Γράφει ο Στέλιος Φενέκος, Υποναύαρχος ΠΝ ε.α.
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στην πολιτική, στην εκτελεστική εξουσία αλλά και σε μείζονες κρατικούς οργανισμούς όπως είναι οι Ένοπλες Δυνάμεις είναι η ηθική ως εγγενής χαρακτήρας τους και οπωσδήποτε η δεοντολογία που διέπει την λειτουργία τους.
Εξετάζοντας το θέμα διεξοδικότερα, είναι ανάγκη να κάνουμε διάκριση μεταξύ της πολιτικής ηθικής, που έχει πρωτίστως κοινωνικό προσανατολισμό και επαγγελματικής δεοντολογίας που έχει να κάνει με τις λειτουργίες της εκτελεστικής εξουσίας, του Κοινοβουλίου και των λοιπών μειζόνων κρατικών οντοτήτων.
Η επαγγελματική και η πολιτική δεοντολογία αποτελούν μια περαιτέρω διαίρεση της γενικής δεοντολογίας.
Στην πράξη, η Πολιτική ηθική και η Πολιτική δεοντολογία συχνά συμπίπτουν, αν και το πρώτο αφορά τις αρχές και αξίες των πολιτικών και δημόσιων λειτουργών , τον χαρακτήρα δηλαδή ενάσκησης των καθηκόντων τους, ενώ το δεύτερο το τρόπο ενάσκησης τους.
Η διαφορά μεταξύ της κυβερνητικής ηθικής και της ατομικής πολιτικής ηθικής συνήθως θεωρείται ως η διαφορά μεταξύ του οργανισμού διακυβέρνησης στο σύνολό του και του εκτελεστικού λειτουργού ως πολιτικού προσώπου και δημόσιου λειτουργού.
Στην νομοθετική και εκτελεστική εξουσία, όπως και στις ένοπλες δυνάμεις, η δεοντολογία αφορά τον τρόπο (τι είναι δέον να γίνει) με τον οποίο οι προβαλλόμενες αρχές και αξίες ενασκούνται με τις ενέργειες του μεμονωμένου κυβερνητικού στελέχους, στελέχους του κοινοβουλίου, δημόσιου λειτουργού και στρατιώτη.
Θα μπορούσαμε να δώσουμε τον ορισμό της έννοιας της Πολιτικής/ Κρατικής/ Εταιρικής ηθικής ως : «Όλες οι μορφές σκέψης για την ανθρώπινη συμπεριφορά εντός του πολιτικού/Κυβερνητικού/Κρατικού/Εταιρικού οργανισμού σε σχέση με τα δημόσια λειτουργήματα/καθήκοντά του, από την άποψη του καλού και του κακού, των αρχών, των προτύπων και των αξιών, της ευθύνης και της συναφούς ποιότητας επιλογής».
Η πολιτική δεοντολογία αφορά τον τρόπο που οι ως άνω ηθικές πτυχές (αρχές, αξίες και πρότυπα, ευθύνη και η συναφής ποιότητα επιλογής) εφαρμόζονται στις δραστηριότητες που αναλαμβάνει η κυβέρνηση ως εκτελεστική εξουσία συνολικά και οι εκπρόσωποί του λαού στο κοινοβούλιο.
Κρατική/Εταιρική/Λειτουργική δεοντολογία αναφέρονται στον τρόπο που οι ηθικές πτυχές (αρχές αξίες και πρότυπα, ευθύνες και συναφής ποιότητα επιλογής) χαρακτηρίζουν τις ενέργειες των διαφόρων κρατικών φορέων και οργανισμών, όπως και των ενόπλων δυνάμεων, των σωμάτων ασφαλείας και πολιτικής προστασίας κλπ. κατά την ενάσκηση του λειτουργήματος/έργου τους.
Η Κρατική/εταιρική και η επαγγελματική δεοντολογία συνήθως συμπίπτουν, ανάλογα πάντα με τους σκοπούς που υπηρετεί ο κάθε φορέας όπως προαναφέρθηκε.
Εφαρμόζοντας τα παραπάνω στις Ένοπλες Δυνάμεις, θα μπορούσε κανείς να πει ότι η εταιρική ηθική μπορεί να θεωρηθεί ως μέρος της πληρότητας λειτουργίας και διαχείρισης του οργανισμού με αρχές, αξίες και πρότυπα και η επαγγελματική δεοντολογία ως μέρος της εκπαίδευσης, ανάπτυξης και επαγγελματικής πρακτικής του συνόλου των στελεχών ως ομάδα αλλά και κάθε μεμονωμένου στρατιώτη.
Αυτό σημαίνει ότι η εταιρική ηθική προσανατολίζεται στην ορθή λειτουργία διαχείρισης των Ενόπλων Δυνάμεων στο σύνολό τους και η επαγγελματική δεοντολογία προς την υγιή προσωπική ανάπτυξη και την ορθή άσκηση του επαγγέλματος του κάθε στρατιώτη.
Όπως αναφέρθηκε, η πολιτική/ εταιρική ηθική και η πολιτική/κρατική/εταιρική δεοντολογία (ως επαγγελματική δεοντολογία) οφείλουν να είναι συμβατές στην πράξη, και να μην παρουσιάζουν αντιφάσεις, εάν η οιαδήποτε εκτελεστική εξουσία θέλει να είναι αποτελεσματική.
