Της Δρ Άννας Κωνσταντινίδου , Ιστορικού- Διεθνολόγου *
Το Διεθνές Δίκαιο είναι ένας κορμός που έχει δύο άκρα, το Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο και το Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο. Το Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο διέπει τις σχέσεις μεταξύ κρατών και Διεθνών Οργανισμών, ενώ το Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο αφορά την κωδικοποίηση κανόνων ιδιωτικού χαρακτήρα μέσα στο διεθνές πεδίο. Το Ευρωπαϊκό Δίκαιο είναι μία – θα μου επιτραπεί η φράση – ιδιάζουσα νομική κατάσταση, καθώς απευθύνεται στο Δίκαιο των κρατών – μελών (η οποία φέρει έρεισμα στο Διεθνές Δίκαιο) . Γενικά, όμως, όταν λέμε Διεθνές Δίκαιο εννοούμε κυρίως το Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο.
Το Δίκαιο της Θάλασσας, ως γνωστόν, υπάγεται στο Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο…
Αυτήν την στιγμή, το συγκεκριμένο ερευνητικό είναι αγκυροβολημένο στο λιμάνι της Λάρνακας. Το πλοίο είναι συμφερόντων γαλλικής εταιρείας, που ωστόσο έχοντας σημαία Μάλτας, ουσιαστικά φέρει “ιθαγένεια” Μάλτας. Και για το λόγο αυτό, ο ΥπΕξ της Κύπρου, κ. Ν. Χριστοδουλίδης, ορθά έπραξε, όταν άρχισε το ερευνητικό να παρενοχλείται από τα τουρκικά πολεμικά, πρώτα επικοινώνησε τηλεφωνικά με τον Μαλτέζο ομόλογό του και μετά τον Μπορέλ.
Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί, ότι ένα ερευνητικό (ένα οποιοδήποτε ερευνητικό κι όχι μόνο το εν λόγω) δεν είναι πολεμικό πλοίο, αντίθετα αν η Τουρκία τα δικά της ερευνητικά τα έχει μετατρέψει σε πολεμικά πλοία, δηλαδή φέρουν οπλισμό παρόμοιο με ένα πολεμικό καράβι. Οπότε το Nautical Geo, καθώς δεν είναι πολεμικό καράβι, αλλά ενεργεί όπως τα εμπορικά πλοία, εκτός των άλλων εκτελεί ένα έργο, οικονομικής, φύσης, δηλαδή υπέγραψε η ιδιόκτητη εταιρεία μία σύμβαση οικονομικού χαρακτήρα με την Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ, για να στείλει το συγκεκριμένο καράβι να κάνει τη δουλειά, για την οποία ναυλώθηκε.
Η συγκεκριμένη σύμβαση που υπογράφηκε ανάμεσα στα συμβαλλόμενα μέρη εμπίπτει στις αρχές του Διεθνούς Οικονομικού Δικαίου (Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο). Αυτή η σύμβαση, δηλαδή η “εταιρική” συμφωνία που έγινε ανάμεσα στα συμβαλλόμενα μέρη αφορά μία υπηρεσία που παρέχεται σε διασυνοριακό επίπεδο και πρέπει να είναι πλήρως καλυμμένη και εξασφαλισμένη, ώστε να μην υποστεί κάποια βλάβη. Φυσικά υφίστανται και επιμέρους προϋποθέσεις σε τεχνικό – νομικό επίπεδο, ωστόσο όμως η υπηρεσία αυτή που λαμβάνεται ως επένδυση είναι επιβεβλημένο να προστατευτεί.
Επίσης, οφείλουμε να πούμε, ότι το συγκεκριμένο ερευνητικό, όπως ανέφερε και ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν εκτελεί ένα έργο που αφορά μόνο την Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ, αλλά και την ΕΕ, καθώς το έργο του αγωγού East Med χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου από τα ευρωπαϊκά κεφάλαια. Οπότε, θίγονται τα συμφέροντα της ΕΕ. Και πολύ σωστά την κρίση με το ερευνητικό η Κύπρος την ανήγαγε σε ευρωπαϊκό ζήτημα.
Συγχρόνως, οφείλουμε να πούμε ότι η γαλλοκυπριακή συμφωνία συντάχθηκε στη βάση και μόνο του Ενωσιακού Δικαίου και Διεθνούς Δικαίου, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι υποχρεώσεις και τα δικαιώματα που απορρέουν από έναν στρατιωτικό οργανισμό, όπως είναι το ΝΑΤΟ, καθώς η Κύπρος δεν είναι μέλος αφενός, αφετέρου η διατύπωση της συνεργασίας με τη Γαλλία είναι σε διαφορετικό επίπεδο, ως εκ τούτου, από ο, τι Ελλάδας με Γαλλίας.
