Σαν σήμερα 13 Αυγούστου 1940, αρχίζει η μάχη της Αγγλίας, κατά την οποία η γερμανική Luftwaffe εξαπολύει σειρά αεροπορικών επιθέσεων κατά της Μ. Βρετανίας.
Γράφει ο Αναστάσιος Μητρόπουλος, Συνταγματάρχης ε.α.
Με τον όρο μάχη της Αγγλίας είναι γνωστή η προσπάθεια της αεροπορίας της Ναζιστικής Γερμανίας (Luftwaffe) να καταβάλει τις βρετανικές αεροπορικές δυνάμεις (RAF) για να μπορέσει να πραγματοποιηθεί η “Επιχείρηση Θαλάσσιος Λέων” (Seelöwe), που προέβλεπε την απόβαση των Γερμανικών δυνάμεων στα Βρετανικά νησιά.
Ιστορικό υπόβαθρο
Στις 25 Ιουνίου του 1940 η Γαλλία υπέγραψε ανακωχή με την Γερμανία και το μεγαλύτερο τμήμα της (το βόρειο) περιήλθε υπό γερμανική κατοχή.
Ο Χίτλερ, έχοντας πλέον υποτάξει ολόκληρη την κεντρική Ευρώπη, είναι απερίσπαστος για να επιπέσει κατά της μόνης χώρας που εξακολουθούσε να αντιτάσσεται στις επεκτατικές του βλέψεις, την Βρετανία.
Οι εμπόλεμοι:
Γερμανία :
Η μάχη της Αγγλίας είναι, ιστορικά, η πρώτη μάχη μεταξύ αμιγώς αεροπορικών δυνάμεων.
Η Λουφτβάφε είναι θεωρητικά, πολύ πιο ισχυρή, σε αριθμό αεροσκαφών, από την αντίπαλό της. Διαθέτει για τη Μάχη της Αγγλίας, 2.660 αεροσκάφη παντός τύπου:
- 1015 βομβαρδιστικά οριζόντιας ρίψης των τύπων Dornier Do-17, Do-172 και Do-215, Henkel He-111 και Junkers Ju- 88
- 346 βομβαρδιστικά κάθετης εφόρμησης Junkers Ju-87 (τα επονομαζόμενα “Στούκας“)
- 903 καταδιωκτικά Messerschmitt Bf109
- 375 μαχητικά Messerschmitt Bf110
Αγγλία:
Η Διοίκηση Καταδίωξης της RAF διαθέτει περίπου 700 αεροσκάφη, διπλάσιο αριθμό από αυτόν που υπολογίζουν οι Γερμανοί κατά την έναρξη της Μάχης της Αγγλίας. Oi κύριοι τύποι των βρετανικών αεροσκαφών είναι τα Hurricane και τα Spitfire.
Οι Γερμανοί αγνοούν το βασικό αμυντικό όπλο των Βρετανών, το σύστημα έγκαιρης επισήμανσης των αεροσκαφών τους με τη βοήθεια του συστήματος που αρχικά ονομάστηκε RDF (Radio Detection Finding, Ραδιοεντοπισμός) και, αργότερα, μετονομάστηκε σε Ραντάρ. Χάρη στο ραντάρ, που, το 1940, η Βρετανία είναι η μόνη χώρα στον κόσμο που το διαθέτει, οι Βρετανοί μπορούν να ανιχνεύουν την τακτική των αντιπάλων και να αναπτύσσουν κατάλληλα τις δυνάμεις τους για την αντιμετώπισή τους.
Μια ακόμη, ζωτικής σημασίας για την έκβαση της Μάχης και την Διοίκηση Καταδίωξης υπηρεσία ήταν αυτή της αναγνώρισης εχθρικών ή φίλιων αεροσκαφών. Η περισσότερο χρησιμοποιούμενη μέθοδος επονομάσθηκε IFF (από τα αρχικά των λέξεων “Identification Friend or Foe”, καθορισμός φίλιου ή εχθρικού (αεροσκάφους)) και βασιζόταν σε μια συσκευή, που την έφεραν μόνο τα βρετανικά αεροσκάφη: Η συσκευή αυτή δεχόταν σήμα από μια αντίστοιχη επίγεια και το επανεξέπεμπε πολύ πιο ισχυρό. Έτσι, η επίγεια δύναμη αναγνώρισης μπορούσε να αναγνωρίσει, από την ισχύ του λαμβανόμενου σήματος, τα φίλια αεροσκάφη.
