Η Ελλάδα έχει πλούσια παράδοση και στην περιφέρεια τα έθιμα αναβιώνουν κάθε χρόνο και κρατούν ζωντανές τις παραδόσεις μας.
Γράφει ο Αναστάσιος Μητρόπουλος, Συνταγματάρχης ε.α.
Το Πάσχα είναι ίσως η πιο εμβληματική γιορτή της Ορθοδοξίας που εορτάζεται στην Ελλάδα με ξεχωριστά ήθη και έθιμα και κάθε γωνιά της Ελλάδας γιορτάζει την περίοδο αυτή με τον δικό της, ιδιαίτερο τρόπο.
Στερεά Ελλάδα
Στη Λιβαδειά χαρακτηριστικό είναι το έθιμο του «λάκκου» που αναβιώνει παραδοσιακά. Μετά την Ανάσταση και πριν ακόμα ξημερώσει οι Λειβαδίτες ετοιμάζουν με προσοχή το λάκκο όπου θα ανάψει η φωτιά με τη λαμπάδα της Αναστάσεως. Εκεί ψήνονται τα αρνιά.
Στην Αράχωβα, η γιορτή του Αγίου Γεωργίου που πέφτει παραδοσιακά κοντά στο Πάσχα γιορτάζεται με την ίδια φροντίδα και ζέση που επιδεικνύουν οι ντόπιοι για την Ανάσταση. Έτσι, ανήμερα του Πάσχα, ξεκινά η περιφορά της εικόνας του Αγίου Γεωργίου, οι γηραιότεροι κάτοικοι ξεκινούν από την Εκκλησία και πραγματοποιούν τον «αγώνα της ανηφόρας», ενώ χορευτικά συγκροτήματα έχουν ήδη πιάσει δουλειά. Παράλληλα, έχουν ετοιμαστεί οι «λάκκοι» σε κάθε γειτονιά, όπου ανάβουν οι φωτιές που θα υποδεχθούν δεκάδες αρνιά – τόσα, ώστε λέγεται πως αν κάποιος δει από μακριά την Αράχωβα, νομίζει πως το χωριό έχει πάρει φωτιά.
Πελοπόννησος
Στην Καλαμάτα αναβιώνει ένα έθιμο, που πηγάζει από τους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821, ο διαγωνισμός των «μπουλουκιών». Οι διαγωνιζόμενοι με παραδοσιακές ενδυμασίες και οπλισμένοι με σαΐτες, δηλαδή με χαρτονένιους σωλήνες γεμάτους μπαρούτι, επιδίδονται σε σαϊτοπόλεμο, στο γήπεδο του Μεσσηνιακού με τη συμμετοχή εκατοντάδων ντόπιων και επισκεπτών. Επίσης, το βράδυ του Μ.Σαββάτου πραγματοποιείται το έθιμο του «συχώριου», δηλαδή όλοι όσοι έχουν πεθαμένους συγγενείς φέρνουν στην εκκλησία ψητά, κρασί και ψωμί, τα οποία έχει «διαβάσει» ο παπάς και τα προσφέρουν στους επισκέπτες και στους κατοίκους του νησιού.
Στην Μονεμβασία, τη Σύμη και την Αστυπάλαια ανήμερα ή την επομένη του Πάσχα, γίνεται το κάψιμο του Ιούδα. Πρόκειται για ένα ομοίωμα παραγεμισμένο με ξύλα και άχυρα το οποίο προηγουμένως έχουν περιφέρει οι νέοι στα χωριά.
Αερόστατα στο Λεωνίδιο : Στην όμορφη κωμόπολη της Τσακωνιάς, η Λαμπρή γίνεται όνομα και πράγμα, αφού εδώ και έναν περίπου αιώνα, το βράδυ της Ανάστασης τηρείται το έθιμο των αερόστατων. Τα παιδιά των πέντε ενοριών συναγωνίζονται στις επιτυχείς «πτήσεις» των χρωματιστών φωτεινών αερόστατων, τα οποία ετοιμάζουν επί εβδομάδες πριν το Πάσχα. Για περίπου μισή ώρα μετά το «Χριστός Ανέστη», ο ουρανός αποκτά… έξτρα αστέρια, ενώ παράλληλα το ευαγγέλιο διαβάζεται και στην τσακώνικη διάλεκτο.
Στον Τυρός, τη Μεγάλη Παρασκευή, η περιφορά των δύο επιτάφιων γίνεται στην παραλία, με τη συνοδεία των ψαροκάικων.