Λχ. Στο άρθρο 2 της Ελληνογαλλικής Συμφωνίας υπάρχει η λέξη συνδρομή ανάμεσα στα 2 κράτη, εν αντιθέσει με την Γαλλοκυπριακή Συμφωνία που υφίσταται η λέξη συνεργασία… Και πάνω στη βάση αυτή τίθεται ο προβληματισμός. Η λέξη συνεργασία, έχοντας πιο γενικόλογο περιεχόμενο από τη λέξη συνδρομή, ο νομοθέτης ουσιαστικά δεν περιλαμβάνει και τη λέξη συνδρομή μέσα στη συνεργασία; Φυσικά, αυτό μπορεί να ερμηνευτεί όχι με εικασίες, αλλά με ενδεχόμενη ανάλογη νομοθεσία και νομολογία. Όμως δεν παύει να είναι ένας προβληματισμός ερμηνείας.
Επίσης, στη βάση του γεγονότος για την ερμηνεία των ζωνών που ήρθε στο προσκήνιο το περασμένο διάστημα με επίμαχο πάλι το άρθρο 2 της Ελληνογαλλικής Συμφωνίας, θα παραθέσω την ερμηνεία βασικών στοιχείων που δίνει ο τέως Καθηγητής Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου της Νομικής Σχολής ΑΠΘ, κ. Βενιαμίν Καρακωστάνογλου, όταν ρωτήθηκε κατά πόσο μπορεί το άρθρο 2 της Ελληνογαλλικής Συμφωνίας που αναφέρεται στην “επικράτεια” καλύπτει τις υπόλοιπες ζώνες:
“… Η πλήρης κυριαρχία των κρατών ασκείται στην χερσαία (ηπειρωτική και νησιωτική) περιοχή τους (έδαφος), καθώς και στην Αιγιαλίτιδα Ζώνη τους. Από το 1958 όμως (Σύμβαση της Γενεύης για την Υφαλοκρηπίδα) και από το 1982 (Σύμβαση του Montego Bay για το νέο Δίκαιο της Θάλασσας) υιοθετήθηκαν οι δύο νέοι θεσμοί, συμπληρωματικοί μεταξύ τους, η Υφαλοκρηπίδα και η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) που ολοκλήρωσε και παραπέμπει και στην Υφαλοκρηπίδα (μέχρι τα 200 ναυτικά μίλια από τις γραμμές βάσης μέτρησης των θαλάσσιων ζωνών), ως προς τον βυθό και το υπέδαφός της….. Ενώ η κυριαρχία επί του εδάφους και της Αιγιαλίτιδας Ζώνης είναι πλήρης (και ποσοτικά), τα οικονομικά κυριαρχικά δικαιώματα στην Υφαλοκρηπίδα αφορούν τους φυσικούς πόρους του βυθού και του υπεδάφους του βυθού, κυρίως μη ζώντες, δηλαδή π.χ. υδρογονάνθρακες (πετρέλαιο, φυσικό αέριο) και άλλα ορυκτά, αλλά και ορισμένους ζώντες πόρους του βυθού (καθιστικά είδη). Είναι όμως ποιοτικά ίδιας φύσεως με την κυριαρχία επί του εδάφους. Ποσοτικά υπολείπονται λόγω των τριών ελευθεριών της Ανοικτής Θάλασσας που συνυπάρχουν στην Υφαλοκρηπίδα υπέρ των τρίτων κρατών (μολονότι εξαίρεση της Αβλαβούς Διέλευσης ισχύει και στην Αιγιαλίτιδα Ζώνη).Στην περίπτωση της ΑΟΖ το καθεστώς είναι ακόμη πιο ενισχυμένο υπέρ του παράκτιου κράτους. Κάθε φυσικός πόρος, ζωντανός ή μη ζωντανός, του βυθού, του υπεδάφους και των υδάτων της ζώνης, ανήκει αποκλειστικά, δηλαδή κυριαρχικά, στο παράκτιο κράτος και επιπλέον κάθε οικονομική δραστηριότητα που μπορεί να ασκηθεί στον θαλάσσιο χώρο ανήκει στα κυριαρχικά αποκλειστικά δικαιώματα του κράτους της ΑΟΖ. Στα δικαιώματα αυτά ανήκει μάλιστα τόσο η εξερεύνηση και εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, όσο και η διαχείριση και διατήρηση των ζώντων πόρων, ζωικών και φυτικών, ώστε να επιτυγχάνεται αειφορία ταυτόχρονα με την βέλτιστη εκμετάλλευσή τους….. Δεν πρέπει λοιπόν να επιχειρείται η μείωση της σημασίας των κυριαρχικών δικαιωμάτων και της δικαιοδοσίας που ασκεί το παράκτιο κράτος στην ΑΟΖ/Υφαλοκρηπίδα, που δεν εξομοιώνονται βέβαια με την εδαφική κυριαρχία ποσοτικά, αλλά είναι βέβαιο ότι ποιοτικά αποτελούν αποκλειστικά κυριαρχικά δικαιώματα οικονομικής φύσεως, λειτουργικού χαρακτήρα (και αυτό δεν είναι μειωτικό) με στόχο κάθε οικονομική χρήση των θαλασσών, μέχρι τα 200 ν.