Η Προσωπικότητα ενός Ηγέτη
«Όταν αποφασίσαμε να κάμομε την Επανάσταση δεν εσυλλογισθήκαμε, ούτε πόσοι είμεθα, ούτε πώς δεν έχομε άρματα, ούτε ότι οι Τούρκοι εβαστούσαν τα κάστρα και τας πόλεις, ούτε κανένας φρόνιμος μας είπε “πού πάτε εδώ να πολεμήσετε με σιταροκάραβα βατσέλα;”, αλλά ως μία βροχή έπεσε εις όλους μας η επιθυμία της ελευθερίας και όλοι και ο κλήρος μας και οι προεστοί και οι καπεταναίοι και οι πεπαιδευμένοι και οι έμποροι, μικροί και μεγάλοι, όλοι, εσυμφωνήσαμε εις αυτό το σκοπό και εκάμαμε την Επανάσταση….» .
Με αυτά τα λόγια, στις 7 Οκτωβρίου 1838, ξεκινά την ομιλία του στην Πνύκα, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ένας αγωνιστής που σε όλη του την ζωή πολέμησε για την ελευθερία της Πατρίδος του και την πίστη του Χριστού την Αγία. Ήταν καθομολογούμενα ΗΓΕΤΗΣ. Τι είναι όμως αυτό που χαρακτηρίζει τον Ηγέτη; Τι είδους προσωπομετρικό γράφημα συμπεριφοράς έχει ο Ηγέτης ;
Δύσκολες απαντήσεις και κάθε άλλο παρά απλές καθότι η φαινομενικότητα της ορθότητας, πολλές φορές δεν συμβαδίζει με την αλήθεια της ψυχής και του συναισθήματος. Όπως οι άγιοι της εκκλησίας μας, που ενώ η λόγια έκφρασή τους καταδεικνύει την ταπεινότητα της ψυχής τους, εντούτοις, θα πρέπει να περάσουν χρόνια και να δοκιμασθούν στις συνειδήσεις των πιστών ώστε να αγιοποιηθούν επίσημα. Υπάρχουν άραγε δικλίδες αναγνωρισημότητας του προφίλ του ηγέτη ή ο καθένας μας οριοθετεί την εικόνα του ηγέτη ως προβολικό συναίσθημα του «εγώ». Μήπως έτσι διαγράφεται ένας λόγος στον οποίο πάντοτε θα υπάρχει ένας αντίλογος ή μήπως λόγος και αντίλογος συνθέτουν αρμονικά ο ένας τον άλλον για την απάντηση. Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή.
Ο Ηγέτης είναι η πιο ανθρωποκεντρική διάσταση της διοικητικής. Είναι η εκπεφρασμένη τέχνη το να κερδίζεις την εμπιστοσύνη των μελών της ομάδας σου. Είναι η τεχνουργία να ευθυγραμμίζεις τους στόχους της ομάδας με τις υγιείς φιλοδοξίες και τους ατομικούς στόχους των μελών της. Να εκμαιεύεις την ολόψυχη συμμετοχή και την αφοσίωσή τους στην εκπλήρωση των κοινών στόχων. Να επικοινωνείς με οράματα που μπορούν να υιοθετηθούν και να τους παρακινείς στο συλλογικό όραμα.
Στοιχεία έκφρασης του ηγέτη είναι η υποστηρικτική συμπεριφορά, η ενθάρρυνση και η συναισθηματική υποστήριξη των μελών, η ανάληψη λελογισμένων ρίσκων. Η δράση. Η κινητοποίηση του «εγώ» και η μετατόπιση του στο «εμείς». Η ικανότητα ανάδειξης των ατομικών ταλέντων. Η προώθηση αξιών που συνεισφέρουν στην ευημερία της ομάδας. Η σύλληψη οραμάτων που δίνουν συλλογική προοπτική. Η μετάγγιση πηγαίου ενθουσιασμού. Ευελιξία και προσαρμοστικότητα στις μεταβολές των συνθηκών δίχως να υπονομεύεται κάποιο βασικό πλέγμα αρχών. Ο σεβασμός των ιδιαιτεροτήτων των μελών μέσα στα πλαίσια των ομαδικών επιδιώξεων και χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η επίτευξη του επιθυμητού στόχου.
