Πτώση ελικοπτέρου στην Κίναρο: Γατί η επίρριψη ευθυνών στους Επιτελείς δημιουργεί ανεξέλεγκτες επιπτώσεις στις ΕΔ

Γράφει ο Στέλιος Φενέκος, Υποναύαρχος ΠΝ ε.α. 

Όπως δημοσιεύθηκε, η δικαιοσύνη επιδίκασε στους γονείς του συγκυβερνήτη του Ελικοπτέρου του Π.Ν. που έπεσε στην Κίναρο σε πραγματικές ασκήσεις, αποζημίωση ύψους 380.000 ευρώ, αναγνωρίζοντας ευθύνες των επιτελών τη μοιραία νύχτα που εξελισσόταν η άσκηση.

Η απόφαση αυτή (εάν δεν ακυρωθεί) δημιουργεί εξαιρετικούς περιορισμούς πλέον για τις Ένοπλες Δυνάμεις, αφού εκ φύσεως οι αποστολές και οι ασκήσεις υπακούουν στην αντίληψη “ασκούμαστε όπως θα πολεμήσουμε”, που αποτελεί και το θεμέλιο της επιχειρησιακής εκπαίδευσης και την επιτομή της επιχειρησιακής ικανότητας των Ενόπλων Δυνάμεων.

Οι επιτελείς με την απόφαση αυτή, παρακινούνται να μην αναλαμβάνουν την ευθύνη να αναθέτουν αποστολές και να υλοποιούν ασκήσεις.

Ελπίζω να μην φθάσουμε στο σημείο να απαιτούνται υπεύθυνες δηλώσεις για προσωπική ευθύνη στην ανάληψη κινδύνου, από κάθε στρατιωτικό που καλείται να αναλάβει οιαδήποτε επικίνδυνη αποστολή είτε να συμμετάσχει σε ρεαλιστικές ασκήσεις.

Οι ασκήσεις θα χάσουν τον ρεαλισμό τους και θα γίνονται εικονικά (αφού είναι αδύνατον να υπάρξουν πλήρως ασφαλείς συνθήκες στα εξαιρετικά δύσκολα αντικείμενα άσκησης), αλλά και στα άλλα επιχειρησιακά έργα, όπου τα αεροπλάνα δεν θα αναχαιτίζουν, τα πλοία δεν θα ταξιδεύουν με άσχημους καιρούς, οι πεζικάριοι και τα τανκς δεν θα επιχειρούν με καταιγίδες, χιόνια και θύελλες κλπ κλπ.

Ακόμη χειρότερα οι πιλότοι δεν θα διασώζουν ζωές με τις πτήσεις τους για διακομιδές ασθενών από τα νησιά, δεν θα κάνουν έρευνες μέσα στη θύελλα για να διασώσουν ζωές αποκλεισμένων σε βουνά και σε δυσπρόσιτους χώρους, τα στελέχη του Π.Ν δεν θα ταξιδεύουν με περιοριστικές συνθήκες πλου μέσα στις καταιγίδες για να σώσουν δεκάδες και εκατοντάδες ζωές ναυαγών, τα πυροσβεστικά αεροπλάνα και Ε/Π δεν θα πετάνε ξεπερνώντας τα όρια όπως πετάνε, λόγω κινδύνου, και φυσικά αναρωτιέται κάποιος:

“πως οι ένοπλες δυνάμεις θα επιχειρούν κάτω από οιεσδήποτε καιρικές συνθήκες, για να προστατεύσουν την ακεραιότητα της χώρας και των πολιτών της και να αναλάβουν το πλήθος των επικίνδυνων έργων που τους ανατίθενται καθημερινά;”

Εάν υπάρχουν ευθύνες που πρέπει να αποδοθούν στους επιτελείς που σχεδίασαν και ανάθεσαν την άσκηση, είναι αρχικά θέμα της στρατιωτικής ηγεσίας να κάνει το αναγκαίο ανακριτικό έργο και να παραπέμψει η ίδια στην στρατιωτική δικαιοσύνη τους υπεύθυνους.