Οι αερομαχίες
Στις 13 Αυγούστου οι Γερμανοί επιτίθενται με τρεις σχηματισμούς σκαφών. Στόχοι τους οι εγκαταστάσεις των αεροδρομίων του Κεντ, του Χόκιντζ και του Μάνστον και το Φάρνμπορο στο οποίο υπάρχουν σημαντικές αεροναυτικές εγκαταστάσεις. Η RAF υπερασπίζει αποτελεσματικά τον εθνικό εναέριο χώρο της: Οι ζημιές στα αεροδρόμια είναι τόσο μικρές, που όλα επισκευάζονται πριν περάσουν 10 ώρες. Οι εγκαταστάσεις στο Φάρνμπορο δεν πλήττονται καθόλου και η Λουφτβάφε χάνει 45 εν όλω αεροσκάφη έναντι 13 των Βρετανών (διασώζονται, όμως, έξι από τους πιλότους). Διαπιστώνεται για πρώτη φορά η αναποτελεσματικότητα των Στούκας απέναντι σε ισχυρά καταδιωκτικά, ενώ η αεράμυνα δεν χάνει την ψυχραιμία της και τα αντιαεροπορικά πυρά είναι και πυκνά και εύστοχα.
Στις 15 Αυγούστου επιτίθεται για πρώτη ο αεροπορικός Στόλος της Νορβηγίας. Τα βομβαρδιστικά δεν καταφέρνουν καν να πλησιάσουν την αγγλική ακτή: Ρίχνουν τις βόμβες τους στη θάλασσα και τρυπώνουν στα σύννεφα για να διαφύγουν. Ανεξήγητο παραμένει για τους Γερμανούς το γεγονός της έγκαιρης επισήμανσής τους και της συγκεντρωτικότητας της βρετανικής αεροπορίας (εξακολουθούν να αγνοούν την ύπαρξη του ραντάρ).
Στις 16 Αυγούστου η Λουφτβάφφε επαναλαμβάνει με μικρότερη σφοδρότητα τις επιθέσεις της
Στις 18 Αυγούστου βομβαρδίζει τα αεροδρόμια στο Κένλεϊ , στο Κρόιντον , στο Γουέστ Μάλλινγκ και στο Μπίγκιν Χιλ . Το Κένλεϊ υφίσταται πολύ σοβαρές ζημιές, αλλά οι γερμανικές απώλειες σε “στούκας” είναι τόσο βαρειές, που αναγκάζουν την γερμανική ηγεσία να τα αποσύρει ολοσχερώς από τις επικείμενες επιδρομές.
Στις 24 Αυγούστου οι Γερμανοί επανέρχονται με νέα τακτική: Συγκεντρώνουν το πυρ τους σε προκεχωρημένα αεροδρόμια, πολλά από τα οποία υφίστανται ζημιές.
Στις 30 και 31 Αυγούστου συνεχίζονται οι επιθέσεις σε πολλά αεροδρόμια τα οποία αχρηστεύονται προσωρινά. Οι βρετανικές απώλειες σε αεροσκάφη και έμψυχο υλικό έχουν αρχίσει να φθάνουν σε ανησυχητικά επίπεδα.
Από τις 7 Σεπτεμβρίου οι Γερμανοί διαπράττουν το μοιραίο σφάλμα: Αλλάζουν τακτική, εγκαταλείποντας τα αεροδρόμια. Στόχος τους, αυτή τη φορά, είναι η ίδια η βρετανική πρωτεύουσα, το Λονδίνο. Στόχος αρκετά μακριά από την ακτή, επιτρέπει την έγκαιρη επισήμανση των επιτιθέμενων και δίνει αρκετό χρόνο στα βρετανικά καταδιωκτικά για την αντιμετώπισή τους. Το σφάλμα αυτό είναι μοιραίο και ήταν από μόνο του αρκετό για να επηρεάσει αποφασιστικά την τελική έκβαση της μάχης.
Τα γερμανικά βομβαρδιστικά, αιφνιδιάζοντας τους Βρετανούς, που δεν περίμεναν επίθεση κατά του Λονδίνου, κατάφεραν να επιφέρουν αρκετές καταστροφές στην πόλη και ανάβουν τεράστιες πυρκαϊές στο λιμάνι.
Η 15η Σεπτεμβρίου ήταν η πιο αποφασιστική ημέρα για την έκβαση της Μάχης. Οι Βρετανοί διέθεσαν περίπου 17 σμήνη για να αντιμετωπίσουν τις γερμανικές επιθέσεις και κατάφεραν να καταρρίψουν περισσότερα από 60 εχθρικά σκάφη, χάνοντας μόνο 13 δικά τους, χωρίς καμιά σχεδόν απώλεια ζωής. Από το σημείο αυτό και ύστερα έγινε αντιληπτό ότι η RAF κάθε άλλο παρά εκμηδενισμένη ήταν και η απόβαση δεν είχε πιθανότητες επιτυχίας.
