Το τέλος έρχεται πάντα γρήγορα όταν ο ηθικός κίνδυνος έχει συσσωρευτεί τόσο ψηλά, όπως και στο Αφγανιστάν

επεμβασεισ δυσησ στη μεση ανατολη

Γράφει ο Αντώνιος Βασιλείου , Αντιστράτηγος (εα), Πολ. Μηχ/κός – MSc in Management Science – τ. Military Advisor at CFE OSCE – τ. Military Scientist at NC3A NATO

 

Τον Οκτώβριο του 1983, ο υπουργός Άμυνας του τότε προέδρου Ronald Reagan, Caspar Weinberger, επισκέφθηκε το Πακιστάν. Ο Weinberger ταξίδεψε στα σύνορα της χώρας με το Αφγανιστάν και εκεί, στο πέρασμα του Khyber, δεσμεύτηκε ότι η υποστήριξη των ΗΠΑ στους Αφγανούς αντάρτες θα έριχνε την κυβέρνηση που υποστηριζόταν από τη Σοβιετική Ένωση στην Καμπούλ εκείνη την εποχή.

Είπε συγκεκριμένα σε μια ομάδα Αφγανών προσφύγων: «Θέλω να ξέρετε ότι δεν είστε μόνοι, θα έχετε τη συνεχή υποστήριξη μας μέχρι να ανακτήσετε την ελευθερία που δικαιωματικά είναι δική σας.»

Τα λόγια του Weinberger έχουν ξεχαστεί εδώ και καιρό, αλλά μετά τα γεγονότα της περασμένης εβδομάδας στο Αφγανιστάν, λίγοι θα πιστέψουν παρόμοιες αμερικανικές υποσχέσεις στο μέλλον.

Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του Weinberger, ο τότε πρόεδρος του Πακιστάν Zia ul-Haq είχε πει σε έναν Αμερικανό δημοσιογράφο και πολύ πιθανόν και στον ίδιο τον Αμερικανό υπουργό Άμυνας. «Κατά τη γνώμη μου, η άμεση στρατιωτική εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών, στο Αφγανιστάν, με ή χωρίς τη βοήθεια του Πακιστάν, δεν θα ήταν η σωστή απάντηση».

Η Ουάσινγκτον θα έκανε καλά αν λάμβανε υπόψη της αυτή τη συμβουλή τότε, καθώς και 18 χρόνια αργότερα, όταν εισέβαλε στο Αφγανιστάν προκειμένου να ανατρέψει μια κυβέρνηση με επικεφαλής τους Ταλιμπάν, μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001.

Ένας τοπικός ιμάμης στην πόλη Miran Shah που ρωτήθηκε από δημοσιογράφο για την κατάσταση, σχολίασε: «Είμαστε θρησκευόμενοι άνθρωποι και ξέρουμε πώς να θυσιάζουμε ζωές για τη θρησκεία. Δεν θα επιτρέψουμε ποτέ στους Αμερικανούς, ή ακόμα και στον πακιστανικό στρατό και τις υπηρεσίες πληροφοριών, να βλάψουν τη θρησκευτική μας ηθική».

Κατ’ αρχάς, όπως όλοι γνωρίζουμε τώρα, ο Οσάμα Μπιν Λάντεν δεν βρέθηκε στο Tora Bora, το βουνό οχυρό μέσα στα σύνορα με το Αφγανιστάν όπου οι Αμερικανοί είχαν υποθέσει ότι ήταν όταν επιτέθηκαν τον Δεκέμβριο του 2001. Ούτε το σύμπλεγμα σπηλαίων όπου πίστευαν να κρύβεται αποδεικνύεται μια εξελιγμένη, οχυρωμένη ακρόπολη, γεμάτη με υδροηλεκτρικό σταθμό, ξενοδοχείο και νοσοκομείο. Αυτή η «βάση» αποδείχθηκε, αντίθετα, ότι δεν ήταν τίποτα περισσότερο από μια χούφτα ελάχιστα βελτιωμένων φυσικών σπηλαίων που μπορεί να φιλοξένησαν μερικές ομάδες μαχητών.

Υπάρχει μια διαφωνία σχετικά με το αν ο Μπιν Λάντεν ήταν εκεί κατά τη διάρκεια της αμερικανικής επίθεσης. Ένα είναι σίγουρο, χρόνια αργότερα, όταν ανακαλύφθηκε και σκοτώθηκε σε ένα άνετο ασφαλές σπίτι στο Abbotabad του Πακιστάν, ήταν λίγο περισσότερο από ένα μίλι μακριά από μία από τις στρατιωτικές ακαδημίες της χώρας. Εκεί βρίσκεται ένα δύσκολο μάθημα σχετικά με το να θυμόμαστε ότι οι υποτιθέμενοι φίλοι και ακόμη και οι απόλυτοι σύμμαχοι έχουν πάντα ένα μείγμα διαφορετικών και μερικές φορές αντικρουόμενων συμφερόντων. Για αυτό, ο Zia ul-Haq, ο οποίος πέθανε σε ύποπτο αεροπορικό δυστύχημα το 1988, μας είχε υπενθυμίσει εδώ και πολύ καιρό.