Και η ηγεσία οφείλει να ελέγξει την οιαδήποτε αυθαιρεσία και ανεπάρκεια, με αντικειμενική ανακριτική διαδικασία και να αναλάβει η στρατιωτική δικαιοσύνη να αποφασίσει για την εφαρμογή του δικαίου.

Η οιαδήποτε ανάλογη απόφαση όπως αυτή της συγκεκριμένης αγωγής (που επιρρίπτει μάλιστα ευθύνες σε επιτελείς), χωρίς να υπάρχει πρώτα τέτοια διοικητική και ποινική διαδικασία, με απόφαση Στρατοδικείου για τις τυχόν ευθύνες, εκτιμώ ότι είναι εξόχως προβληματική, όχι μόνο από πλευράς δικαίου, αλλά κυρίως  για τους λόγους που προαναφέρθηκαν.

Πτώση του ελικοπτέρου του ΠΝ στην Κίναρο: Το χρονικό της τραγωδίας και το πόρισμα

Η ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ Η ΕΠΙΡΡΙΨΗ ΕΥΘΥΝΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ

Ας δούμε ρεαλιστικά το ζήτημα της δικαιοσύνης σε ανάλογα ζητήματα.

1. Το Πρωτοδικείο είναι το βασικό πρωτοβάθμιο πολιτικό δικαστήριο της Ελλάδας.
2. Σε γενικές γραμμές, σε αυτό δικάζονται σε πρώτο βαθμό οι ιδιωτικές διαφορές και υποθέσεις που αφορούν ποσά άνω των 20.000 ευρώ.
3. Το Πρωτοδικείο διακρίνεται σε Μονομελές Πρωτοδικείο, το οποίο συγκροτείται από Πρόεδρο Πρωτοδικών ή Πρωτοδίκη, και σε Πολυμελές Πρωτοδικείο, το οποίο συγκροτείται από τρεις δικαστές, έναν Πρόεδρο Πρωτοδικών και δύο Πρωτοδίκες.
4. Όλες οι αποφάσεις των Πρωτοδικείων υπόκεινται σε έφεση που εκδικάζεται από το Εφετείο, εκτός των αποφάσεων που έχουν εκδοθεί κατά τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων, οι οποίες είναι ανέκκλητες, δηλαδή δεν υπόκεινται σε έφεση.
5. Ο Πρωτοδίκης είναι ο Δικαστής που εκδικάζει τις υποθέσεις στα Πρωτοδικεία. Πρόκειται κυρίως για νέους Δικαστές.
6. Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, σε μία υπόθεση τόσο πολύπλοκη και εξειδικευμένη, δεν μπορεί ένα πρωτοδικείο να έχει ολοκληρωμένη αντίληψη ώστε να επιρρίπτει ευθύνες σε πρόσωπα, χωρίς να έχει υπάρξει οριστική απόφαση του κυρίως θεσμικού φορέα για εξειδικευμένα ζητήματα, όπως είναι το Στρατοδικείο.
7. Το μείζον ζήτημα που είναι επικίνδυνο, είναι η επίρριψη ευθυνών σε επιτελείς για πολύπλοκα επιχειρησιακά έργα με συναφή τεχνικά ζητήματα, από ένα πρωτοδικείο νέων κυρίως δικαστών για αγωγές, ενώ δεν έχει εξειδίκευση και αδυνατεί να αντιληφθεί όλες τις πτυχές του προβλήματος (για αυτό υπάρχουν τα εξειδικευμένα δικαστήρια).
8. Και η επίρριψη ευθυνών τι σημαίνει; Θα μπορούσε π.χ. το Δημόσιο να στραφεί στην συνέχεια κατά προσώπων στα οποία έχουν επιρριφθεί ευθύνες και να απαιτήσει να καταβάλλουν αυτοί την αποζημίωση; (Αν και ακούγεται ακραίο, δυνητικά ναι, ακόμη και για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας και αντιπαλότητας).

