Της Δρ Άννας Κωνσταντινίδου , Ιστορικού- Διεθνολόγου *
Είναι κάτι που συνεχώς το επαναλαμβάνουμε, αλλά το τελευταίο διάστημα με τον Πόλεμο στην Ουκρανία, γίνεται πιο αισθητό από ποτέ, καθώς μετά το πέρας της σύγκρουσης με “διεθνές χαρακτήρα”, οι κυρίαρχες θεωρίες της Γεωπολιτικής θα πάνε ένα βήμα παρακάτω, καθώς στο προσκήνιο οι νέες συμμαχίες και τα εξελισσόμενα μοντέλα διακυβέρνησης σε περιφερειακό επίπεδο (περιφερειακοί μετασχηματισμοί σε θεσμικό επίπεδο) θα διαμορφώσουν ένα νέο νομοκανονιστικό περιβάλλον…. Ψυχρό Πόλεμο δεν ζήσαμε.
Όμως είναι τόσο μεγάλη η σφοδρότητα της πόλωσης ανάμεσα σε άμεσους και έμμεσους δρώντες που η επόμενη ημέρα από τη λήξη του Πολέμου, η οποία θα καθορίσει τους νέους συσχετισμούς διεθνώς, σε γεωπολιτικό και θεσμικό επίπεδο αντανακλούν ότι ζήσαμε, και δεν είναι παρακινδυνευμένο να ειπωθεί, έναν Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που φυσικά έγινε σε υβριδικό επίπεδο και όχι συμβατικό. Σε πρόσφατη συνέντευξη στη Βεργίνα τηλεόραση ανέφερα τη συγκεκριμένη συνισταμένη, εξηγώντας τους λόγους γιατί ζήσαμε ένα υβριδικό Γ’ΠΠ.
Με αφορμή το δημοσίευμα του Bloomberg που κάνει λόγο ότι η Τουρκία είναι ο κίνδυνος για την αποδιοργάνωση της Συμμαχίας, οφείλουμε να πούμε και επιτέλους (αν και κατά καιρούς έχει αναφερθεί σε σχετική αρθρογραφία μου) να σταματήσουμε να μιλάμε για την αναγκαιότητα του Κράτους Τουρκία στη Συμμαχία.
Σίγουρα διαφαίνεται ουτοπικό σε πολλούς η Τουρκία εκτός ΝΑΤΟ, μια και το επιχείρημα που αναμασάται είναι ότι οι ΗΠΑ νταντεύουν το διεθνή ταραχοποιό για να μην τον ρίξουν στην αγκαλιά της Ρωσίας, πολλώ δε μάλλον τώρα. Παράλληλα, αποπομπή κράτους από τη Συμμαχία δεν μπορεί να γίνει, παρά μόνο η έξοδος από το στρατιωτικό θεσμό -στη βάση του άρθρου 13 του Καταστατικού Χάρτη – μετά από αίτηση της ίδιας της χώρας.
Παρόλα αυτά, υφίσταται και ένα άρθρο 12, το οποίο, ως φαίνεται, έχει ξεχαστεί για δεκαετίες, αλλά ήταν αναγκαίο να “ενεργοποιηθεί” είτε μετά την Πτώση του Υπαρκτού Σοσιαλισμού τη δεκαετία του 1990, είτε μετά τις Επαναστάσεις στα αραβικά περιβάλλοντα του Μαγκρέμπ το 2010…. Και τι μας λέει το άρθρο αυτό;;;…
“Άρθρον 12
Αφ’ ου η Συνθήκη παραμείνη εν ισχύι επί δέκα έτη, η καθ’ οιονδήποτε μετά ταύτα χρόνον, τα Μέρη θέλουσιν, εάν εν εξ αυτών τούτο ζήτηση, να συσκεφθούν προς τον σκοπόν της αναθεωρήσεως της Συνθήκης λαμβάνοντας υπ’ όψιν τους παράγοντας, οίτινες τότε θα επηρεάζουν την ειρήνην και την ασφάλειαν εν τη περιοχή του Βορείου Ατλαντικού, περιλαμβανομένης της αναπτύξεως παγκοσμίων ή και τοπικών συνεννοήσεων υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών δια την διατήρησιν της διεθνούς ειρήνης και ασφαλείας”.
Αναθεώρηση της Συνθήκης. Αυτό μας λέει το συγκεκριμένο άρθρο, και μετά τον Πόλεμο στην Ουκρανία είναι σίγουρο, ότι η Συμμαχία θα αλλάξει την προβληματική, κάτω από την οποία αντιλαμβάνεται το “συμμαχικό κόσμο” μεταξύ των μελών της…
Και να πούμε και κάτι που μπορούν να αντιληφθούν και να κάνουν τους απαραίτητους συσχετισμούς οι καθ’ ύλην αρμόδιοι που είναι τα στελέχη των ΕΔ και δευτερευόντως όσοι ασχολούνται με ζητήματα γεωπολιτικής, στρατιωτικής φύσης και διεθνών σχέσεων.
Στη ζυγαριά που λέγεται “ο ρόλος ενός Κράτους” για τη Δύση, αν μπορούμε φαντασιακά να έχουμε μία τέτοια ζυγαριά, και βάλουμε το Ιράν και την Τουρκία πάνω σε αυτήν, οφείλουμε να αντιληφθούμε κάτι. Η Αμερική, και το έχουμε ξαναπεί αυτό, θεώρησε τη μεγαλύτερη ήττα στη διεθνοπολιτική της ότι το 1979 με την Επανάσταση έχασε το Ιράν.
