Γράφει ο Ηλίας Αναγνωστάκης
Το 1879, βρέθηκε σε μοναστήρι έξω από την πόλη Μπρύζ του Βελγίου, μια επιστολή, η οποία σωζόταν σε 39(!) ταλαιπωρημένα χειρόγραφα.
Η επιστολή αυτή αποδείχτηκε ότι ήταν το γράμμα του Αυτοκράτορα Αλεξίου Α’ Κομνηνού προς τον Κομη Ροβέρτο Α’ της Φλάνδρας με σκοπό να του περιγράψει την τραγική κατάσταση της Αυτοκρατορίας στην ανατολή, την σφοδρότητα των Τουρκικών επιδρομών, καθώς και την ανάγκη να στείλει μισθοφόρους, έτσι ώστε να ενισχύσει την Αυτοκρατορική άμυνα, που παρέπαιε, ειδικά μετά την βαριά ήττα των Αυτοκρατορικών από τους Πετσενέγγους στη Δρίστρα της Βουλγαριας (1087) και τις φρικτές επιδρομές των Τουρκομάνων φυλάρχων Chaka-Bey στο ανατολικό Αιγαίο και του Abel-Kasim στη Βιθυνια.
Οι δυο άνδρες είχαν γνωριστεί στην Κων/πολη τα τέλη Νοεμβρίου του 1089, όταν ο Φλαμανδός Κόμης επέστρεφε από προσκύνημα στην Ιερουσαλήμ, και εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ από τον Αυτοκράτορα, ώστε όταν γύρισε στη Φλάνδρα, του έστειλε αμέσως 500 βαριά εξοπλισμένους ιππείς, οι οποίοι έφθασαν στην Κων/νουπολη στις αρχές Ιουνίου του 1090, και αφού έλαβαν πλουσιοπάροχες αμοιβές και τρόφιμα,, ανέλαβαν αμέσως εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στη Βιθυνία, ειδικά στην περιοχή της Νικομήδειας, με πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα.
Ήταν φανερό όμως ότι αυτή η κατάσταση δεν μπορούσε να κρατήσει για πολύ. Η κατακλυσμιαία εισβολή των Πετσενεγγων στη Θράκη τον Οκτώβριο του 1090 ανάγκασε τον Αλέξιο να αποσύρει τους Φλαμανδούς από την Βιθυνία, μαζί με ό,τι Μικρασιατικά στρατεύματα είχαν απομείνει, με αποτέλεσμα οι Τούρκοι (οι οποίοι είχαν ενισχυθεί με στίφη Τουρκομανων) να αποθρασυνθούν εντελώς, να ρημάξουν την ύπαιθρο και να καταλάβουν την Νικομηδεια στα τέλη Φεβρουαρίου 1091.
Η τραγική από κάθε άποψη κατάσταση ώθησε τον Αλέξιο να γράψει και να στείλει την περίφημη αυτή επιστολή, το περιεχόμενο της οποίας είναι ενδεικτικό της αβύσσου στην οποία βρισκόταν η Αυτοκρατορία.
Η επιστολή γράφτηκε στα τέλη του 1090, και σίγουρα πριν τον Απρίλιο του 1091, για λόγους οι οποίοι θα παρατεθούν παρακάτω. Συντάχτηκε υπό την προσωπική εποπτεία του ιδίου του Αυτοκράτορα, σε δυο αντίγραφα, σε δυο γλώσσες, στα Ελληνικά και στα Λατινικά.
Μετά από τους προκαταρκτικούς χαιρετισμούς και την απόδοση τίτλων, ο Αλέξιος μπαίνει κυριολεκτικά στο ζουμί, εξιστορώντας την φύση των Τουρκικών επιδρομών, με τέτοιες ανατριχιαστικές λεπτομέρειες, που κανείς αναρωτάται αν αναφέρεται σε ανθρώπους η σε…..ζώα.