Ή θα μπορούσε π.χ. χωρίς να έχει ολοκληρωθεί η διοικητική και η ποινική στρατιωτική διαδικασία να επιβάλλει κυρώσεις διοικητικές (άμεσα είτε έμμεσα στους επιτελείς αυτούς ακόμη και για αντιπολιτευτικούς λόγους) λόγω της αποφάσεως του πρωτοδικείου αγωγών; Πέραν των όσων δυνητικών προανέφερα στην κυρίως ανάρτηση.

9. Και ναι μεν υπάρχει η διαδικασία της εφέσεως και εκεί θα υπάρξει ωριμότερη απόφαση. Πλην όμως ως διαδικασία συνολικά πάσχει.
10. Όσον αφορά την απονομή της δικαιοσύνης (πειθαρχικής, διοικητικής και ποινικής), το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο είναι επαρκέστατο (ΕΔΕ, προανάκριση, εισαγγελέας Στρατοδικείου, Στρατοδικείο και με έφεση μέχρι τον Άρειο Πάγο) για το απόλυτα εξειδικευμένο ζήτημα των στρατιωτικών πραγμάτων.

Στο πρώτο κεφάλαιο του δικονομικού μέρους του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικα (ΣΠΚ), στο άρθρο 167 ΣΠΚ, ορίζεται ότι η ποινική δικαιοσύνη στο Στρατό απονέμεται από τα στρατιωτικά δικαστήρια (στρατοδικεία, αεροδικεία, ναυτοδικεία, αναθεωρητικό δικαστήριο) και τον Άρειο Πάγο.

Στο άρθρο αυτό του ΣΠΚ περιλαμβάνονται δύο από τις βασικότερες επιταγές του άρθρου 96 παρ. 5 του Συντάγματος που είναι: α) η λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία των στρατιωτικών δικαστών (και Αναθεωρητών) και β) η αιτιολόγηση των αποφάσεων των στρατιωτικών δικαστηρίων.

11. Εάν υπάρχουν αμφιβολίες για το εάν λειτουργεί αντικειμενικά και δίκαια ο θεσμός, είναι ένα ζήτημα που θα πρέπει να αντιμετωπισθεί και διοικητικά (ηγεσία των Ε.Δ. για την ΕΔΕ) αλλά και από πλευράς της Ανεξάρτητης Στρατιωτικής Δικαιοσύνης (προανάκριση, εισαγγελική παραπομπή σε δίκη και η ίδια η εκδίκαση).
12. Σε άλλο θεσμικό πλαίσιο υπάρχουν και άλλα δικαστήρια που λειτουργούν εξειδικευμένα (π.χ. Διοικητικά Δικαστήρια/ΣτΕ για θέματα της Δημόσια Διοίκησης, Εργατοδικείο για τα Εργασιακά, Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο για τα Εκλογικά, το Ειδικό Δικαστήριο του άρθρου 86 του Συντάγματος, για υποθέσεις ποινικής ευθύνης του Προέδρου της Δημοκρατίας και μελών της Κυβέρνησης και Υφυπουργών, Μισθοδικείο για τους Δικαστικούς, ακόμη και ειδικό δικαστήριο Δωσίλογων προβλέπεται από το 1945).

ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ

Το ζήτημα κατά συνέπεια δεν είναι η αποζημίωση, αλλά η επίρριψη ευθυνών σε πρόσωπα από το πρωτοδικείο χωρίς να έχει την εξειδίκευση για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για επίρριψη ευθυνών.

Όπως βλέπετε άλλωστε προτείνω να υπάρξει αποζημίωση ούτως ή άλλως από το Δημόσιο, και μάλιστα σεβαστή (και όχι ισχνή όπως είναι τώρα), για κάθε στέλεχος που χάνει την ζωή του κατά την εκτέλεση του καθήκοντός του, πέραν των τιμητικών διακρίσεων.

Περισσότερα άρθρα από το Στέλιο Φενέκο:

ΑΠΟΨΕΙΣ – ΣΤΕΛΙΟΣ ΦΕΝΕΚΟΣ