O Ηγέτης αναδομεί την δημιουργική του σκέψη, ώστε αυτή σύμφωνα με τον Ιταλό ψυχίατρο – φιλόσοφο BONO, να μετατρέπεται σε πραξιακή εφαρμόσιμη συμπεριφορά. Αυτή η συμπεριφορά μετατρέπεται σε βίωμα και πράξη, το «συνειδέναι».
Ο Πολώνιος, για παράδειγμα στον Άμλετ του Σαίξπηρ, πριν φύγει ο γιος του για το κολλέγιο, τον συμβούλεψε: «Πρόσεξε, αυτό πάνω απ’ όλα, να είσαι αληθινός με τον εαυτό σου κι αυτό που θα επακολουθήσει τότε, όπως η νύχτα (ακολουθεί) τη μέρα, είναι ότι τότε δεν θα μπορείς να είσαι ψεύτικος προς κανένα άνθρωπο» δηλαδή με άλλα λόγια, εάν είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου, αν προσπαθήσεις να τα βρεις τον εαυτό σου και είσαι συνεπής μαζί του, τότε θα είσαι συνεπής και με τους άλλους. Αυτή η συνέπεια λόγων και πράξεων ξεχωρίζει την ηγετική δόμηση της συμπεριφοράς.
Η αποτύπωση της εικόνας του ηγέτη αποτελεί μια αέναη διαδικασία, μια διαδικασία στην οποία προσμετρούνται όχι μόνο τα επαγγελματικά του στοιχεία αλλά επιπλέον τα ηθικά, πνευματικά χαρίσματα, ώστε έτσι να αποκωδικοποιείται το «ΟΛΟΝ», σύμφωνα με την θεωρία της GESTALT, το οποίο «ΟΛΟΝ» είναι κάτι περισσότερο από το άθροισμα των μερών, των συναισθηματικών – νοητικών πτυχών της ανθρώπινης προσωπικότητας.
O Ηγέτης, αντανακλά στη σημειολογία του ολιστικού περιγράμματος όπως μαθησιακές γνώσεις (παιδεία), ευρύτητα νοητικής ικανότητας, αξιοσύνη καρδιάς, ηρεμία έκφρασης του νου, ανθρωπιά που κοσμεί τον χαρακτήρα του, κατανόηση των εκφραστικών του λόγων, αντικειμενικότητα, αποτελεσματική απόκριση στην εργασία του και πληθώρα άλλων μετρήσιμων στοιχείων.
Σήμερα; σήμερα άραγε έχομε Ηγέτες ή τείνουμε προς την διαχείριση μια ηγετικής θέσης, με επιδέξιους «manager» μιας αδέξιας σημασιολογίας του προτύπου του ηγέτη; μήπως ο στυγνός, περιχαρακωμένος «ηγέτης» μιας διευθυντικής θέσης, βολεύει καλύτερα την καθεστηκυία τάξη πραγμάτων, αγνοώντας ότι έτσι αφαιρούμε την πρωταρχική σημειολογική αντίληψη του ηγέτη δηλαδή αυτενέργεια και ενστικτώδη παρόρμηση για πράξεις;
Δυσκολο-απάντητα ερωτήματα, που συνήθως δεν απαιτούν μια μονολεκτική απόκριση του τύπου «συμφωνώ»/ «διαφωνώ». Υπάρχει όμως κάτι χειροπιαστό, κάτι δεδομένο. Ο Ηγέτης, πραξιακά, διαφοροποιείται από μια στείρα, άνυδρη, περιχαρακωμένη οντότητα μιας «κουστουμίσιας» εμφάνισης που προτάσσει το «εγώ» από το «εμείς» και συνάμα δεν μπορεί να είναι ηγέτης, αυτός που εκφράζει καθετί μη αυθεντικό, την βολεμένη άποψη μιας κατεπίφαση αρχηγικής θέσης που επιζητά την κοντόθωρη, ευδαιμονική επιδίωξη του «τώρα», δημιουργώντας μια ουτοπιστική αντίληψη των πραγμάτων. Σήμερα δυστυχώς γυρνάς το βλέμμα σου και βλέπεις ότι :
« H δημοκρατία μας αυτοκαταστρέφεται διότι καταχράσθη το δικαίωμα της ελευθερίας και της ισότητας, αφού έμαθε στους πολίτες να θεωρούν την αυθάδεια ως δικαίωμα, την παρανομία ως ελευθερία, την αναίδεια του λόγου ως ισότητα και την αναρχία ως ευδαιμονία»
Ισοκράτης
Αθώος ή Ένοχος κατά Συνείδηση
Κάποια χρόνια νωρίτερα. Αθήνα 1999. Σεισμός 5,9 Ρίχτερ, κατέρρευσαν κτήρια και χάθηκαν περίπου 143 ψυχές. Κυβερνητικές πηγές: «Θα αποδοθούν στο ακέραιο οι ευθύνες σε πρόσωπα και πολιτικούς μηχανισμούς».