Πράγματι, τα συμφέροντα του Πακιστάν στο Αφγανιστάν δεν ταίριαξαν ποτέ πολύ με αυτά των Ηνωμένων Πολιτειών, παρόλο που η Ουάσινγκτον βασίστηκε στον «σύμμαχο» της για να συνεχίσει τον πόλεμο στο Αφγανιστάν τα επόμενα 20 χρόνια. Όσον αφορά τις περιφερειακές υποθέσεις, το Ισλαμαμπάντ σκέφτεται πάντα τον αιώνιο αντίπαλο του, την Ινδία, και από αυτή την άποψη, το να έχει ένθερμους ισλαμιστές είτε να ελέγχει το κράτος είτε να διεκδικεί την εξουσία στο Αφγανιστάν είχε πάντα στρατηγική απήχηση. Αυτό ίσχυε ιδιαίτερα για τον πακιστανικό στρατό και την ισχυρή και μυστική υπηρεσία πληροφοριών της χώρας. Ανεξάρτητα από το πόσο σκληρά εργάστηκαν οι Ηνωμένες Πολιτείες για να καταστρέψουν τους Ταλιμπάν, η τελική νίκη σε αυτήν την επιδίωξη δεν ήταν ποτέ ρεαλιστική όσο το Πακιστάν προσκολλήθηκε στα δικά του περιφερειακά συμφέροντα, όπως δεν έγινε αντιληπτό στην Ουάσινγκτον, αλλά στο Ισλαμαμπάντ. Και η άνοδος της Κίνας ως ισχυρού και οικονομικά πλούσιου φίλου του Ισλαμαμπάντ σήμαινε ότι η μόχλευση της Ουάσινγκτον στο Πακιστάν, που ποτέ δεν ήταν επαρκής για αρχή, έχει μειωθεί σταθερά.

Θα μπορούσα να μιλήσω για τη συμμετοχή διεθνών συνεδρίων δωρητών για το Αφγανιστάν, όπως αυτό στο Τόκιο το 2002, όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες δεσμεύτηκαν με 300 εκατομμύρια δολάρια και άλλοι σύμμαχοι προσέτρεξαν άμεσα με τη δική τους βοήθεια. Τα νούμερα φαίνονται αστεία τώρα, μετά τα δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια που δαπανήθηκαν για να στηριχθούν οι αφγανικές κυβερνήσεις και οι δυνάμεις ασφαλείας τα επόμενα χρόνια. Ήδη τότε, η εντύπωση για τον Hamid Karzai, τον πρόσφατα εγκατεστημένο από τη Δύση πρόεδρο του Αφγανιστάν, ήταν ένας ματαιόδοξος, υπερβολικός και σχεδόν σίγουρα βαθιά διεφθαρμένος άνθρωπος. Με τις άκρως προσαρμοσμένες κάπες και το προσεκτικά κομμένο μούσι του, φρόντισε να φέρεται με χαμηλούς τόνους για την ηθική ανάγκη να βοηθήσει την κατεστραμμένη χώρα του να ξαναχτιστεί. Εν τω μεταξύ, ο αδελφός του ήταν ήδη ο φημισμένος πλασιέ του που διοχέτευε ό,τι μπορούσε σε διογκωμένα προσωπικά χρηματοκιβώτια.

Πολλά έχουν γίνει για την αποτυχία του αφγανικού στρατού να σταματήσει ή ακόμη και να επιβραδύνει την ταχεία πρόοδο των Ταλιμπάν τις τελευταίες ημέρες και εβδομάδες. Είναι αλήθεια ότι η ανακοίνωση μιας συγκεκριμένης ημερομηνίας για την αμερικανική αποχώρηση από τη χώρα, πρώτα από τον πρώην πρόεδρο Ντόναλντ Τράμπ και στη συνέχεια πάλι από τον διάδοχο του, Τζο Μπάϊντεν, πρέπει να είχε σοβαρό αντίκτυπο στο ηθικό μάχης στον στρατό που η Ουάσινγκτον και οι σύμμαχοι της είχαν δαπανήσει τόσο πλούσια για να δημιουργήσει και να ενισχύσει πάνω από 20 χρόνια.