Θεσσαλία
Στην επαρχία της Ελασσόνας, το Πασχαλινό έθιμο που ξεχωρίζει σε ορισμένα χωριά είναι ο γυναικείος χορός με τις Λαζαρίνες. Πρόκειται για ένα έθιμο που έχει διπλό χαρακτήρα, καθώς συνδέεται τόσο με την εποχή της Άνοιξης, αλλά και με την Ανάσταση του Λαζάρου. Την παραμονή της γιορτής, οι Λαζαρίνες ξεχύνονταν στα χωράφια και μάζευαν λουλούδια με τα οποία στόλιζαν μικρά καλαθάκια. Φορώντας παραδοσιακές στολές, οι Λαζαρίνες ξεκινούσαν από την πλατεία του χωριού και κατευθύνονταν προς το προαύλιο της εκκλησίας όπου και έπαιρναν την Βάια. Έπειτα πάλι στο προαύλιο της εκκλησίας τραγουδούσαν παραδοσιακά τραγούδια με θρησκευτικές αναφορές.
Τα «Πασχαλόγιορτα» του Μεγαλόβρυσου Αγιάς είναι ένα από τα καθιερωμένα Πασχαλινά έθιμα του νομού Λάρισας Περιλαμβάνουν παραδοσιακά τραγούδια και το χορό του Μεγαλόβρυσου Αγιάς που χορεύεται την Τρίτη ημέρα του Πάσχα. Τα τραγούδια που συνοδεύουν τον χορό έχουν χορωδιακό χαρακτήρα, χωρίς μουσική. Τα τραγούδια αυτά χορεύονται και από άντρες και από γυναίκες, σε δύο σειρές και κάθε στίχος των τραγουδιών τραγουδιέται από τις γυναίκες και έπειτα επαναλαμβάνεται από τους άντρες. Σημειώνεται πως παλαιότερα τα «Πασχαλόγιορτα» χορεύονταν καθ’ όλη τη διάρκεια των εορτών του Πάσχα, όμως ξεχώριζε η Τρίτη ημέρα του Πάσχα όπου μετά τη λειτουργία πραγματοποιούνταν μια μεγαλοπρεπής γιορτή. Στους επισκέπτες δίνονται διάφορα πασχαλινά εδέσματα, όπως είναι το αυγό και το κουλούρι, ενώ ακολουθεί εορταστικό λαϊκό γλέντι με μουσική, χορό, άφθονο κρασί και τραγούδι.
Ήπειρος
Σε όλη την Ήπειρο, αλλά και σε πολλά μέρη της Μακεδονίας, την Κυριακή του Πάσχα, αλλά και καθ’ όλη τη διάρκεια της άνοιξης αναβιώνει το έθιμο του Ζαφείρη. Το όνομα ποικίλει από τόπο σε τόπο, αλλού το λένε Μαγιόπουλο, αλλού Φουσκοδέντρι. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα παιδικό παιχνίδι στο οποίο ένα παιδί υποδύεται τον Ζαφείρη και παριστάνει το νεκρό, ενώ τα υπόλοιπα μαζεύουν λουλούδια, χλόη και φύλλα και τον στολίζουν, ενώ παράλληλα τον μοιρολογούν κρατώντας καλάμια αντί για λαμπάδες. Αφού τελειώσει το μοιρολόι, όλα τα παιδιά μαζί φωνάζουν «Σήκου Ζαφείρη, Σήκου!» και ο «νεκρός» ανασταίνεται από το στολισμένο με λουλούδια κρεβάτι του και κυνηγά φωνάζοντας και γελώντας τα υπόλοιπα πιτσιρίκια. Αυτός που θα πιάσει ο Ζαφείρης, γίνεται την επόμενη χρονιά «νεκρός».
Μακεδονία
Στην Καστανούσα Κερκίνης την Κυριακή του Πάσχα αναβιώνουν οι ποντιακές «αυγομαχίες». Το έθιμο έχει τις ρίζες του στον Πόντο και συμβολίζει τη σύγκρουση του καλού με το κακό.
