Σαν σήμερα, στις 6 Οκτωβρίου 1973, αρχίζει ο Αραβοϊσραηλινός πόλεμος του Γιομ Κιπούρ, η μεγαλύτερη σύρραξη στη πρόσφατη ιστορία της Μέσης Ανατολής και διεξήχθη μεταξύ Αιγύπτου και Συρίας από τη μία πλευρά και του Ισραήλ από την άλλη.
Γράφει ο Αναστάσιος Μητρόπουλος, Συνταγματάρχης ε.α.
Μεσημέρι Σαββάτου, 6 Οκτωβρίου του 1973. Ανήμερα της μεγαλύτερης εβραϊκής γιορτής, του Γιομ Κιπούρ (Ημέρα της Εξιλέωσης), το Ισραήλ δέχεται ταυτόχρονη επίθεση από δυνάμεις της Αιγύπτου που περνούν το Κανάλι του Σουέζ και της Συρίας που εισχωρεί στα υψίπεδα του Γκολάν. Ο Δ’ Αραβοϊσραηλινός Πόλεμος ξεσπά.
Στην επίθεση συνδράμουν τουλάχιστον άλλες δέκα αραβικές χώρες. Στόχος, η ανάκτηση εδαφών που χάθηκαν στον Πόλεμο των Έξι Ημερών, το 1967. Το Ισραήλ αιφνιδιάζεται και στις εχθροπραξίες που ακολουθούν γνωρίζει αλλεπάλληλες ήττες. Πλήρης ο αιφνιδιασμός και για τη διεθνή κοινότητα. Η επιχείρηση είχε προετοιμαστεί με πάσα μυστικότητα.
Η τροπή του πολέμου αλλάζει στις 10 Οκτωβρίου, όταν οι Ισραηλινοί οργανώνονται και ολοκληρώνουν την επιστράτευσή τους. Περνούν στην αντεπίθεση και αναγκάζουν τους Σύρους να υποχωρήσουν βαθιά μέσα στο έδαφός τους. Στις 14 Οκτωβρίου οι ισραηλινές δυνάμεις βρίσκονταν σε απόσταση βολής πυροβόλου από τη Δαμασκό. Ανάλογη είναι η εικόνα και στο νότο, όπου οι ισραηλινοί ανακόπτουν την πορεία των Αιγυπτίων και περνούν το Κανάλι του Σουέζ. Οι Αιγύπτιοι βρίσκονται σε δεινή θέση, καθώς η 3η Στρατιά τους βρίσκεται περικυκλωμένη.
Η κρίση φαίνεται να λαμβάνει διεθνείς διαστάσεις, μετά την απειλή της Σοβιετικής Ένωσης για αποστολή δυνάμεων στην περιοχή και την παρέμβαση του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ. Η διεθνής διπλωματία αναλαμβάνει δράση, υποκινούμενη από την απόφαση των πετρελαιοπαραγωγών χωρών να ελαττώσουν τις εξαγωγές πετρελαίου στις Δυτικές Χώρες που υποστήριζαν το Ισραήλ (Α’ Πετρελαϊκή Κρίση).
Στις 22 Οκτωβρίου 1973, κατόπιν αμερικανοσοβιετικού ψηφίσματος, που υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, η Συρία αποδέχεται κατάπαυση του πυρός και επανέρχεται στα προ του πολέμου σύνορά της με το Ισραήλ. Ανάλογη συνθήκη υπογράφει στις 24 Οκτωβρίου και η Αίγυπτος, η οποία όμως βγαίνει ωφελημένη, καθώς ανακτά τον πλήρη έλεγχο και στις δύο όχθες του Καναλιού του Σουέζ, ενώ κερδίζει και μία λωρίδα γης στη δυτική όχθη του Σινά. Μία ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ καταλαμβάνει θέσεις ανάμεσά στους εμπόλεμους.
Η συμφωνία θεωρήθηκε ήττα στο Ισραήλ και οι Εργατικοί που κυριαρχούσαν στην πολιτική σκηνή της χώρας από το 1948 άρχισαν να υποχωρούν προς όφελος των Συντηρητικών του «Λικούντ». Ο πόλεμος έφερε πιο κοντά την Αίγυπτο και το Ισραήλ, που αποφάσισαν να λύσουν τις διαφορές τους ειρηνικά στο Καμπ Ντέιβιντ, με την μεσολάβηση του αμερικανού προέδρου Τζίμι Κάρτερ (5 Σεπτεμβρίου 1978).