Αλλά η αφήγηση για τους Αφγανούς που δεν είναι πρόθυμοι να πολεμήσουν είναι λάθος. Κατά τη διάρκεια των δύο δεκαετιών μάχης τους σε συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι αφγανικές δυνάμεις ασφαλείας έχασαν 60.000 άνδρες, μια τάξη μεγέθους μεγαλύτερη από τον αριθμό των νεκρών μεταξύ των συμμαχικών δυτικών δυνάμεων. Αυτή η αποτυχία δεν αφορούσε ποτέ τους νεοσύλλεκτους που έριξαν την πετσέτα στο πρώτο σημάδι μιας μάχης από τους Ταλιμπάν, παρά το ότι είχαν εξοπλιστεί άφθονα από το Πεντάγωνο και άλλους. Ήταν για τη διεφθαρμένη αφγανική ελίτ και την απόλυτη αποσύνδεση τους από τη ζωή των απλών ανθρώπων στο Αφγανιστάν.

Αυτό είναι ένα πρόβλημα που παρατηρείται σχεδόν παντού, όπου η Δύση έχει προσπαθήσει να στηρίξει καθεστώτα πρώτα και κύρια, ανεξάρτητα από το τι δηλώνουν οι δυτικοί ηγέτες δημοσίως για τα ανθρώπινα δικαιώματα και άλλες υψηλές αρετές, για να προστατεύσει την ίδια τη Δύση από αντιληπτούς κινδύνους του ενός ή του άλλου είδους. Ο ηθικός κίνδυνος συσσωρεύεται καθώς η δουλειά όσων βρίσκονται στην κυβέρνηση γίνεται όλο και περισσότερο για τη διατήρηση των προνομίων, και των ευκαιριών τους για κατάχρηση. Οι απλοί άνδρες και γυναίκες που πρέπει να βάλουν τη ζωή τους σε κίνδυνο για να πολεμήσουν τη διακηρυγμένη απειλή του ριζοσπαστικού Ισλάμ κοιτούν εκείνους που περιποιούνται τον εαυτό τους στο αξίωμα και αναρωτιούνται: “Γιατί να πεθάνω για τόσους κλέφτες;”

Το ίδια αλλά σε διαφορετικό πλαίσιο είχαν γίνει και στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, κατά τις τελευταίες ημέρες στην εξουσία του πρώην συμμάχου της Αμερικής, του δικτάτορα Mobutu Sese Seko. Για χρόνια, ο Mobutu εισέπραττε χρήματα και βοήθεια ασφαλείας από διάφορους χορηγούς, προκειμένου να δημιουργήσει και να εκπαιδεύσει δήθεν ελίτ μάχιμες μονάδες για την καταπολέμηση των ανταρτών που υποστηρίζονται από γειτονικά κράτη και μέλη του σοβιετικού μπλοκ. Όταν οι δυνάμεις του ηγέτη των ανταρτών, Laurent Kabila, ο οποίος υποστηριζόταν κυρίως από τη Ρουάντα, προχώρησαν σε όλη την τεράστια χώρα και περικύκλωσαν την πρωτεύουσα, ο στρατός του Ζαΐρ διαλύθηκε τελείως αντί να πολεμήσει.

Αξιοσημείωτο είναι ότι δεν φαίνεται να είχε περάσει από το μυαλό του υποστηριζόμενου από τη Δύση πρόεδρος της χώρας και τώρα ο έκπτωτου προέδρου Ashraf Ghani, να προσπαθήσει να συγκεντρώσει τον πολυτελώς εξοπλισμένο στρατό του για να αποτρέψει τους Ταλιμπάν με ένα εθνικό διάγγελμα μέχρι το περασμένο Σάββατο, όταν μέρα με την ημέρα οι πρωτεύουσες των επαρχιών έπεφταν στα χέρια των ανταρτών. Και τότε, την Κυριακή, ήταν αυτός που, όπως και ο Mobutu, έφυγε κρυφά προς την ασφάλεια.

Υπάρχει ένα τελευταίο μάθημα εδώ, και είναι το μεγαλύτερο από όλα. Ο παλιομοδίτικος ιμπεριαλισμός, όπου οι μακρινές δυνάμεις μπορούν να στηρίξουν τα κράτη – πελάτες και να τους βοηθήσουν να αποκτήσουν νομιμότητα μέσω δημοσιονομικής γενναιοδωρίας  και στρατιωτικής εκπαίδευσης, βρισκόταν σε επιθανάτιο ρόγχο εδώ και χρόνια. Στο τέλος, το Αφγανιστάν θα πρέπει να διοικείται από Αφγανούς, και όχι σύμφωνα με τις προτιμήσεις των άλλων, είτε πρόκειται για τους περασμένους Σοβιετικούς είτε για τους Δυτικούς. Tα παλιά μοντέλα δεν λειτουργούν πια, αν λειτούργησαν ποτέ.

(Με πληροφορίες από worldpoliticsreview.com)

* Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ (www.antoniosvasileiou.gr).

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