Στην… πολύπαθη Ιερισσό της Χαλκιδικής, ξεχωριστό χρώμα στις πασχαλινές εκδηλώσεις δίνει το έθιμο «Του μαύρου νιου τ’ αλώνι» στους λόφους πάνω από την πόλη την Τρίτη του Πάσχα. Μετά την επιμνημόσυνη δέηση και την εκφώνηση του πανηγυρικού, οι γεροντότεροι αρχίζουν τον χορό. Στην συνέχεια συνοδεύουν και οι υπόλοιποι κάτοικοι, οι οποίοι τραγουδούν και χορεύουν όλα τα Πασχαλινά τραγούδια, ενώ τελειώνουν με τον «Καγκέλευτο» χορό, που είναι η αναπαράσταση της σφαγής 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους, κατά την επανάσταση του 1821. Ο χορός περνά κάτω από δάφνινη αψίδα όπου υπάρχουν δύο νεαροί με υψωμένα σπαθιά και στη μέση του τραγουδιού «διπλώνεται» στα δύο με τους χορευτές να περνούν ο ένας απέναντι από τον άλλο για τον τελευταίο χαιρετισμό. Κατά την διάρκεια της γιορτής μοιράζεται, καφές που βράζει σε μεγάλο καζάνι («ζωγραφίτικος»), τσουρέκια και αυγά.
Στην παραλία της Συκιάς, στη Χαλκιδική, διοργανώνονται την τρίτη ημέρα του Πάσχα Αλογοδρομίες.
Στη Νέα Μεσημβρία Θεσσαλονίκης, τη Μεγάλη Παρασκευή, οι δύο Επιτάφιοι των ενοριών, μετά την περιφορά τους στους δρόμους, συναντώνται στα νεκροταφεία. Οι κάτοικοι ανάβουν κεριά στα αγαπημένα τους πρόσωπα που έχουν φύγει από τη ζωή.
Στις Σέρρες, τη Μεγάλη Παρασκευή, κατά την περιφορά του Επιταφίου αναβιώνει στη συνοικία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, το έθιμο «Αδώνια» το οποίο επιτάσσει σε κάθε κατώφλι του σπιτιού να έχει τοποθετηθεί ένα τραπεζάκι, με θυμίαμα, την εικόνα του Εσταυρωμένου και ένα πιάτο με κριθάρι ή φακή, έθιμο που παραπέμπει στους «Αδώνιδος Κήπους».
Θράκη
Στην Ορεστιάδα και στο Διδυμότειχο στη δεύτερη Ανάσταση βγάζουν σε δημοπρασία την εικόνα της Αγίας Αναστασίας. ‘Όποιος πλειοδοτήσει, κρατά την εικόνα στο γύρο που κάνουν, σχηματίζοντας το «μαγικό κύκλο», ο οποίος προστατεύει το χωριό από κάθε κακό.
Στις Μέτρες της Θράκης, τη Μεγάλη Πέμπτη συνηθίζεται τα παιδιά να φτιάχνουν το ομοίωμα του Ιούδα, το οποίο περιφέρουν στα σπίτια, ζητώντας κλαδιά για να τον κάψουν την επομένη ημέρα στον Επιτάφιο. Τη Μεγάλη Παρασκευή η πομπή του Επιταφίου φτάνει στο τέλος της έξω από ένα παρεκκλήσι, όπου εκεί βρίσκεται έτοιμη η φωτιά για να καεί ο Ιούδας. Μόλις ο ιερέας ξεκινήσει να διαβάζει το σχετικό Ευαγγέλιο, ανάβουν τη φωτιά και ρίχνουν μέσα της το ομοίωμα, ενώ μόλις ολοκληρωθεί η καύση οι κάτοικοι συνηθίζουν να παίρνουν μια χούφτα από τη συγκεκριμένη στάχτη την οποία ρίχνουν στα μνήματα.
Αιγαίο
Στην Κύθνο την Κυριακή του Πάσχα στηνεται μία κούνια στην πλατεία του νησιού, στην οποία ανεβαίνουν και κουνιούνται αγόρια και κορίτσια ντυμένα με παραδοσιακές στολές.
Στη Σύρο οι Ορθόδοξοι και οι Καθολικοί, στέλνουν μήνυμα ενότητας γιορτάζοντας την ίδια μέρα το Πάσχα. Οι Επιτάφιοι συναντώνται στην κεντρική πλατεία Μιαούλη, όπου γίνεται κατανυκτική δέηση.
Στη Φολέγανδρο περιφέρουν την εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου για τρεις μέρες και την περνούν μαζί με με την πομπή των πιστών απ’ όλα τα σπίτια του νησιού!
Στην Πάτμο, την Μ. Πέμπτη γίνεται αναπαράσταση του Μυστικού Δείπνου και του Νιπτήρα στην κεντρική πλατεία και την Κυριακή του Πάσχα, στο Μοναστήρι γίνεται η δεύτερη Ανάσταση κατά την οποία το Αναστάσιμο Ευαγγέλιο διαβάζεται σε επτά γλώσσες.