Γιατί οι Ισραηλινοί δεν πραγματοποίησαν προληπτική επίθεση
Η ισραηλινή στρατηγική ήταν, για το μεγαλύτερο της μέρος, βασισμένη στη γενική αρχή πως αν ο πόλεμος ήταν άμεσα επικείμενος, το Ισραήλ θα εξαπέλυε ένα προληπτικό χτύπημα. Είχε υπολογιστεί πως οι υπηρεσίες αντικατασκοπίας του Ισραήλ θα έδιναν, στη χειρότερη περίπτωση, προειδοποίηση περίπου 48 ωρών πριν μια αραβική επίθεση.
Η Γκόλντα Μέιρ, ο Μοσέ Νταγιάν, και ο Ισραηλινός στρατηγός Δαβίδ Ελάζαρ, συναντήθηκαν στις 8:05 το πρωινό του Γιομ Κιπούρ, έξι ώρες πριν ν’ αρχίσει ο πόλεμος. Ο Νταγιάν άνοιξε την συνάντηση υποστηρίζοντας πως ο πόλεμος δεν ήταν μια βεβαιότητα. Ο Ελάζαρ ακολούθως παρουσίασε την διαφωνία του, υπερθεματίζοντας για προληπτική επίθεση εναντίον των συριακών αεροδρομίων νωρίς το μεσημέρι, εναντίον των συριακών πυραύλων στις 15:00, και εναντίον των συριακών κυρίως ενόπλων δυνάμεων στις 17:00.
«Όταν ολοκληρώθηκαν οι παρουσιάσεις, η πρωθυπουργός κόμπιαζε για λίγα λεπτά αλλά μετά κατέληξε σε καθαρή απόφαση. Δεν θα γινόταν προληπτική επίθεση. Το Ισραήλ ίσως να χρειαζόταν αμερικανική βοήθεια σύντομα και θα ήταν επιβεβλημένο να μην κατηγορηθεί πως άρχισε τον πόλεμο. “Αν χτυπήσουμε πρώτοι, δεν θα πάρουμε βοήθεια από κανέναν”, είπε».
Τα ευρωπαϊκά κράτη, υπό την απειλή εμπορικού μποϋκοτάζ και ενός αραβικού πετρελαϊκού εμπάργκο που θα εκτίναζε στα ύψη τις τιμές του πετρελαίου, είχαν σταματήσει να τροφοδοτούν το Ισραήλ με πολεμοφόδια. Συνεπώς, το Ισραήλ εξαρτάτο αποκλειστικώς από τις Ηνωμένες Πολιτείες για το στρατιωτικό του επανεφοδιασμό, και είχε καταστεί ιδιαιτέρως ευαίσθητο σε οτιδήποτε μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο αυτή τη σχέση. Αφότου η Μέιρ πήρε την απόφαση της, πληροφόρησε τις Ηνωμένες Πολιτείες πως το Ισραήλ δε σκόπευε να ενεργήσει πρώτο και ζήτησε όπως οι προσπάθειες των ΗΠΑ να κατευθυνθούν στην αποτροπή του πολέμου.
Αργότερα έφτασε ένα μήνυμα από τον τότε (εβραϊκής καταγωγής) Αμερικανό Υπουργό Εξωτερικών Χένρυ Κίσινγκερ, το οποίο έλεγε: «Μην ενεργήσετε πρώτοι». Την ίδια ώρα, ο Κίσινγκερ προέτρεψε τους Σοβιετικούς να χρησιμοποιήσουν την επιρροή τους για ν’ αποτρέψουν τον πόλεμο, ήλθε σε επικοινωνία με την Αίγυπτο και της ανέφερε το μήνυμα του Ισραήλ πως δε θα ενεργούσε πρώτο, και έστειλε μηνύματα σε άλλες αραβικές κυβερνήσεις για να στρατολογήσει τη βοήθειά τους στο σκοπό του μετριοπαθούς χειρισμού της καταστάσεως. Αυτές οι προσπάθειες έγιναν την τελευταία στιγμή και ήταν μάταιες. Σύμφωνα με τον Χένρυ Κίσινγκερ, αν το Ισραήλ χτυπούσε πρώτο, δε θα είχαν πάρει “ούτε νύχι”.
Ο Δαβίδ Ελάζαρ πρότεινε την κινητοποίηση ολόκληρης της Αεροπορίας και τεσσάρων τεθωρακισμένων μεραρχιών, συνολικά 100.000 με 120.000 άντρες, ενώ ο Νταγιάν ήταν υπέρ την κινητοποίησης της Αεροπορίας και δύο τεθωρακισμένων μεραρχιών, συνολικά περίπου 70.000 άντρες. Η Μέιρ τάχθηκε υπέρ της πρότασης του Ελάζαρ, και ξεκίνησε η επιστράτευση.