Ο Αυτοκράτορας περιγράφει:
“Οι Τούρκοι έχουν κατακλίσει και πνίξει στο αίμα όλα τα εδάφη ανάμεσα στην Ιερουσαλήμ και την… Ελλάδα (!) και όλα τα εδάφη της “Ανω Ελλάδας”, δηλαδή την Καππαδοκία την μεγάλη, την Έσω Καππαδοκία, την Γαλατία, Την Έσω Φρυγία, την Κιλικία, την Ιωνία, την Βιθυνία, την Τρωάδα και την Καρία. Παντού, λεηλάτησαν κάστρα, οικισμούς και Εκκλησίές, ενώ από τους ιερείς και μοναχούς, άλλοι σφάχτηκαν και άλλοι παραδόθηκαν με ανείπωτη μοχθηρία στα χέρια τους, ενώ οι μοναχές -αλίμονο- υποτάχθηκαν στις ορέξεις τους. Τα δυο μεγάλα νησιά, η Χίος και η Λέσβος είναι στα χέρια των επιδρομέων” (Υπονοεί τις φοβερές επιδρομές του Chaka-Bey).
Και ο Αυτοκράτορας συνεχίζει με αποτροπιαστικές αναφορές εμπρησμών, απαγωγών, ξεκοιλιασμάτων και αποκεφαλισμών. Και ο Αλέξιος, βασιζόμενος σε αυτά που πολλές φορές είχε δει με τα ίδια του τα μάτια, καθώς και με συνεχείς αναφορές από αυτόπτες μάρτυρες, στρατιωτικούς και πολίτες, συνεχίζει την φρίκη:
“Οι Τούρκοι μαζεύουν αγόρια και νεαρούς άνδρες μέσα σε εκκλησίες, τους κάνουν περιτομή πάνω από κολυμβήθρες βαπτίσματος(!) με την βία, το αίμα κυλάει σαν ποτάμι μέσα στις κολυμβήθρες, τους υποχρεώνουν να ουρούν(!) μέσα στο Άγιο Βήμα, να κοιτούν τις εικόνες και να βρίζουν τα θεία, και όσοι αρνούνται τους σφάζουν σαν αρνιά επιτόπου”.
Και η περιγραφή του μακελλειού συνεχίζεται:
“Οι ιεροί ναοί βεβηλώνονται και καταστρέφονται με αναρίθμητους τρόπους και τους σκάζει η απειλή για ακόμα χειροτέρα. Ποιος μπορεί να μην θρηνήσει για όλα αυτά; Ποιος μπορεί να μείνει απαθής όταν τα μαθαίνει; Ποιος δεν φρίττει; Και ποιος δεν θα στραφεί στην προσευχή; Ευγενείς δέσποινες και οι θυγατέρες του που τους έχουν αρπάξει όλα τα υπάρχοντα, βιάζονται η μια μετά την άλλη, σαν κτήνη. Κάποιοι [ από τους Τούρκους] βιάζουν ξεδιάντροπα παρθένες μπροστά στις μητέρες τους και τις αναγκάζουν να τραγουδούν άθλια και αισχρά τραγούδια μέχρι να τελειώσουν όσα τους κάνουν [….] άνδρες κάθε ηλικίας και καταγωγής, αγόρια, νέοι, γέροι, αριστοκράτες, χωριάτες, και ακόμα χειρότερο και πιο θλιβεροί, ιερείς και μοναχοί και, αλί και τρισαλί, ακόμα και επίσκοποι ατιμάζονται με το αμάρτημα του …. σοδομισμού(!) και πλέον διατυμπανίζεται στο εξωτερικό ότι ένας επίσκοπος έχει υποπέσει σε αυτή τη βδελυρή αμαρτία”.
Σε μια κρίση ειλικρίνειας, ο Αυτοκράτορας δηλώνει στον εμβρόντητο Ροβέρτο:
“Μολονότι είμαι Αυτοκράτορας, δεν μπορώ να βρω αντίδοτο ή κατάλληλο σχέδιο, αλλά πάντοτε το βάζω στα πόδια ενώπιον των Πετσενέγγων και των Τούρκων”.
Η συγκλονιστική αυτή επιστολή, άφησε άναυδο τον Κόμη Ροβέρτο και τους Φλαμανδούς ευγενείς δείχνοντας πόσο φρικιαστική, αποτρόπαια και αιματηρή ήταν η Τουρκική κατάκτηση της Μικράς Ασίας.
Στην εικόνα παρατηρούμε τον Αλέξιο Α’ Κομνηνό, τον θυρεό της Κομητείας της Φλάνδρας, το Ελληνικά χειρόγραφο και την Λατινική μετάφραση της επιστολής.
Περισσότερα άρθρα από τον Ηλία Αναγνωστάκη:
