Η διαρκής απαξίωση της φιλοσοφίας, της μητέρας των επιστημών αλλά και της εξέλιξης του ανθρώπινου πολιτισμού, υπήρξε η κύρια αιτία της ανάπτυξης μιας νέας φιλοσοφικής τάσης.
Αυτή την τάση την συναντούμε με το όνομα Μετά – Ανθρωπιστική Φιλοσοφία.
Η απόδειξη πως η φιλοσοφία παραμένει το πλαίσιο μέσα στο οποίο η ανθρωπότητα οργανώνεται, επιβιώνει και εξελίσσεται βρίσκεται ακριβώς στα στοιχεία που πλέον καθορίζουν τη ζωή μας και την καθημερινότητά μας. Η αξία του ορθολογισμού απέναντι στις όποιες αφηγηματικές ή συναισθηματικές αντιμετωπίσεις έρχεται να καταδείξει πως η φιλοσοφική θεώρηση και πρακτική ήταν και παραμένει η πραγματική δύναμη του ανθρώπου. Η επιστήμη πάντα έχει τον πρώτο λόγο απέναντι σε δοξασίες, μελλοντολογίες, νεοπαγανισμούς, ιστοριολατρεία και θεωρίες χωρίς αποδείξεις.
Ζούμε σήμερα σ’ έναν κόσμο στον οποίο η αξία της ίδιας της ανθρώπινης ζωής δεν έχει ακόμα αναγνωριστεί παγκόσμια και καθολικά, αφενός γιατί η επιβίωση όλων των ανθρώπων δεν αποτελεί δεδομένο σε τεράστιες περιοχές του πλανήτη, όπως επίσης δεν είναι δεδομένη η συλλογική παιδεία και υγεία ακόμα και σε πολύ οργανωμένες κοινωνίες με λυμένο το πρόβλημα της επιβίωσης. Τα γεγονότα και οι αριθμοί είναι ακλόνητα στοιχεία, με το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού να έχει προβλήματα επισιτισμού, το 55% να μην έχει άμεση πρόσβαση σε πρωτοβάθμια υγειονομική περίθαλψη και το 65% του παγκόσμιου πληθυσμού να μην αποκτά παιδεία ικανή να στηρίξει τις δραστηριότητες του. Η τελευταία μέτρηση αφορά και τις δυτικές κοινωνίες στις οποίες παρατηρείται το φαινόμενο της παροχής πληροφορίας αντί για την παροχή γνώσης που αποτελεί τη βάση της παιδείας. Είναι πολύ ενδιαφέρον να δει κάποιος on line τα στοιχεία τα οποία παραδίδονται σε πραγματικό χρόνο στο Worldmeter αναφορικά με τον ανθρώπινο πληθυσμό στον πλανήτη Γη.
Η Μετά – Ανθρωπιστική φιλοσοφία η οποία εστιάζει στην επόμενη μέρα της Ανθρωπότητας, μας παραδίδει ένα σενάριο που για κάποιους είναι εφιαλτικό αλλά για άλλους είναι απλά η εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Η κυρίαρχη άποψη είναι πως η καλπάζουσα τεχνολογία θα έρθει να αντικαταστήσει ένα σημαντικό μέρος της ανθρώπινης δραστηριότητας, συνεπώς θα μιλάμε για ένα νέο είδος ανθρώπου σαφώς πιο εξελιγμένου και αρκούντως πιο ισχυρό σε σχέση με το σημερινό είδος. Η εκπληκτική πορεία της τεχνητής νοημοσύνης, η διαρκής αναβάθμιση της υπολογιστικής ισχύος αλλά και η αστείρευτη πλέον δυνατότητα αποθήκευσης δεδομένων έχουν μέσα σε λίγα χρόνια δημιουργήσει ένα πλαίσιο τεχνολογικής υπεραξίας το οποίο τείνει να υπερκαλύψει τις ανθρώπινες δυνατότητες. Ή τουλάχιστον δίνει την ψευδαίσθηση πως κάτι τέτοιο είναι εφικτό.
Όμως είναι έτσι τα πράγματα; Υπάρχουν σημαντικοί παράγοντες ανά την υφήλιο, όπως ο οραματιστής Elon Musk, ο εκπληκτικός Bill Gates, ο μακαρίτης αλλά εξαιρετικά προφητικός Stephen William Hawking, ο ψυχωτικός μαθηματικός John Nash, οι οποίοι συμφωνούν διαφωνώντας πως η τεχνολογία είναι μη ελεγχόμενη πλέον. Είναι δηλαδή ανεξέλεγκτη; Ήταν ποτέ ελεγχόμενη; Πιθανότατα όχι, γιατί αν ήταν ελεγχόμενη δε θα είχε κατορθώσει όσα σήμερα θεωρούνται δεδομένα. Γιατί; Απλά και μόνο διότι θα υπηρετούσε συγκεκριμένη “κάστα” ανθρώπων και δε θα είχε τη διαρκή, πολύπλευρη αλλά κυρίως απίστευτα εξειδικευμένη ανάπτυξη. Κι αν το επιχείρημα αυτό δεν πείθει μερικούς, το επόμενο επιχείρημα είναι καταλυτικό: Προς τι ο ανταγωνισμός των επιστημόνων, των κρατών και των ερευνητών να εκθέσουν, να αποδείξουν την αξία των ερευνών τους και τελικά να μείνουν στην ιστορία; Προφανώς, αν η υπερανάπτυξη της τεχνολογίας ήταν ελεγχόμενη τίποτα απ’ όσα έχουν κατακτηθεί μέσα σε ελάχιστα χρόνια (περίπου 30) σε σχέση με την ιστορία της ανθρωπότητας, δε θα υπήρχε. Πολλοί είναι εκείνοι που θέλουν την αμυντική τεχνολογία να είναι η ατμομηχανή της έρευνας και της ανάπτυξης της τεχνολογίας. Η απάντηση είναι σαφώς ΟΧΙ.
Ποια είναι η ατμομηχανή λοιπόν; Μα η αθανασία που επιδιώκεται μέσα από αυτή. Η ματαιοδοξία των διαχειριστών του χρήματος, των πλουσίων δηλαδή, ήταν πάντα σοβαρό εμπόδιο στη διάδοση της γνώσης αλλά και της τεχνογνωσίας. Ώσπου στον 20ο αιώνα είδαμε τα φαινόμενα των ανθρώπων της γνώσης να αντικαθιστούν ένα σημαντικό μέρος εκείνων που είναι πλούσιοι από τζάκι και να δημιουργούν μια νέα ελίτ δισεκατομμυριούχων, εκατομμυριούχων και πλουσίων εν γένει. Αυτή η ελίτ διαθέτει πλούσια γνώση, έως και σοφία, γεγονός που τους έδωσε σαφές πλεονέκτημα σε έναν κόσμο στον οποίο βασίλευε η πληροφορία. Εκείνοι είχαν τη γνώση και μάλιστα σε νεαρή ηλικία οι περισσότεροι τη μετέτρεψε σε τεχνογνωσία που έφερε πλούτο, όχι μόνο οικονομικό αλλά και ευρύτερο πλούτο γνώσεων.
Σήμερα, το φαινόμενο συνεχίζεται με ρυθμό εξαιρετικά υψηλό, όμως εδώ έχουμε ένα καινούργιο χαρακτηριστικό: Αρκετοί από εκείνους που διαθέτουν γνώση και τη μετατρέπουν σε πλούτο δε μένουν εκεί. Προχωρούν, και επεξεργαζόμενοι τη γνώση, τη μετατρέπουν σε σοφία δημιουργώντας ένα νέο πλαίσιο, ένα πλαίσιο επιστροφής στη μητέρα των επιστημών, στη φιλοσοφία. Ένας σημαντικός αριθμός πρωτοποριακών προϊόντων και υπηρεσιών προκύπτει όχι πλέον μέσα από τη γνώση αλλά από τη σοφία των ανθρώπων που ερευνούν, ανακαλύπτουν, δημιουργούν και κατασκευάζουν. Δεν αρκεί πια να γνωρίζεις προγραμματισμό, οφείλεις να έχει οραματιστεί τι ακριβώς θα μπορεί κάποιος να κάνει με το αποτέλεσμα της προγραμματιστικής σου προσπάθειας. Δεν αρκεί να είσαι γιατρός, αλλά απαιτείται να ανατρέχεις σε γνωσιακές βάσεις δεδομένων για να εκφράσεις την επιστημονική σου ή την ερευνητική σου πρόταση, ή και θεραπεία.