Οι αρχές και αξίες τις οποίες εκπροσωπεί ένας οργανισμός – ή τις οποίες ισχυρίζεται ότι υποστηρίζει – πρέπει να είναι πραγματικά καθοδηγητικές στα άτομα που πρόκειται να εφαρμόσουν την πολιτική.
Η πολιτική/εταιρική ηθική είναι αποτελεσματική μόνο σε πλήρη συμβατότητα με την επαγγελματική δεοντολογία.
Και οπωσδήποτε μέσα σε έναν οργανισμό πρέπει να υπάρχει σύνδεση μεταξύ της εταιρικής ηθικής και της ατομικής ηθικής. Αυτό σημαίνει ότι η γενική πολιτική ηθική (εταιρική ηθική) πρέπει να τεκμηριώνεται από κάθε άτομο που την υποστηρίζει ειλικρινά και που το αποδεικνύει με τις πράξεις του (ατομική ηθική).
Η δεοντολογία αντιπαρατίθεται συνήθως με τη συνεπειοκρατική πρακτική, και συχνά θεωρείται ότι διορθώνει την τάση της συνεπειοκρατίας να μοιάζει με μια κατά περίπτωση ηθική ή να καταλήγει να αποδέχεται ότι “ο σκοπός αγιάζει τα μέσα”.
Όλα αυτά θα πρέπει να κυριαρχούν στις σκέψεις, τις προθέσεις και τις ενέργειες όλων των αρχηγών κομμάτων που θέλουν να υπηρετήσουν την χώρα και τον λαό της, με ακριβοδικία ως προς την στάθμιση του συλλογικού και του ατομικού συμφέροντος ενός εκάστου πολίτη, για τις πρακτικές και την επιλογή συνεργατών και πολιτικών στελεχών και οπωσδήποτε για την επιλογή μελών της εκτελεστικής εξουσίας.
Τα ερωτήματα που προκύπτουν στην πράξη είναι:
- Έχουν αυτήν την ολοκληρωμένη εικόνα και προσέγγιση οι αρχηγοί των πολιτικών σχηματισμών (και όσοι ηγούνται κρατικών οργανισμών) αλλά και όσοι ασχολούνται ενεργητικά με την πολιτική;
- Εάν την έχουν, προσπαθούν να την υπηρετήσουν με συνέπεια και αξιοπιστία;
- Αντιλαμβάνονται την διαφορά της πολιτικής ηθικής και δεοντολογίας και της συνεπειοκρατίας και που μπορεί να οδηγήσει κάθε ανακολουθία, παρέκβαση ή διασταλτική ερμηνεία;
- Και όταν διαπιστώνουν παρεκβάσεις κλπ, είναι έτοιμοι να κάνουν ταχύτατα τις δέουσες πολιτικές, διοικητικές και θεσμικές ρυθμίσεις ώστε να μην απαξιωθεί ο οργανισμός χάριν προσπάθειας απόκρυψης ευθυνών, κάλυψης ιδιαίτερων καταχρηστικών συμφερόντων και απροθυμίας αναγνώρισης λαθών και εσφαλμένων επιλογών ;
Πολύ αμφιβάλω για την επάρκειά τους και για τα 4 ανωτέρω.
ΣΗΜ: Είναι γεγονός ότι οι έννοιες αυτές είναι δύσκολες και προκαλούν πολλά ερωτήματα και προσεγγίσεις. Όμως ακόμη πιο δύσκολη είναι η ακριβοδίκαιη ενάσκηση Πολιτικής και διακυβέρνησης της χώρας. Και οφείλουμε όλοι μας να το συνειδητοποιήσουμε με υπευθυνότητα.
Περισσότερα άρθρα από το Στέλιο Φενέκο:
“Πολύ αμφιβάλω για την επάρκειά τους”. Μάλλον θα συμφωνήσω. Σκεφτείτε το πιο απλό. Πώς γίνεται η διαχείριση καυσίμου στις ένοπλες δυνάμεις και γενικότερα στους δημόσιους οργανισμούς? Τι κάνουν για να αποτρέψουν κλοπές, κακοδιαχείριση και απάτες στη διαχείριση καυσίμου?
Τίποτε. Αν επισκεφθείτε το site της logicom.gr (αποδεδειγμένα το πλέον αξιόπιστο software της αγοράς) και δείτε το πελατολόγιο, θα καταλάβετε τι εννοώ. Μιλάμε για ένα software που κάνει μεσοσταθμική απόσβεση της επένδυσης σε 2 χρόνια περίπου, αλλά ελάχιστοι δείχνουν ενδιαφέρον. Ξέρετε γιατί? Γιατί με ένα τέτοιο software δεν αφήνει περιθώρια σε λαμόγια να ανθίσουν. Περιορίζει την πρόσβαση στον εξοπλισμό διανομής καυσίμου μόνο σε εξουσιοδοτημένο προσωπικό, στέλνει ειδοποιήσεις στους διαχειριστές καυσίμων εάν εντοπίσει ύποπτες συναλλαγές καυσίμων ή εάν το επίπεδο αποθέματος καυσίμου πέσει κάτω από ένα συγκεκριμένο όριο κ.ά.