Δυτική Πελοπόννησος, Ηλεία, Αύγουστος 2007. Καταστροφική φωτιά καίει στο διάβα της σπίτια και πεθαίνουν 49 άτομα. Κυβερνητικές πηγές: «Θα αποδοθούν στο ακέραιο οι ευθύνες σε πρόσωπα και πολιτικούς μηχανισμούς».
Αθήνα 2020. Μέχρι τώρα κανένας πολιτικός, κανενός κόμματος, δεν έχει αποδώσει τις όποιες, ελάχιστες: « ευθύνες σε πρόσωπα και πολιτικούς μηχανισμούς».
Κοιτάξτε, κάθε κοινωνία, σε κάθε εποχή, διακρινόταν για τον τρόπο που απέδιδε δικαιοσύνη μέσα από τα κοινωνικά δρώμενα / νόμους, που η ίδια η κοινωνία φρόντιζε να την διέπουν. Η ατιμωρησία, συνέπεια της αδικίας, καταδείκνυε χρονικά κατά πόσο η κάθε κοινωνία βρισκόταν ή όχι σε εκμαυλισμό.
Για του Έλληνες, το «φιλότιμο», δεν αποτελούσε μονάχα μια λέξη, αλλά και μια σημειολογική απήχηση του συνειδέναι της ελληνικής κοινωνίας, του ελληνικού πολιτισμού. Όταν λέμε ότι «χάθηκε το φιλότιμο» εννοούμε ότι η ελληνική κοινωνία, μέσα στο χρονικό της διάβα, απώλεσε την ικανότητα να επιβάλλει την κανονικότητα της συνειδησιακής της δικαιοσύνης, πέρα από τους όποιους πολιτειακούς νόμους και την ισχύουσα κανονιστική αρχή.
Έχω φιλότιμο, για τον Έλληνα, σημαίνει ότι έχω την υπέρτατη κρίση για να αποφανθώ εάν είμαι «Αθώος ή Ένοχος, κατά συνείδηση» και όχι να δηλώνω ότι «….η όποια πολιτική μου ευθύνη επαφίεται στην κρίση του πρωθυπουργού, για να μου αποδοθεί αν και εφόσον αυτός κρίνει ότι υπάρχει …» .
Έχω φιλότιμο, σημαίνει ότι κάθισα με τον εαυτό μου, μέσα από μια διεξοδική αυτογνωσία και αφουγκράστηκα τις ευθύνες που μου αναλογούν, δεν καλύφτηκα από μια νομιμοφανή εξουσία για να μπορώ να τις αμβλύνω.
Επιτέλους, κάποιος να πει ότι φταίω ΕΓΩ, γιατί είμαι άνθρωπος και έκανα ΛΑΘΟΣ, δεν υπολόγισα σωστά τα γεγονότα και τις καταστάσεις. Όχι να παίζει με τις επικοινωνιακές ακροβασίες των λόγων του, που τον καθιστούν τουλάχιστο «μωρό και ανόητο» στα μάτια όλων μας.
Το φιλότιμο, αν και έχει ονοματεπώνυμο, συνήθως, αποτελεί το προβολικό συναίσθημα της κοινωνίας και η ανθρώπινη κοινωνία έχει ανάγκη από τέτοιες συνειδησιακές δικλίδες ασφαλείας.
Τέλος, έχω φιλότιμο, σημαίνει ότι αποδέχομαι την ανθρώπινη ύπαρξη και ζητώ την θεϊκή συγχώρηση, ώστε να μπορέσω να συνεχίσω την πάλη της ζωής, γιατί :
« Βαρύς ο κόσμος να τον ζήσεις
όμως, για λίγη περηφάνια το άξιζε…»
Οδυσσέας Ελύτης, Ποιητής, Νόμπελ 1979
Η Δημιουργική απενοχοποίηση
Ενοχή – Ενοχοποιώ – Ενοχοποίηση, λέξεις που αποδραστηριοποιούν την ψυχική ισορροπία του ατόμου και δημιουργούν αίσθημα κατάθλιψης.