Οι ΗΠΑ δεν μπόρεσαν να χωνέψουν ποτέ ότι έχασαν το Κράτος- κλειδί για τα συμφέροντά τους στην ανατολική περιφέρεια που είναι το Ιράν και σε καμία περίπτωση η Τουρκία, που απλά χρησιμοποιείται με ανεκτικό και μόνο τρόπο, γιατί έχασαν το κλειδί της επικυριαρχίας τους στην Ανατολή. Και κάθε άλλο παρά η Τουρκία συνειδησιακά για τους Αμερικανούς έχει υποκαταστήσει το Ιράν. Ούτε ποτέ θα το κάνει, ακόμα κι αν το 1952 την έβαλαν ως μέλος στη Συμμαχία. Είχαμε και στο παρελθόν αναφέρει τη σημασία του Ιράν σε σχέση με την Τουρκία για τον αμερικανικό παράγοντα.
Και επίσης να πούμε κι αυτό που το έχουμε αναφέρει επανειλημμένα. Η Τουρκία αποκτά ισχύ λόγω Βοσπόρου και Στενών Δαρδανελλίων, μία ωστόσο ισχύ που ανά πάσα ώρα και στιγμή μπορεί να μην υφίσταται, γνωρίζοντας το ρόλο που έχουν οι ισχυρές δυνάμεις σε όλο αυτό στη βάση της Συνθήκης του Montreux. Αντίθετα, το Ιράν αποτελεί για τη Δύση μια κατ’ουσίαν “ασυμβίβαστη συνθήκη” που μόνο του ορίζει την υπόστασή του.
Φυσικά σε ενα διεθνοπολιτικό περιβάλλον θεωρείται αδόκιμο να χρησιμοποιούνται λέξεις, όπως πχ ο όρος μόνος, ωστόσο υφίστανται κράτη που η υπόστασή τους και ο ρόλος τους δεν καθορίζεται από τα συμφέροντα άλλων δυνάμεων, αλλά τον εξελίσσει σε συνάρτηση αυτών. Και αυτά τα κράτη είναι όσα φέρουν εθνοτικό αποτύπωμα (κι όχι απλά εθνικό).
Συγχρόνως αυτήν την στιγμή φαντάζει ουτοπικό το Ιράν να μπει σε ίδια θεσμικά όργανα με τον μεγαλύτερο εχθρό του ή έστω έναν από τους δύο εχθρούς του (το άλλο είναι το Ισραήλ) που ωστόσο και με τις δυο αυτές χώρες κάποτε ήταν σύμμαχοι. Και πόσω δε μάλλον, το Ιράν να μπει στη Βορειοατλαντική Συμμαχία
Στη Βορειοατλαντική Συμμαχία είναι δύσκολο επί του παρόντος να μπει. Όχι, όμως ακατόρθωτο γιατί οι Συμμαχίες και τα συμφέροντα αλλάζουν μετά από συγκρούσεις παγκόσμιες. Και όπως είπαμε, είχαμε μια διεθνή σύγκρουση με υβριδικό αποτύπωμα. Όμως, όπως αναφέραμε παραπάνω, είναι βέβαιο ότι η διάσταση της Περιφέρειας θα αποκτήσει νέο διεθνοπολιτικό νόημα στις Θεωρίες της Γεωπολιτικής, και το περιφερειακό ως νόημα θα αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία για τη Διπλωματία από το Παγκόσμιο.
Επίσης με κεντρομόλο δύναμη των εξελίξεων το ίδιο το γαλλικό κράτος, είναι βέβαιο ότι νέα περιφερειακά, θεσμικά όργανα θα προκύψουν στο διπλωματικό προσκήνιο που θα “απορροφήσουν” χώρες κλειδιά για τη Δύση. Είναι τελείως ουτοπικό να πιστεύεται και το αναφέραμε πριν λίγες μέρες, ότι μετά το πέρας του Ουκρανικού Πολέμου, η Ρωσία θα περιθωριοποιηθεί.
Ωστόσο, οφείλουμε να πούμε και αυτό τελειώνοντας, ότι στη βάση του άρθρου 6 της Συμμαχίας που κατονομάζει τις πρώην κτήσεις της Γαλλίας στο Μαγκρέμπ ως χώρο διαφύλαξης από τα μέλη της Συμμαχίας, είναι αναγκαίο σταδιακά το ΝΑΤΟ να κάνει άνοιγμα στις χώρες αυτές (και σταδιακά σε όλα τα αραβικά κράτη-κλειδιά) ξεκινώντας από την Αίγυπτο.
Η Συμμαχία θα πολεμήσει τον εχθρό που έχει μέσα στα Τείχη της, και ονομάζεται Τουρκία, μέσα από δύο συνιστώσες. Η πρώτη είναι η αναθεώρηση του Καταστατικού της και η δεύτερη είναι με τη διεύρυνσή της σε αραβικά περιβάλλοντα.
Περισσότερα άρθρα από την Άννα Κωνσταντινίδου:
*Η Δρ Άννα Κωνσταντινίδου είναι Ιστορικός – Διεθνολόγος, Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου & Πολιτικής Επιστήμης της Νομικής Σχολής ΑΠΘ, Επιστημονική Συνεργάτιδα ΑΠΘ (Νομικής Σχολής και Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ), Εξωτερική Συνεργάτιδα της Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου (ΑΔΙΣΠΟ) και της Σχολής Εθνικής Άμυνας (ΣΕΘΑ)