μ., δηλαδή μία πλήρη οικονομική κυριαρχία, που στην εποχή μας έχει τεράστια σημασία για τα κράτη…. Η ΑΟΖ και η Υφαλοκρηπίδα λοιπόν, δεν ανήκουν στην παραδοσιακή επικράτεια του παράκτιου κράτους, όπου ασκείται πλήρης κυριαρχία. Αποτελούν όμως δύο σχετικά νέες περιοχές θάλασσας-βυθού και υπεδάφους των παράκτιων κρατών, με οικονομική κυριαρχία, δηλαδή αποκλειστικά κυριαρχικά δικαιώματα, τεράστια έκταση, όπου το επιτρέπει η γεωγραφία και τεράστια οικονομικά συμφέροντα τους…. Συνεπώς η επιθετική προσβολή τους και η διεκδίκησή τους, με παραβίαση των όρων του Διεθνούς Δικαίου (π.χ. άρθρο 121 για τις ζώνες των νησιών της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας), είναι αναμενόμενο να ενεργοποιήσει την ρήτρα στρατιωτικής συνδρομής που περιέχει το άρθρο 2 της Ελληνογαλλικής Συμφωνίας, καθώς το έδαφος του κράτους (Ελλάδα) και η Αιγιαλίτιδα Ζώνη του θα προσβληθούν από την στρατιωτική δράση του επιτιθέμενου (Τουρκία), ακόμη και αν η αφορμή αφορά την ΑΟΖ/Υφαλοκρηπίδα“.
Συνεπώς στη βάση των ανωτέρω, το ερευνητικό Nautical Geo νομίμως δεν έκανε την εργασία για την οποία ναυλώθηκε;
Με ποιο δικαίωμα η Τουρκία παρενοχλεί ένα ερευνητικό και μάλιστα ευρωπαϊκών συμφερόντων, καθώς ο East Med χρηματοδοτείται από την ΕΕ, ενώ παράλληλα κι εκτός των άλλων παραβιάζει το Δίκαιο της Θάλασσας και το Διεθνές Οικονομικό Δίκαιο, και ειδικά το πρώτο καθώς το Τουρκολιβυκό Σύμφωνο δεν έχει επικυρωθεί από τον έτερο συμβαλλόμενο που είναι η Λιβύη; Για ποια δικαιώματα μιλά το τουρκικό κράτος, όταν η ίδια η Λιβύη, εκτός των άλλων, δεν νομιμοποιεί την εταιρική αυτή σχέση τους;
Μήπως, καθώς αυτά τα ζητήματα που τίθενται είναι καθαρά νομικής – τεχνικής φύσης, είναι ευκαιρία να τα δούνε πιο επισταμένα οι αρμόδιοι με τα νομικά επιτελεία τους που φέρουν και την κατάλληλη γνώση; Δεν είναι δυνατόν το σύμπαν να συμβαδίζει με το Δίκαιο αλά Turka!
Και κάτι τελευταίο. Σε επιστολή που έστειλε ο Πρόεδρος της Αμερικής Τζίμι Κάρτερ στον αείμνηστο Κωνσταντίνο Καραμανλή είχε πει για την Τουρκία: “Πολλές φορές στην Ιστορία διαπράττονται λάθη είτε από κακή γνώση είτε από κακή εκτίμηση… Αποτέλεσμα αυτού είναι η Τουρκία να αποθρασύνεται, βλέποντας ότι η πολιτική του εκβιασμού αποδίδει”.
Ο Αμερικανός Πρόεδρος τα είπε όλα.
Και επιτέλους πρέπει η Ελλάδα να οριοθετήσει ΑΟΖ με την Κύπρο!!!!
Περισσότερα άρθρα από την Άννα Κωνσταντινίδου:
*Η Δρ Άννα Κωνσταντινίδου είναι Ιστορικός- Διεθνολόγος, Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου και Πολιτικής Επιστήμης της Νομικής Σχολής ΑΠΘ, ερευνήτρια της ίδιας Σχολής, Εξωτερική Συνεργάτιδα της Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου και μέλος και ερευνήτρια του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ.).
