Πολλοί τόνοι μελάνης έχουν χυθεί για το Θανάση Κλάρα, ή κατά το λαϊκότερο τον Άρη Βελουχιώτη. Ο θρύλος της αριστεράς και ο στυγνός δολοφόνος της δεξιάς. Αλλά ποιος ήταν τελικά ο ρόλος ενός ανθρώπου με ηγετικά χαρακτηριστικά, κομμουνιστική ιδεολογία αλλά και πατριωτική ρητορική;
Η προσχώρηση στο ΚΚΕ και η “Δήλωση Μετανοίας”
Η ζωή κάνει παράξενα παιχνίδια στους ανθρώπους. Πολλές φορές τους οδηγεί σε αποφάσεις και πράξεις που είναι αντίθετες με το χαρακτήρα και την προσωπικότητά τους. Ένας άνθρωπος που καλώς ή κακώς άφησε βαθιά το στίγμα του στην ελληνική πολιτική ζωή ήταν ο Θανάσης Κλάρας, γεννημένος το 1905 στη Λαμία. Από οικογένεια μεγαλοαστών και εύπορων γαιοκτημόνων, με πατέρα δικηγόρο με αρκετές λίρες στην τσέπη, δημιουργούσε πολλά προβλήματα και στην οικογένειά του αλλά και στην τοπική κοινωνία. Με τα πολλά κατάφερε να βγάλει τη Γεωπονική Σχολή της Λάρισας και να διοριστεί στο δημόσιο ως γεωπόνος. Φεύγει για την Αθήνα αφήνοντας μια μεγάλη γεωργική περιουσία κι εκεί συνδέεται με κύκλους που τον μυούν στον κομμουνισμό.
Αυτό έχει ως πρώτη συνέπεια να υπηρετήσει τη θητεία του στον “πειθαρχικό ουλαμό” του Καλπακίου όπου βιώνει μια περιπετειώδη και βάρβαρη κατάσταση. Αυτή η κατάσταση πιθανότατα τον επηρέαζε συχνά στα επόμενα χρόνια. Αν και αρκετά εύπορος, αποδέχεται την κοινωνική επανάσταση ως τρόπο για την επιβολή της ισότητας. Είναι τα πρώτα χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης και το μοντέλο της ακόμα δεν είναι σαφές.
Μελετάει συστηματικά και εις βάθος τη θεωρητική βάση του κομμουνισμού και όταν το 1929 προσχωρεί κι επίσημα στο ΚΚΕ είναι έτοιμος ν’ αναλάβει δράση. Με το προσωνύμιο “Μιζέριας” επιχειρεί κομματικές αποστολές επικίνδυνες και δύσκολες τις οποίες φέρει εις πέρας με επιτυχία. Αλλά το “σύστημα” της κομμουνιστικής ιεραρχίας δεν τον αντέχει. Φυλακίζεται εξορίζεται, τρώει ξύλο για το κόμμα, αλλά αυτά δεν είναι ικανά να τον προάγουν στην κομματική ιεραρχία. Είναι δύστροπος, πίνει, προκαλεί, βρίζει, καυγαδίζει, είναι γυναικάς. Ο Ιωαννίδης, μεγαλόσχημο κομματικό στέλεχος και ηγετική μορφή του κόμματος στην κατοχή, λέει γι’ αυτόν: “Έχει τάση στην αλητεία, έχει το αλήτικο στοιχείο πάνω του”.
Θανάσης Κλάρας
Την τελευταία φορά που συλλαμβάνεται το 1938 ήταν και η χειρότερη από πλευράς βασανιστηρίων από την κρατική ασφάλεια. Είναι πια γνωστός, αλλά η ειρωνεία του και ο χλευασμός προς όλους και για όλα δεν είναι ανεκτός από την εξουσία. Φυλακίζεται στην Αίγινα κι εκεί φαίνεται πως τον ευνουχίζουν μερικώς μετά από “λάθος” σε σεξουαλικά βασανιστήρια. Εκεί αλλάζει πλέον χαρακτηριστικά και γίνεται άλλος άνθρωπος. Μετάγεται στις φυλακές της Κέρκυρας κι εκεί το 1939 υπογράφει “δήλωση μετανοίας” κι αποφυλακίζεται.
Δεν καταδίδει όμως κανέναν, σύμφωνα με τα αρχεία του ΚΚΕ ούτε δίνει και καμία πληροφορία σχετική με τη δράση του κόμματος. Γυρνώντας όμως στην Αθήνα, βλέπει τους φίλους και τους συντρόφους του να του γυρνάνε την πλάτη. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με το έντονο πρόβλημα που βιώνει στη σεξουαλικότητά του τον ωθούν στον αλκοολισμό. Τον σώζει ο πόλεμος. Επιστρατεύεται και πολεμάει με το βαθμό του δεκανέα.