Άραγε, υπάρχει τρόπος, να αντιμετωπίσουμε τέτοιες ψυχικές συγκρούσεις;
Υπάρχει τρόπος, να υπερβούμε τις όποιες ενοχές μας και να αποκτήσουμε την ποθούμενη ψυχική μας ισορροπία ;
Πριν πολλά –πολλά χρόνια, όταν ήμουν περίπου επτά χρονών, ζώντας στο Άργος, κάποια μέρα, κάνοντας ποδήλατο στην αυλή του σπιτιού μου, έχασα την ισορροπία μου και πέφτοντας κτύπησα στο μέτωπο.
Αμέσως έτρεξε η μητέρα μου, έντρομη, γιατί προφανώς, κάπου στο μέτωπό μου, θα έτρεχαν αίματα. Θυμάμαι τα λόγια της: «Στο είχα πει, να προσέχεις με αυτό το «παλιοποδήλατο» γιατί δεν έχει ισορροπία».
Κοιτάξτε λιγάκι έναν φροϋδικό μηχανισμό αμύνης που εφεύρε η μητέρα μου: Το ποδήλατο «έφταιγε», αν και καινούργιο, που εγώ και χωρίς να το πολυξέρω, του είχα αφαιρέσει τις βοηθητικές του ρόδες.
Η φράση αυτή της μητέρα μου, με βόλεψα μια χαρά, γιατί με απενοχοποίησε, χωρίς να εξετάσω τις συνέπειες των δικών μου λαθών.
Πολλές φόρες στην ζωή μας, θα πρέπει να προσπεράσουμε τα πράγματα, με ελαφρά καρδιά, φτιάχνοντας μηχανισμούς απενοχοποίησης, γιατί ΠΡΕΠΕΙ να προχωράμε στην ζωή μας.
- ΠΡΕΠΕΙ να βρίσκουμε τις απαραίτητες ισορροπίες μας, στις ψυχικές ανισοκαταστάσεις που περνούμε.
- ΠΡΕΠΕΙ να λέμε πολλές φορές στον εαυτό μας, την μισή αλήθεια και όχι το μισό ψέμα.
Είναι δική μου ευθύνη, το να προστατεύω τον εαυτό μου, από όσους μου κάνουν κακό, δικό μου θέμα να αναλάβω την ευθύνη για ότι μου συμβαίνει και δική μου υποχρέωση, να ξέρω το μερίδιο της συμμετοχής μου στα γεγονότα που με πληγώνουν.
Πρέπει να έχω ενσυναίσθηση, για το καθετί που κάνω και μέχρι «που» είμαι υπεύθυνος γιαυτά που κάνω. Για να μου συμβούν, όλα όσα μου συμβαίνουν, πρέπει και γω κάπου να κάνω λάθος.
Σαφώς και δεν ισχυρίζομαι ότι πρέπει να τα διαχειρίζομαι όλα τέλεια. Λέω απλώς ότι και εγώ είμαι υπεύθυνος για ότι μου συμβαίνει, αφού σε μεγάλο βαθμό ή έστω και σε μικρό «έχω βάλει το χεράκι μου».
Ίσως δεν μπορώ να ελέγξω, μέχρι ενός σημείου, την συμπεριφορά όλων εκείνων που είναι στο περίγυρό μου, εργασιακό ή μη, μπορώ όμως να ελέγξω τη δική μου συμπεριφορά προς αυτούς. Πρέπει να αποφασίσω τι θέλω, πως πρέπει να ενεργήσω για να πετύχω τον στόχο μου και το κυριότερο, να ενεργήσω ελεύθερα, απενοχοποιώντας δημιουργικά τις δράσεις μου, έχοντας την ελευθερία του ΘΕΛΩ και ΜΠΟΡΩ, γιατί :
« Ο Σκοπός της Ζωής είναι μια ζωή με σκοπό »
Robert Byrne Αμερικανός συγγραφέας -σκακιστής
Ευάγγελος Π Γαβρίλης