Για να επιτευχθεί η ολοκλήρωση ενός οράματος δεν αρκεί μόνο πλέον η γνώση, είναι αναγκαία η σοφία, η οποία έρχεται μόνο μέσα από μια ολιστική θεώρηση του αποτελέσματος. Αλλά προϋπόθεση γι’ αυτό είναι μια και μόνη: Να μπορεί κάποιος να φιλοσοφεί, δηλαδή να επιδιώκει τη σοφία. Η ολιστική θεώρηση δεν αφορά μόνο τον τομέα στον οποίο κάποιος εργάζεται, ερευνά, δημιουργεί ή κατασκευάζει, αλλά περιλαμβάνει ΟΛΕΣ τις μορφές της ανθρώπινης δραστηριότητας οι οποίες τελικά συμπτύσσονται μόνο σε δύο: Στην ατομική και την κοινωνική.
Η ατομική δραστηριότητα αναλύεται στη ροή της ζωής και των πραγματικών συνθηκών της και στην υποσυνείδητη δραστηριότητα του φαντασιακού – αφηγηματικού πλαισίου των συναισθημάτων. Η κοινωνική δραστηριότητα από την άλλη πλευρά δε μπορεί ν’ αναλυθεί απλά και μόνο γιατί βασίζεται μόνο σε γεγονότα τα οποία μεταφράζονται διαφορετικά σε ατομικό επίπεδο και επηρεάζουν διαφορετικά τον κάθε άνθρωπο.
Συνολικά, η επιλογή της σοφίας ως στοιχείου προσωπικής ανάδειξης και επιτυχίας στο κοινωνικό πλαίσιο φαίνεται πως δίνει σαφές πλεονέκτημα σε κείνους που διαθέτουν τη δυνατότητα να τη χρησιμοποιήσουν. Κατά συνέπεια πάμε και πάλι σε ένα ανθρωποκεντρικό μοντέλο ανάδειξης και η Μετά – Ανθρωπιστική φιλοσοφία η οποία είναι σαφώς βασισμένη σε στοιχεία πρακτικής διαχείρισης της γνώσης, αλλά με τον άνθρωπο σε δεύτερο ρόλο, μάλλον δε μπορεί να αποδείξει επαρκώς τη δημιουργία ενός νέου είδους ανθρώπων.
Αν κάτι είναι ενδεχομένως προφανές είναι η δημιουργία δύο ταχυτήτων στην ανθρωπότητα: Μιας ελίτ της σοφίας και ενός πλήθους που θα ζει με βάση τη γνώση και την πληροφορία. Αυτό και μόνο θα καθορίζει τόσο την καθημερινότητα των ανθρώπων όσο και την πορεία της ζωής τους. Η ελεύθερη διακίνηση πληροφοριών, τόσο των πραγματικών, όσο και των ψευδών και των υβριδικών, είναι και θα είναι το πλαίσιο που θα καθορίζει τη ζωή εκείνων που αδυνατούν να την επεξεργαστούν, δηλαδή του μεγάλου πλήθους των ανθρώπων. Από την άλλη πλευρά η δυνατότητα κάποιων ανθρώπων να επεξεργαστούν την πληροφορία και να την μετατρέψουν σε γνώση δε θα είναι αρκετή να τους διαχωρίσει καθότι ακόμα και η γνώση σήμερα διαχέεται πολύ πιο εύκολα και γίνεται κτήμα αρκετών ανθρώπων. Στο άμεσο μέλλον αυτή η διάχυση θα είναι πολύ πιο απλή και όσοι θα αποκτούν τη γνώση θα μπορούν απλά να κερδίσουν πιο εύκολα την επιβίωσή τους.
Η αξία της ανθρώπινης ζωής είναι ανεκτίμητη, όπως ανεκτίμητη είναι η αξία της φύσης. Μπορούμε να κατανοήσουμε την έννοια “ανεκτίμητη”; Πιθανότατα όχι. Εκείνο που ενδεχομένως να μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε είναι πως η απαξίωση τόσο της ανθρώπινης ζωής όσο και της φύσης είναι η αιτία πολλών δεινών της ανθρωπότητας. Στο παρελθόν αλλά και στο μέλλον θα έχουμε πολλές αφορμές να εκτιμήσουμε και τις δύο αξίες, ιδιαίτερα όταν οι κίνδυνοι θα είναι πανανθρώπινοι.
