Από τον Συνταγματάρχη (ε.α.) Κωνσταντίνο Τσιάκαλο
Πρόεδρο και Γενικό Διευθυντή της MSETT Hellas
Η έννοια του υβριδικού πολέμου έχει πολλάκις αμφισβητηθεί και μάλιστα ευρέως από πολλούς παράγοντες και έμπειρους στρατηγικούς αναλυτές. Μια πτυχή του σύγχρονου στρατηγικού σχεδιασμού σχετικά με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις είναι πως αυτές αποτελούν ένα μέρος μιας στρατηγικής. Αλλά η Ιστορία διδάσκει πως λίγο έως πολύ κάπως έτσι ήταν τα πράγματα και στο παρελθόν. Ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο σχετικά με την ύπαρξη της έννοιας του υβριδικού πολέμου αναρτημένου στο NATO Review Magazine τιτλοφορείται “Hybrid war – does it even exist?” και περιγράφει τη Ρωσική στρατηγική στην Ουκρανική κρίση.
Η απροκάλυπτη και συνολικά εξαιρετικά καταστροφική για τη Σερβία εμπλοκή των ΗΠΑ – ΝΑΤΟ που οδήγησε στον κατακερματισμό της Γιουγκοσλαβίας και την απομόνωση της Σερβίας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί “υβριδικός πόλεμος”; Πιθανότατα ναι. Αλλά και πάλι δεν μπορούμε να δώσουμε έναν σαφή ορισμό του υβριδικού πολέμου καθότι δεν αποτελεί μια εξέλιξη του επιχειρησιακού ή και στρατηγικού τρόπου διεξαγωγής εκτεταμένων πολεμικών συγκρούσεων. Η ασάφεια αυτή αλλά και το γεγονός πως στο δομικό σχεδιασμό μιας μείζονος επιχείρησης λαμβάνονται υπόψιν πλέον όλα τα χαρακτηριστικά των αντιπάλων – παικτών, μας οδηγεί σε μια πιο γενικευμένη θεώρηση του όρου “πόλεμος”.
Αυτή η γενικευμένη θεώρηση, αποδίδεται συνήθως στο στρατηγικό σχεδιασμό με κοινωνιολογικά, οικονομικά, εθνολογικά και γεωγραφικά κριτήρια, ή αλλιώς με δείκτες ισχύος. Στη Θεωρία Παιγνίων ο πλέον συνηθισμένος δείκτης ισχύος είναι ο δείκτης Shapley – Shubik, ο οποίος στη βάση του φανερώνει και τεκμηριώνει τη δυναμική ενός “παίκτη” υπό συγκεκριμένες συνθήκες και δεδομένη στρατηγική. Μια αναγωγή αυτού του δείκτη σε καθένα από τα παραπάνω κριτήρια θα μπορούσε να αποδώσει με σχετική ακρίβεια τα σημεία “Στρατηγικής Ισορροπίας”, δηλαδή το χωροχρονικό εκείνο σημείο κατά το οποίο οι ζημιές και τα κέρδη κάθε αντιπάλου είναι ισοδύναμα.
Εδώ ενδεχομένως να “χωράει” να μιλήσουμε για υβριδικό πόλεμο, καθότι ψάχνουμε να βρούμε το όριο της “μη ήττας” όταν σχεδιάζουμε μια επιχείρηση. Συμψηφίζοντας τις επιμέρους στρατηγικές σε μια ολιστική (comprehensive – holistic) φιλοσοφία επιχειρήσεων όπου οι επιμέρους τομείς διαθέτουν συγκεκριμένη βαρύτητα ο καθένας, επιλέγουμε να “φερθούμε – behave” με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε σε κάθε πιθανή ήττα σε έναν τομέα να έχουμε να αντιπαρατάξουμε μια νίκη σε έναν άλλο. Συνολικά, ο στόχος εδώ δεν είναι η αποδυνάμωση ενός αντιπάλου αμέσως, αλλά η συνεχής έκθεσή του έτσι ώστε να αποκαλύψει τις αδυναμίες του. Αυτές ακριβώς τις αδυναμίες, σε βάθος χρόνου (παιχνίδι σε στάδια) μπορεί ένας “παίκτης” με σαφείς στρατηγικούς στόχους να τις εκμεταλλευτεί στο έπακρο και ν’ ανατρέψει τις στρατηγικές των αντιπάλων του.
Όμως ποιο είναι το εργαλείο εκείνο το οποίο θα μπορούσε να “προβλέψει” ή και να αξιολογήσει μια στρατηγική σε βάθος χρόνου; Το εργαλείο είναι σαφώς η προσομοίωση, καθότι μέσα απ΄ αυτή μπορούμε να “τρέξουμε” το μέλλον. Υπάρχει όμως εδώ ένα μεγάλο κενό: Πόσο ρεαλιστική μπορεί να είναι η προσομοίωση και ποιοι είναι οι παράγοντες που την επηρεάζουν; Αυτό το κενό έρχεται να το καλύψει η μεθοδολογική χρήση της προσομοίωσης αλλά και η τεράστια πλέον δυνατότητα επεξεργαστικής ισχύος – αποθηκευτικής ικανότητας των ηλεκτρονικών υπολογιστών.
Η ανάπτυξη σεναρίων τα οποία περιλαμβάνουν σχεδόν το σύνολο της δραστηριότητας ενός φορέα, με κρατική ή όχι δομή, προσεγγίζει την υπό αμφισβήτηση έννοια του υβριδικού πολέμου. Η ρεαλιστική – ολιστική αναπαράσταση τέτοιων σεναρίων σε ένα ή περισσότερα μοντέλα προσομοίωσης και η μεθοδολογική παρακολούθηση των πραγματικών διαδικασιών, οδηγούν σε ασκήσεις ευρείας κλίμακας και χαμηλού σχετικά κόστους (συμπεριλαμβανομένου και πιθανού πειραματικού περιεχομένου) οι οποίες αναδεικνύουν πιθανές εκβάσεις ενός στρατηγικού σχεδιασμού. Όσο πιο πολλές είναι οι παράμετροι οι οποίες περιλαμβάνονται στα σενάρια, τόσο πιο ακριβής και ρεαλιστική είναι η αναπαράστασή τους στη προσομοίωση, άρα τόσο πιο αξιόπιστα είναι τα αποτελέσματά της.
Συμπερασματικά, η ολιστική θεώρηση (comprehensive approach) του σχεδιασμού επιχειρήσεων, δε μπορεί ενδεχομένως να αποδοθεί με τον όρο “υβριδικός πόλεμος”. Όμως ο “υβριδικός πόλεμος”, ως “μικτή στρατηγική”, μπορεί να προσομοιωθεί και να αξιολογηθεί στρατηγικά και επιχειρησιακά μέσα από τις ασκήσεις προσομοίωσης ακόμα και σε βάθος χρόνου. Κι εκεί είναι που μικρές χώρες μπορούν να επενδύσουν για να υπερκαλύψουν είτε την οικονομική τους ένδεια, είτε ακόμα περισσότερο την αδυναμία τους να θυσιάσουν πολύτιμο ανθρώπινο δυναμικό. Με ποιο τρόπο; Μα φυσικά “προβλέποντας” το μέλλον κι επιλέγοντας τις βέλτιστες στρατηγικές για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων.
