν είναι ικανοποιημένος με την πρόοδο και ο διοικητής της Ομάδας Στρατιών Νότου απομακρύνεται. Η ίδια η Ομάδα Στρατιών Νότου διαχωρίστηκε σε δύο μικρότερες την Ομάδα Στρατιών Β και την Ομάδα Στρατιών Α.
Η Ομάδα Στρατιών Β θα κατευθύνονταν προς το Στάλινγκραντ και η Ομάδα Στρατιών Α προς το Ροστόβ και στη συνέχεια προς τον Καύκασο.
Η μοιραία απόφαση
Ο Χίτλερ πήρε θάρρος από τη μέχρι τότε επιτυχία και θεώρησε ότι ο δρόμος προς το Στάλινγκραντ ήταν ανοιχτός, γι΄ αυτό στις 16 Ιουλίου εξέτρεψε την 4η Τεθωρακισμένη Στρατιά από την πορεία της και την έστειλε νοτιότερα για να ενισχύσει την Ομάδα Στρατιών Α.
Αυτό πιθανότατα είχε βαριές συνέπειες γιατί η 6η Στρατιά δεν είχε την ταχύτητα και τη βοήθεια της 4ης Τεθωρακισμένης ώστε να φτάσει έγκαιρα στο Στάλινγκραντ πριν οργανωθεί η άμυνα της πόλης. Η δε αλλαγή πορείας της 4ης Τεθωρακισμένης προκάλεσε επιπλέον καθυστερήσεις γιατί έπρεπε να περάσει μέσα από τις γραμμές της 6ης Στρατιάς.
Επιπλέον τα τέσσερα στάδια που προβλέπονταν στο αρχικό σχέδιο τώρα πια εγκαταλείπονταν καθώς τώρα το Στάλινγκραντ και ο Καύκασος θα επιδιώκονταν ταυτόχρονα.
Αργότερα και μετά από παρέμβαση του αρχηγού του γερμανικού επιτελείου στρατού ο Χίτλερ ξανασκέφτηκε το ζήτημα και διέταξε την 4η Τεθωρακισμένη να κατευθυνθεί και πάλι προς το Στάλινγκραντ, όμως πολύτιμος χρόνος είχε χαθεί και μία τεθωρακισμένη στρατιά πηγαινοέρχονταν άσκοπα για μέρες μπρος – πίσω στη νότια Ρωσία.
Η 6η Στρατιά έφτασε στα περίχωρα του Στάλινγκραντ στις 23 Αυγούστου. Από την άλλη πλευρά η Ομάδα Στρατιών Α πέρασε το Ροστόβ στις 27 Ιουλίου και συνέχισε στον Καύκασο.
Οι ελπίδες του Χίτλερ για μια γρήγορη νίκη στη νότια Ρωσία διαψεύστηκαν. Τόσο το Στάλινγκραντ όσο και ο Καύκασος κατάπιναν αχόρταγα τις γερμανικές δυνάμεις με αποτέλεσμα η φύλαξη των πλευρών της 6ης Στρατιάς να ανατεθεί σε χαμηλότερης ποιότητας ρουμανικές, ιταλικές και ουγγρικές δυνάμεις, γεγονός που αποτέλεσε και την αχίλλειο πτέρνα της.