Η βλακώδης και αντιπατριωτική συμπεριφορά των τοποτηρητών της κομματικής εξουσίας στο ΚΚΕ, αμόρφωτων ιντριγκαδόρων Σιάντου και Ιωαννίδη, γίνεται η αφορμή για πολλά δεινά. Προδίδουν ακόμα και τους ίδιους τους συντρόφους τους στην Ακροναυπλία. Τους εκτελούν οι Γερμανοί. Πίστευαν πως το σύμφωνο Ρίμπερντροφ – Μολότωφ θα τους γλίτωνε. Ο φυσικός ηγέτης του ΚΚΕ, Ζαχαριάδης, φυλακισμένος ών, παραδίδεται στους Γερμανούς και αποστέλλεται στο Νταχάου.
Ο Κλάρας, γυρίζει μετά την κατάρρευση του μετώπου στην Αθήνα. Θα προσπαθήσει να έρθει σ’ επαφή με πρώην συντρόφους του αλλά εις μάτην. Κανείς δεν τον εμπιστεύεται και κανείς δεν τον θέλει κοντά. Πόσο μάλλον τα ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ.
Τα Αντιστασιακά Κινήματα της Κατοχής
Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, αστός πολιτικός και γνωστός αντιμοναρχικός, σχηματίζει την αντιστασιακή οργάνωση ΠΕΑΝ και καλεί και άλλες πολιτικές δυνάμεις να πράξουν το ίδιο. Το ΚΚΕ (και κυρίως η ηγεσία του) δεν είναι και πολύ πρόθυμο αρχικά, αλλά υπό το βάρος των εξελίξεων αρχίζει να κινείται.
Συνταγματάρχης Δημήτριος Ψαρρός
Έτσι, το Σεπτέμβριο του 1941, μια ομάδα εξόριστων κομμουνιστών (με ή χωρίς τη συγκατάθεση της ηγεσίας του κόμματος) με στελέχη άλλων συγγενών πολιτικών ομάδων δημιουργούν το ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο). Ιδρυτικά μέλη είναι ο Ηλίας Τσιριμώκος από την Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας (ΕΛΔ), ο Απόστολος Βογιατζής του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδος (ΑΚΕ), ο Χρήστος Χωμενίδης του Σοσιαλιστικού Κόμματος Ελλάδος (ΣΚΕ) και ο Λευτέρης Αποστόλου του ΚΚΕ. Ο μεταπολιτευτικός μύθος ότι το ΚΚΕ ήταν ο κύριος οργανωτής του ΕΑΜ, δημιουργήθηκε για προπαγανδιστικούς λόγους προκειμένου να αιτιολογηθεί η έναρξη του εμφυλίου πολέμου.
Βέβαια, συν τω χρόνω η διοίκηση του ΕΑΜ πέρασε στο ΚΚΕ μιας και ο δεύτερος γραμματέας ήταν ο Θανάσης Χατζής, όταν ο Λευτέρης Αποστόλου συνελήφθη από τους Γερμανούς. Ο σκληρός κομματικός Χατζής θα μετατρέψει σιγά σιγά το ΕΑΜ σε κομμουνιστικό κίνημα με καθοδηγητή το Σιάντο και σκαιό αρχηγό τον δολοπλόκο και αμόρφωτο Ιωαννίδη.
Ο “κόκκινος συνταγματάρχης” Ευριπίδης Μπακιρτζής
Σιάντος και Ιωαννίδης, τοποτηρητές του Ζαχαριάδη στην ηγεσία του ΚΚΕ την περίοδο της κατοχής
Μιά δεύτερη αντιστασιακή οργάνωση, είναι ο ΕΔΕΣ (Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικό Σύνδεσμος) του σκληρού αντιμοναρχικού (αλλά και χαρτοπαίκτη, μέθυσου και στρατιωτικά μέτριου) Ναπολέοντα Ζέρβα. Υπαρχηγός εκεί είναι ο Κομνηνός Πυρομάγλου, αντιμοναρχικός φιλόλογος, απεσταλμένος του Στρατηγού Πλαστήρα από το Παρίσι. Ο ευυπόληπτος (αν και απότακτος) και στρατιωτικά υψηλού επιπέδου Συνταγματάρχης Ψαρρός, ιδρύει κι αυτός μια αντιστασιακή οργάνωση, την ΕΚΚΑ (Εθνική Κοινωνική Απελευθέρωση) με σαφώς λιγότερους οπαδούς αλλά με την πλήρη υποστήριξη του Συνταγματάρχη Ευριπίδη Μπακιρτζή (γνωστός και ως «κόκκινος συνταγματάρχης», επειδή αρθρογραφούσε στον Ριζοσπάστη), επικεφαλή του βρετανικού δικτύου αντικατασκοπείας “Προμηθέας”. Ο τελευταίος θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο τόσο κατά τη διάρκεια της κατοχής όσο και μετέπειτα, έως τον περίεργο θάνατό του το 1947.