Στην Κάλυμνο το Σάββατο του Λαζάρου ζυμώνουν «Λαζάρους», πλάθουν δηλαδή ένα ομοίωμα ανθρώπου με χέρια, πόδια και κεφάλι.
Στην Κάρπαθο την ανάσταση αντί για σουβλιστό αρνί έχουν το πατροπαράδοτο Βυζαντί δηλαδή γεμιστό αρνί με ρύζι, πλιγούρι και εντόσθια. Το ψήνουν σε παραδοσιακό Καρπάθιο φούρνο, ο οποίος σφραγίζεται με λάσπη και πηλό και ανήμερα του Πάσχα τον ανοίγουν και γιορτάζουν την ημέρα αυτή με ντόπιο κρασί και παραδοσιακούς χορούς.
Στην Ύδρα την Μ. Παρασκευή γίνεται κάτι το μοναδικό, ο Επιτάφιος της συνοικίας Καμίνι μπαίνει στη θάλασσα και εκεί διαβάζεται η Ακολουθία του Επιταφίου.
Στη Λέσβο, την Κυριακή του Πάσχα στήνεται στην πλατεία του νησιού μια κούνια στην οποία ανεβαίνουν κορίτσια και αγόρια ντυμένα με παραδοσιακές στολές. Αυτός ή αυτή που θα κουνήσει κάποιον, δεσμεύεται ενώπιον Θεού και ανθρώπων για γάμο.
Η Χίος κάθε χρόνο τέτοια εποχή τραβάει τα βλέμματα, χάρη στο έθιμο που αναβιώνει στο χωριό Βροντάδο και περιλαμβάνει την μάχη των ενοριών με ρουκέτες. Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, η συνήθεια ξεκίνησε επί Τουρκοκρατίας, όταν οι Χριστιανοί κάτοικοι ήθελαν να δείξουν στους Τούρκους πώς γιορτάζουν οι ορθόδοξοι την Ανάσταση. Ο Δήμος βέβαια πλέον έχει θέσει αυστηρούς κανόνες για την ασφάλεια των συμμετεχόντων στον ρουκετοπόλεμο, για να αποφευχθούν τα παρατράγουδα και οι τραυματισμοί που παρατηρήθηκαν πριν λίγα χρόνια. Σε κάθε περίπτωση, το θέαμα στον μεταμεσονύκτιο ουρανό είναι μαγευτικό – άλλωστε οι ειδικοί «ρουκετοποιοί» του χωριού εργάζονται γι’ αυτό το υπερθέαμα καθ’ όλη την διάρκεια της χρονιάς.
Αν και η Πάρος αποτελεί από μόνη της ιδανικό προορισμό όλες τις εποχές του χρόνου, το Πάσχα ιδιαίτερα πραγματοποιείται στο νησί το μοναδικό έθιμο της αναπαράστασης των Παθών κατά την περιφορά του Επιταφίου στα ορεινά χωριά Μάρπησσα, Μάρμαρα, Πρόδρομο, Λεύκες και Άσπρο Χωριό. Καθώς ο Επιτάφιος περνά τα δρομάκια των νησιών κάνει συνολικά 15 στάσεις στις οποίες αναπαριστώνται ζωντανά εικόνες των Παθών του Χριστού. Παιδιά ντυμένα Ρωμαίοι στρατιώτες ή μαθητές του Χριστού ζωντανεύουν σκηνές από την είσοδο στα Ιεροσόλυμα, τον «Μυστικό Δείπνο», το μαρτύριο της Σταύρωσης κ.α., ενώ σε κάθε μία από αυτές τις στάσεις φωτίζεται εντυπωσιακά και ένα σημείο του βουνού. Το βράδυ του Σαββάτου το έθιμο κορυφώνεται με την αναπαράσταση της Ανάστασης μέσα σε μία εκθαμβωτική ατμόσφαιρα χιλιάδων κεριών και αμέτρητων πυροτεχνημάτων που φωτίζουν μαγευτικά τον ουρανό του Αιγαίου.