Ο Χίτλερ παραιτήθηκε από τον “Θαλάσσιο Λέοντα”, αν και οι βομβαρδισμοί κατά του Λονδίνου και άλλων βρετανικών πόλεων θα συνεχισθούν μέχρι τον Οκτώβριο. Σταδιακά οι βομβαρδισμοί θα σταματήσουν, καθώς η Γερμανική Αεροπορία απασχολείται (και αναλώνεται) στο Ανατολικό μέτωπο.
Συμπεράσματα από τη μάχη της Αγγλίας
Η επικράτηση της RAF απέναντι σε μια αεροπορία κατά πολύ υπέρτερη σε αριθμό ανέδειξε, κατά μερικούς ιστορικούς, τον ερασιτεχνισμό και την αδυναμία των ανωτάτων παραγόντων του Ναζιστικού καθεστώτος: Ο Χίτλερ απέδειξε ότι δεν διέθετε κανένα αξιόλογο στρατηγικό νου και ήλπιζε ότι απλά και μόνο οι (τρομοκρατικοί) βομβαρδισμοί (Terrorangiff) κατά του Λονδίνου θα φόβιζαν τόσο πολύ τους Άγγλους, ώστε αυτοί θα εκλιπαρούσαν για συνθηκολόγηση.
Το ίδιο σφάλμα διέπραξε και αργότερα με τους βομβαρδισμούς με βλήματα V-1 και V-2, τα οποία και πάλι χρησιμοποίησε για εκφοβιστικούς βομβαρδισμούς στο Λονδίνο, αγνοώντας τους πιο ενδιαφέροντες στόχους: τα πλήθη των αποβατικών δυνάμεων που συσσωρεύονταν στις Αγγλικές ακτές, έτοιμα να αποβιβαστούν στην Νορμανδία.
Επίσης, αγνοήθηκε η ύπαρξη του αγγλικού στόλου που, κι αν ακόμα θεωρηθεί ότι η Luftwaffe επιτύγχανε την απόλυτη κυριαρχία στον αέρα, ο στόλος αυτός θα αποτελούσε σημαντικό εμπόδιο για οποιαδήποτε μέτριας – από άποψη ναυτικών δυνάμεων – αξίας αποβατική δύναμη, όπως αυτή που διέθετε τότε η Γερμανία.
Τα βομβαρδιστικά της Luftwaffe δεν ήταν ακόμη σε θέση να εξοντώσουν τεράστιας έκτασης πόλεις και πολλούς άλλους διεσπαρμένους στόχους, από όπου η Αγγλία τροφοδοτούσε την πολεμική της μηχανή.
Τα βομβαρδιστικά κάθετης εφόρμησης “Στούκας” (Junkers JU87) ήταν κατάλληλα μόνο στις χώρες χωρίς σημαντική αντίπαλη αεροπορία και με αδύναμη αντιαεροπορική άμυνα, αλλά αποδείχτηκαν πολύ ευάλωτα μπροστά στα νεότερα βρετανικά καταδιωκτικά και σε μια αντιαεροπορική άμυνα “που δεν χάνει την ψυχραιμία της” και αποτραβήχτηκαν σε άλλα, πιο ασφαλή, μέτωπα. Επίσης τα καταδιωκτικά είχαν πολύ περιορισμένη ακτίνα δράσης και δεν μπορούσαν να προστατεύσουν επαρκώς τα βομβαρδιστικά τους.
Η γερμανική αεροπορική βιομηχανία είχε δημιουργήσει μερικά ιδιαίτερα αξιόλογα αεροσκάφη, μεταξύ των οποίων και το πρώτο τζετ στην Ιστορία, το Messerschmitt Me 262A2. Όμως Χίτλερ απαίτησε να το μετατρέψουν σε “υπερταχύ βομβαρδιστικό” (Schnellest bomber), αντί να κατασκευαστεί ως καταδιωκτικό, πράγμα που καθυστέρησε μοιραία την έγκαιρη παραγωγή του σε μεγάλους αριθμούς.
Η απώλεια της Μάχης της Αγγλίας και η μη πραγματοποίηση του “Θαλάσσιου Λέοντα” είχαν αποφασιστική σημασία στην έκβαση του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου
Κατά πολλούς ιστορικούς, αλλά και σύμφωνα με τη διεθνή κοινή γνώμη της εποχής, η επίθεση της Ναζιστικής Γερμανίας εναντίον της ΕΣΣΔ οφειλόταν στην αδυναμία του Χίτλερ να καταβάλει τους Βρετανούς. Σύμφωνα, όμως, με τον Βίλχελμ Κάιτελ, που ήταν ένας από τους “παλατίνους” του Χίτλερ, η απόφαση αυτή προερχόταν από τον εντοπισμό, εκ μέρους του Χίτλερ, κινδύνου σταδιακής πρόσδεσης της Γερμανίας στην ΕΣΣΔ, λόγω της ισχυρής εξάρτησής της σε πρώτες ύλες.