Επτάνησα
Στην Κέρκυρα το πρωί του Μ. Σαββάτου μετά την ακολουθία της Πρώτης Ανάστασης στην Μητρόπολη, χτυπούν οι καμπάνες των εκκλησιών και από τα παράθυρα των σπιτιών πέφτουν κατά χιλιάδες πήλινα δοχεία (μπότιδες) στους δρόμους, με μεγάλο κρότο. Λίγο νωρίτερα, στην εκκλησία της Παναγιάς των Ξένων έχει γίνει τεχνητός σεισμός, σαν αναφορά στον σεισμό που έγινε σύμφωνα με την Βίβλο στον τάφο του Ιησού, ενώ στην συνέχεια, οι κερκυραϊκές φιλαρμονικές κυκλοφορούν στην πόλη παίζοντας εύθυμα εμβατήρια. Το βράδυ του Μ. Σαββάτου η Ανάσταση γίνεται στην Άνω Πλατεία και όλα τα παράθυρα των γύρω σπιτιών είναι ανοιχτά με αναμμένα κεράκια.
Στην Ζάκυνθο, στο Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων, η περιφορά του Επιταφίου, σύμφωνα με παμπάλαιο τοπικό έθιμο, γίνεται τις πρώτες πρωινές ώρες του Μ. Σαββάτου, ενώ με την ανατολή του ηλίου, ο Δεσπότης σηκώνει την Ανάσταση. Με το πρώτο χτύπημα της καμπάνας, ο Δεσπότης αφήνει ελεύθερα άσπρα περιστέρια ενώ οι νοικοκυρές ρίχνουν πήλινα κανάτια από τα μπαλκόνια, κατά τις προσταγές ενός εθίμου, αντίστοιχου με αυτό της Κέρκυρας. Το Ευαγγέλιο της Ανάστασης ψάλλεται με τον ιδιαίτερο «μουσικό» τρόπο της Επτανησιακής παράδοσης, ενώ η Αναστάσιμη ακολουθία πραγματοποιείται το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου μόνο στον Άγιο Μάρκο. Οι υπόλοιπες εκκλησίες αρκούνται στο χαρμόσυνο χτύπημα της καμπάνας και πραγματοποιούν την ακολουθία το πρωί της Κυριακής.
Στη Λευκάδα, το Μ. Σάββατο το πρωί, η Φιλαρμονική παίζει εορταστικές μελωδίες και οι νοικοκυρές πετούν και σπάζουν έξω από τα σπίτια τους διάφορα πήλινα αγγεία.
Κρήτη
Η φουνάρα και το κάψιμο του Ιούδα : Πριν την Ανάσταση (κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής) όλα τα παιδιά του χωριού μαζεύουν ξύλα και τα αφήνουν στο προαύλιο της εκκλησίας. Την παραμονή της Ανάστασης σχηματίζουν ένα μεγάλο σωρό από τα ξύλα (τη λεγόμενη φουνάρα= η μεγάλη φωτιά ή φλόγα, προφανώς από το φως, φωτιά) και στην κορυφή έχουν ένα σκιάχτρο που υποτίθεται ότι είναι ο Ιούδας και την ώρα που ο παπάς λέει το ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ βάζουν φωτιά και καίνε τον Ιούδα. Η καμπάνα του χωριού χτυπά και πέφτουν πυροβολισμοί.
Το σημαντήρι και η μικρή φουνάρα : Παλιά ο επίτροπος της κάθε εκκλησίας δυο ώρες πριν την Ανάσταση έπαιρνε ένα σήμαντρο και κτυπώντας το γυρνούσε από γειτονιά σε γειτονιά, για να ξυπνήσει-προσκαλέσει τους πιστούς για τη Θεια λειτουργία – ΑΝΑΣΤΑΣΗ. Φεύγοντας οι πιστοί από το σπίτι, για να πάνε στην εκκλησία και να ακούσουν το «Χριστός Ανέστη» ανάβουν στην αυλή μια μικρή φωτιά (μικρή φουνάρα) για το κάψιμο του Ιούδα του σπιτιού, πάνω από την οποία περνούν όλοι, μικροί μεγάλοι, κάνοντας ταυτόχρονα το σταυρό τους και μια ευχή, δηλαδή λέγοντας π.χ. «Έτσι να καούν και οι δικοί μας προδότες και εχθροί!».
Το αμίλητο φως : Μόλις πει ο παπάς το «δεύτε λάβετε φως», πολλοί με ένα κερί ή φαναράκι μεταφέρουν το άγιο φως στο σπίτι τους αμίλητοι (μόλις πάρουν το φως και μέχρι να πάνε το σπίτι δεν λένε καμιά λέξη), πιστεύοντας ότι έτσι θα γίνει κάτι καλό στο σπιτικό τους ή ότι έτσι θα φύγουν οι δαίμονες.
Πηγές :
news.gr
cnn.gr
newsit.gr
in2life.gr
rethemsonsnews.gr
